Merel de Jager VWO 5
ECONOMIE MARKTGEDRAG HOOFDSTUK 1 & 2
HOOFDSTUK 1 OVERGELEVERD AAN DE MARKT
Hoe een prijs van een bepaald product tot stand komt, hangt af van de marktvorm.
Marktvorm: Het aantal aanbieders, het soort product, de doorzichtigheid van de markt en de
toe- en uittredingsmogelijkheden bepalen de marktvorm.
Wanneer er geen verschil wordt gemaakt tussen twee producten van andere aanbieders,
zijn ze homogeen. De consument zal dan alleen op de prijs letten.
Homogeen: Identiek. Homogene goederen: goederen die in de ogen van de consument
volkomen gelijk zijn.
Collectieve vraag: de vraag van alle individuen naar een bepaald goed of een dienst bij
elkaar opgeteld. Geeft de marktvraag weer van alle consumenten samen.
Collectieve aanbod: het aanbod van individuele producenten van een bepaald goed of
dienst bij elkaar opgeteld. Geeft het marktaanbod van alle consumenten samen weer.
Bij sommige prijzen is er een aanbodoverschot en bij andere een vraagoverschot.
Aanbodoverschot: het aanbod is bij een bepaalde prijs groter dan de vraag.
Vraagoverschot: de vraag is bij een bepaalde prijs groter dan het aanbod.
Zolang vraag en aanbod niet aan elkaar gelijk zijn, zal de prijs van een product veranderen.
Bij een vraagoverschot à prijs stijgt
Bij een aanbodoverschot à prijs dalen
De prijs die hieruit tot stand komt is de evenwichtsprijs of marktprijs.
Evenwichtsprijs/marktprijs: de prijs die tot stand komt op een markt als vraag en aanbod aan
elkaar gelijk zijn.
Dit proces noemen we het marktmechanisme of prijsmechanisme.
Marktmechanisme/prijsmechanisme: de prijs en de verhandelde hoeveelheid van een
product komt tot stand door het vrije spel van vraag en aanbod. Er wordt precies evenveel
aangeboden als gevraagd.
Wanneer de marktprijs tot stand komt door het collectieve aanbod en de collectieve vraag
is er sprake van de marktvorm volledige mededinging of volkomen concurrentie.
Volledige mededinging/volkomen concurrentie: marktvorm met een groot aantal vragers en
aanbieders, homogene producten, vrije toe- en uittreding en volledige transparantie. De
individuele vrager of individuele aanbieder heeft GEEN invloed op de prijs.
Volkomen concurrentie
1. veel vragers en veel aanbieders; individuele aanbieders hebben geen invloed op de prijs,
omdat hij maar een klein marktaandeel heeft. Ook kopers hebben geen invloed.
2. homogeen product; wordt alleen op de prijs gelet.
3. transparante markt; doorzichtig. De belangrijkste gegevens over de markt zijn helder en
duidelijk te verkrijgen. De vragers naar en aanbieders van een product zijn op de hoogte van
het totale aanbod (prijs en andere voorwaarden).
4. vrije toe- en uittreding; (vrij toetreden) Er zijn geen belemmeringen om tot een markt toe te
treden, bijvoorbeeld geen vestigingseisen. (vrij uittreden) Er zijn geen belemmeringen om uit
een markt te stappen.
Deze kenmerken komen in de praktijk nooit allemaal tegelijk voor. Dat alle merkloze zwarte
shirts homogeen zijn is geen realistische veronderstelling.
, Merel de Jager VWO 5
Extra aantekening:
Monopolie; 1) 1 aanbieder Oligopolie; 1) paar aanbieders (2 tot ongeveer 8)
Monopolistische concurrentie
1) veel vragers en veel aanbieders (maar iedere aanbieder bedient een eigen deelmarkt)
2) heterogene producten (verschillend)
Afzonderlijke bedrijven op een markt met een klein marktaandeel moet zich aanpassen aan
de marktprijs. Wel kan zo’n bedrijf zelf beslissen hoeveel hij tegen de marktprijs zal aanbieden.
Zo’n bedrijf is een hoeveelheidsaanpasser.
Hoeveelheidsaanpasser: op een markt waar de aanbieder geen invloed kan uitoefenen op
de marktprijs kan hij alleen beslissen hoeveel hij bij deze geldende marktprijs gaat aanbieden.
- MO = GO = P
- P = 20, is een prijsafzetfunctie; een vergelijking die aangeeft hoeveel een aanbieder bij elke
prijs kan verkopen.
