Samenvatting van Ons strafrecht 1: Het materiële
strafrecht
Auteurs: K.K. Lindenberg & H.D. Wolswijk
16e druk
2021
ISBN: 9789013146936
Samenvatting van het hele boek met per hoofstuk vragen om je kennis van de kernbegrippen te
testen.
, Hoofdstuk 1 Nederlandse strafrecht
Onderverdeling van het Nederlandse strafrecht
Het strafrecht is onder te verdelen in materieel- en formeel strafrecht. Het materiële
strafrecht regelt de gevallen waarin een persoon – in theorie – door de staat kan worden gestraft.
De mogelijke sancties, waaronder de verbodsbepalingen en de strafbedreigingen, behoren eveneens
tot het materiële strafrecht. Het formele strafrecht regelt de manier waarop in een specifiek geval
bepaald moet worden of een strafrechtelijke bepaling is geschonden. Hieronder valt ook de gang
van zaken, de rechten van de verdachte en de bevoegdheden van de overheidsorganen die
betrokken zijn bij de strafrechtspleging tijdens het strafproces. Het formele strafrecht wordt ook wel
het strafprocesrecht genoemd. Verder vinden we over de beide afdelingen verdeeld nog
het penitentiaire recht, dat de tenuitvoerlegging van de opgelegde straffen regelt.
Niet het gehele materiële strafrecht is in het WvSr geregeld. Art.107 GW biedt namelijk de
mogelijkheid voor de wetgever om bepaalde onderwerpen in afzonderlijke wetten te regelen. In
eerste instantie bedoelt men daarmee wetten in formele zin, maar ook lagere wetgevers kunnen
strafrecht scheppen. Zo machtigt art. 154 lid 1 Gemeentewet, de gemeente om overtredingen van
hun verordeningen strafbaar te stellen. Misdrijven mogen alleen via wetten in formele zin geregeld
worden. Let echter wel op AMvB’s die straffen handhaven, deze zijn alleen toegestaan als de
wetgever de bevoegdheid daartoe aan de kroon heeft gedelegeerd. Een voorbeeld van een
dergelijke delegatie vormt artikel 13 Wegenverkeerswet.
Strafrecht en het ongeschreven recht, verdragsrecht en supranationaal recht
Uit art. 16 Gw blijkt dat alle strafbaarstellingen een basis moeten hebben in een wet in formele zin.
Dit houdt in dat strafbaarstelling op grond van gewoonterecht uitgesloten is. Dit betekent niet dat er
voor ongeschreven recht in Nederland geen plaats is. De strafbaarheid mag niet op ongeschreven
recht worden gebaseerd, maar wel worden ingeperkt. Zo is een belangrijk ongeschreven beginsel in
Nederland het geen straf, zonder schuld -beginsel. Dit heeft geleid tot een buitenwettelijke
strafuitsluitingsgrond, namelijk ‘afwezigheid van alle schuld’, waar later meer over zal worden
uitgelegd. Een andere belangrijke rechtsbron wordt gevormd door de internationale
verdragen waarbij Nederland partij is.
• Allereerst de rechtstreeks werkende verdragen(art. 94 GW): het Europees Verdrag tot
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en het
Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR). In het bijzonder
benoemen art. 7 EVRM en art. 15 IVBPR het nulla poena-beginsel, daarover later meer. Het
EVRM brengt ook positieve verplichtingen met zich mee, die de wetgever en rechter kunnen
verplichten tot een bepaalde strafbaarstelling of interpretatie van een delictsomschrijving.
• Daarnaast zijn er verdragen die Nederland verplichten tot strafbaarstelling van bepaalde
feiten. De hierin overeengekomen delictsomschrijvingen moeten in de nationale wetgeving
worden geïncorporeerd. Bij interpretatie door de strafrechter kan de bedoeling van het
achterliggende verdrag naar voren komen.
strafrecht
Auteurs: K.K. Lindenberg & H.D. Wolswijk
16e druk
2021
ISBN: 9789013146936
Samenvatting van het hele boek met per hoofstuk vragen om je kennis van de kernbegrippen te
testen.
, Hoofdstuk 1 Nederlandse strafrecht
Onderverdeling van het Nederlandse strafrecht
Het strafrecht is onder te verdelen in materieel- en formeel strafrecht. Het materiële
strafrecht regelt de gevallen waarin een persoon – in theorie – door de staat kan worden gestraft.
De mogelijke sancties, waaronder de verbodsbepalingen en de strafbedreigingen, behoren eveneens
tot het materiële strafrecht. Het formele strafrecht regelt de manier waarop in een specifiek geval
bepaald moet worden of een strafrechtelijke bepaling is geschonden. Hieronder valt ook de gang
van zaken, de rechten van de verdachte en de bevoegdheden van de overheidsorganen die
betrokken zijn bij de strafrechtspleging tijdens het strafproces. Het formele strafrecht wordt ook wel
het strafprocesrecht genoemd. Verder vinden we over de beide afdelingen verdeeld nog
het penitentiaire recht, dat de tenuitvoerlegging van de opgelegde straffen regelt.
Niet het gehele materiële strafrecht is in het WvSr geregeld. Art.107 GW biedt namelijk de
mogelijkheid voor de wetgever om bepaalde onderwerpen in afzonderlijke wetten te regelen. In
eerste instantie bedoelt men daarmee wetten in formele zin, maar ook lagere wetgevers kunnen
strafrecht scheppen. Zo machtigt art. 154 lid 1 Gemeentewet, de gemeente om overtredingen van
hun verordeningen strafbaar te stellen. Misdrijven mogen alleen via wetten in formele zin geregeld
worden. Let echter wel op AMvB’s die straffen handhaven, deze zijn alleen toegestaan als de
wetgever de bevoegdheid daartoe aan de kroon heeft gedelegeerd. Een voorbeeld van een
dergelijke delegatie vormt artikel 13 Wegenverkeerswet.
Strafrecht en het ongeschreven recht, verdragsrecht en supranationaal recht
Uit art. 16 Gw blijkt dat alle strafbaarstellingen een basis moeten hebben in een wet in formele zin.
Dit houdt in dat strafbaarstelling op grond van gewoonterecht uitgesloten is. Dit betekent niet dat er
voor ongeschreven recht in Nederland geen plaats is. De strafbaarheid mag niet op ongeschreven
recht worden gebaseerd, maar wel worden ingeperkt. Zo is een belangrijk ongeschreven beginsel in
Nederland het geen straf, zonder schuld -beginsel. Dit heeft geleid tot een buitenwettelijke
strafuitsluitingsgrond, namelijk ‘afwezigheid van alle schuld’, waar later meer over zal worden
uitgelegd. Een andere belangrijke rechtsbron wordt gevormd door de internationale
verdragen waarbij Nederland partij is.
• Allereerst de rechtstreeks werkende verdragen(art. 94 GW): het Europees Verdrag tot
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en het
Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR). In het bijzonder
benoemen art. 7 EVRM en art. 15 IVBPR het nulla poena-beginsel, daarover later meer. Het
EVRM brengt ook positieve verplichtingen met zich mee, die de wetgever en rechter kunnen
verplichten tot een bepaalde strafbaarstelling of interpretatie van een delictsomschrijving.
• Daarnaast zijn er verdragen die Nederland verplichten tot strafbaarstelling van bepaalde
feiten. De hierin overeengekomen delictsomschrijvingen moeten in de nationale wetgeving
worden geïncorporeerd. Bij interpretatie door de strafrechter kan de bedoeling van het
achterliggende verdrag naar voren komen.