- MO = MK à maximale winst
- MO = 0 à maximale omzet
- Break-even à TO = TK v GO = GTK
- MO > MK à winst stijgt
- MO < MK à winst daalt
Break-evenpunt: het punt waar de lijn van de totale opbrengst de lijn van de totale kosten
snijdt.
Break-evenafzet: de afzet waarbij totale opbrengst gelijk is aan de totale kosten: er wordt
geen winst gemaakt.
Break-evenomzet: de omzet waarbij de totale opbrengst gelijk is aan de totale kosten.
Een bedrijf maakt winst op een product à meer bedrijven gaan aanbieden à
aanbodoverschot à prijs daalt à vraag neemt toe à nieuwe marktprijs
Zolang potentiële toetreders kans zien om winst te maken vindt er toetreding plaats, er
ontstaat een druk op de prijs en de winstmarge daalt. Het proces van toetreding en
prijsdaling stopt als de winstmarge nul is en de winst is verdwenen. Dit noemen we het
bedrijfstakevenwicht.
Bedrijfstakevenwicht: een situatie zonder overwinst. De prijs is gelijk aan de gemiddelde totale
kosten. Geen reden meer tot toetreding, maar ook geen uittreding, want ondernemers
ontvangen een vergoeding voor hun inspanning.
- MK = GTK à bedrijfstakevenwicht
Op de import van kleding worden vaak invoerheffingen geheven door de EU. Een
invoerheffing verhoogt de inkoopkosten en daarmee de kostprijs voor een kledingzaak. Als
de verkoopprijs niet verandert, daalt de winstmarge per product. Bij een invoerheffing van €5
verschuift de collectieve vraaglijn ook €5 omhoog.
Kostprijs: productiekosten per stuk, oftewel de gemiddelde totalen kosten (GTK). Dit bedrag
bestaat uit de optelsom van de gemiddelde constante kosten (GCK) en de gemiddelde
variabele kosten (GVK); GTK = GCK + GVK.
Door de invoerheffing (€5) verandert de aanbodfunctie, je kan de nieuwe functie
algebraïsch afleiden:
Qa = P – 10
P = Qa + 10 + 5 (invoerheffing) P = Qa + heffing
Qa = P + 15 à nieuwe functie
ECONOMIE MARKTGEDRAG HOOFDSTUK 1 & 2
HOOFDSTUK 1 OVERGELEVERD AAN DE MARKT
Hoe een prijs van een bepaald product tot stand komt, hangt af van de marktvorm.
Marktvorm: Het aantal aanbieders, het soort product, de doorzichtigheid van de markt en de
toe- en uittredingsmogelijkheden bepalen de marktvorm.
Wanneer er geen verschil wordt gemaakt tussen twee producten van andere aanbieders,
zijn ze homogeen. De consument zal dan alleen op de prijs letten.
Homogeen: Identiek. Homogene goederen: goederen die in de ogen van de consument
volkomen gelijk zijn.
Collectieve vraag: de vraag van alle individuen naar een bepaald goed of een dienst bij
elkaar opgeteld. Geeft de marktvraag weer van alle consumenten samen.
Collectieve aanbod: het aanbod van individuele producenten van een bepaald goed of
dienst bij elkaar opgeteld. Geeft het marktaanbod van alle consumenten samen weer.
Bij sommige prijzen is er een aanbodoverschot en bij andere een vraagoverschot.
Aanbodoverschot: het aanbod is bij een bepaalde prijs groter dan de vraag.
Vraagoverschot: de vraag is bij een bepaalde prijs groter dan het aanbod.
Zolang vraag en aanbod niet aan elkaar gelijk zijn, zal de prijs van een product veranderen.
Bij een vraagoverschot à prijs stijgt
Bij een aanbodoverschot à prijs dalen
De prijs die hieruit tot stand komt is de evenwichtsprijs of marktprijs.
Evenwichtsprijs/marktprijs: de prijs die tot stand komt op een markt als vraag en aanbod aan
elkaar gelijk zijn.
Dit proces noemen we het marktmechanisme of prijsmechanisme.
Marktmechanisme/prijsmechanisme: de prijs en de verhandelde hoeveelheid van een
product komt tot stand door het vrije spel van vraag en aanbod. Er wordt precies evenveel
aangeboden als gevraagd.
Wanneer de marktprijs tot stand komt door het collectieve aanbod en de collectieve vraag
is er sprake van de marktvorm volledige mededinging of volkomen concurrentie.
Volledige mededinging/volkomen concurrentie: marktvorm met een groot aantal vragers en
aanbieders, homogene producten, vrije toe- en uittreding en volledige transparantie. De
individuele vrager of individuele aanbieder heeft GEEN invloed op de prijs.
Volkomen concurrentie
1. veel vragers en veel aanbieders; individuele aanbieders hebben geen invloed op de prijs,
omdat hij maar een klein marktaandeel heeft. Ook kopers hebben geen invloed.
2. homogeen product; wordt alleen op de prijs gelet.
3. transparante markt; doorzichtig. De belangrijkste gegevens over de markt zijn helder en
duidelijk te verkrijgen. De vragers naar en aanbieders van een product zijn op de hoogte van
het totale aanbod (prijs en andere voorwaarden).
4. vrije toe- en uittreding; (vrij toetreden) Er zijn geen belemmeringen om tot een markt toe te
treden, bijvoorbeeld geen vestigingseisen. (vrij uittreden) Er zijn geen belemmeringen om uit
een markt te stappen.
Deze kenmerken komen in de praktijk nooit allemaal tegelijk voor. Dat alle merkloze zwarte
shirts homogeen zijn is geen realistische veronderstelling.
, Merel de Jager VWO 5
Extra aantekening:
Monopolie; 1) 1 aanbieder Oligopolie; 1) paar aanbieders (2 tot ongeveer 8)
Monopolistische concurrentie
1) veel vragers en veel aanbieders (maar iedere aanbieder bedient een eigen deelmarkt)
2) heterogene producten (verschillend)
Afzonderlijke bedrijven op een markt met een klein marktaandeel moet zich aanpassen aan
de marktprijs. Wel kan zo’n bedrijf zelf beslissen hoeveel hij tegen de marktprijs zal aanbieden.
Zo’n bedrijf is een hoeveelheidsaanpasser.
Hoeveelheidsaanpasser: op een markt waar de aanbieder geen invloed kan uitoefenen op
de marktprijs kan hij alleen beslissen hoeveel hij bij deze geldende marktprijs gaat aanbieden.
- MO = GO = P
- P = 20, is een prijsafzetfunctie; een vergelijking die aangeeft hoeveel een aanbieder bij elke
prijs kan verkopen.
- MO = MK à maximale winst
- MO = 0 à maximale omzet
- Break-even à TO = TK v GO = GTK
- MO > MK à winst stijgt
- MO < MK à winst daalt
Break-evenpunt: het punt waar de lijn van de totale opbrengst de lijn van de totale kosten
snijdt.
Break-evenafzet: de afzet waarbij totale opbrengst gelijk is aan de totale kosten: er wordt
geen winst gemaakt.
Break-evenomzet: de omzet waarbij de totale opbrengst gelijk is aan de totale kosten.
Een bedrijf maakt winst op een product à meer bedrijven gaan aanbieden à
aanbodoverschot à prijs daalt à vraag neemt toe à nieuwe marktprijs
Zolang potentiële toetreders kans zien om winst te maken vindt er toetreding plaats, er
ontstaat een druk op de prijs en de winstmarge daalt. Het proces van toetreding en
prijsdaling stopt als de winstmarge nul is en de winst is verdwenen. Dit noemen we het
bedrijfstakevenwicht.
Bedrijfstakevenwicht: een situatie zonder overwinst. De prijs is gelijk aan de gemiddelde totale
kosten. Geen reden meer tot toetreding, maar ook geen uittreding, want ondernemers
ontvangen een vergoeding voor hun inspanning.
- MK = GTK à bedrijfstakevenwicht
Op de import van kleding worden vaak invoerheffingen geheven door de EU. Een
invoerheffing verhoogt de inkoopkosten en daarmee de kostprijs voor een kledingzaak. Als
de verkoopprijs niet verandert, daalt de winstmarge per product. Bij een invoerheffing van €5
verschuift de collectieve vraaglijn ook €5 omhoog.
Kostprijs: productiekosten per stuk, oftewel de gemiddelde totalen kosten (GTK). Dit bedrag
bestaat uit de optelsom van de gemiddelde constante kosten (GCK) en de gemiddelde
variabele kosten (GVK); GTK = GCK + GVK.
Door de invoerheffing (€5) verandert de aanbodfunctie, je kan de nieuwe functie
algebraïsch afleiden:
Qa = P – 10
P = Qa + 10 + 5 (invoerheffing) P = Qa + heffing
Qa = P + 15 à nieuwe functie
