Samenvatting Inleiding in de pedagogiek, ISBN: 9789023255635 Pedagogiek

Samenvatting pedagogiek

Periode 3

Hoofdstuk 1
Pedagogiek houdt zich bezig met de opvoeding van kinderen en jeugdigen van 0 tot 18 jaar. Het
betekent, vanuit het Grieks vertaalt, de begeleiding van kind ofwel kinderleiding.
3 begrippen die enigszins hetzelfde betekenen:
1. Opvoedkunde richt zich op de vaardigheden van de opvoeder.
2. Opvoedingsleer richt zich op het vergaren van kennis over opvoeden.
3. Opvoedingswetenschap richt zich op het ontwikkelen van theorieën en methoden m.b.t.
opvoeden.

Langeveld zegt dat opvoeding alle omgang is tussen het kind en de volwassene waarbij gericht een
relatie wordt aangegaan. In de omgang moeten liefde, geborgenheid en aandacht een rol spelen.
Deze relatie moet leiden tot zelfontplooiing, zelfvertrouwen, zelfstandigheid en zelfredzaamheid.
Ouders zijn dus niet de enige die het kind opvoeden, dit gebeurt ook door andere familie, de school,
vrienden, etc.

Voorwaarden voor een ouder kind relatie:
1. Er is sprake van wederzijds respect tussen ouder en kind.
2. Het kind ervaart voldoende veiligheid bij, heeft vertrouwen in, kan rekenen op, voelt zich
geaccepteerd door en krijgt ondersteuning van de ouder.
3. Het kind wordt door de ouder uitgedaagd om eigen beslissingen te nemen en te
experimenteren met nieuwe dingen, waardoor hij vertrouwen krijgt in zijn omgeving.

4 basisdimensies van opvoeden
Deze vier dimensies zijn met elkaar verbonden, waardoor ze niet afzonderlijk toegepast kunnen
worden in de opvoeding. Samen zorgen zij ervoor dat het kind zich door de verschillende
ontwikkelingsfasen heen kan slaan om volwassen te worden.
Deze dimensies zijn:
1. Ondersteuning bieden
2. Instructie geven
3. Controle uitoefenen
4. Grenzen stellen

Ondersteuning bieden
Als het opvoedgedrag van de ouder dat liefde en zorg voor het kind uitdrukt en dat zich richt op zijn
fysieke en emotionele welzijn van het kind, waardoor het zich begrepen en geaccepteerd voelt.
 Als het kind ondersteuning van de ouder ervaart, zal het de wereld om zich heen met
vertrouwen tegemoet treden. Het kind ervaart deze ondersteuning door de emotionele
betrokkenheid en de warmte en affectiviteit van de ouder te voelen. Dit duidt op emotionele
beschikbaarheid van de ouder.
 Ook is het begrip responsiviteit belangrijk wat de mate van adequaat reageren van de ouder
op de signalen van het kind aanduidt. Een responsieve ouder is gericht op de signalen die het
kind uitzendt. De signalen worden door de ouder opgemerkt (sensitiviteit) en er wordt
adequaat op gereageerd (responsiviteit).
 De ondersteuning die de ouder het kind biedt, kan zichtbaar gemaakt worden in de vorm van
straffen en belonen, en de vorm ervan is afhankelijk van de leeftijd van het kind.

1

, Een beloning kan psychisch en emotioneel zijn, (een knuffel geven of een knipoog) of een
materiële beloning (extra zakgeld of een sticker).
Straf wordt ter ondersteuning van het gewenste gedrag aan het kind opgelegd. Het vereist
echter wel consequent gedrag van de ouder, zodat het kind wel daadwerkelijk de opgelegde
straf ondergaat.
Ook kan de ouder ervoor kiezen om het gedrag van het kind te negeren. Dit kan worden
gedaan als het kind regelmatig hetzelfde ongewenste gedrag vertoont.

Instructies geven
Instructies geven houdt in duidelijk maken aan het kind wat de bedoeling is van iets en welk gedrag
verwacht wordt. Het gaat hier om de informatie die het kind krijgt voor het ontwikkelen van kennis
en vaardigheden. Het kind leert hierdoor strategieën te ontwikkelen om zijn eigen problemen op te
lossen en verantwoordelijkheid te dragen voor zijn beslissingen.

Het geven van instructies is een proces dat gevraagd en ongevraagd verloopt. Als het kind de
instructies van de ouder als positief ervaart, zal hij altijd instructies aan de ouder vragen als hij daar
behoefte aan heeft. Vaak willen de ouders het kind ook veel instructies geven om hem te
beschermen.
Gevolgen als het kind overladen wordt met instructies:
 Het kind zal geen eigen initiatieven durven te ontplooien; doet alleen nog maar wat de
ouder zegt.
 Het kind zal te veel bezig zijn met wat de ouder zal denken van de acties die het van plan is te
ondernemen, waardoor het niet durft te handelen.

3. Controle uitoefenen
Controle kan als heel negatief worden ervaren en bedoeld.
Voorbeeld: het stellen van strikte regels die het kind geen bewegingsvrijheid geven en het toepassen
van macht.
Controle kan echter ook op een andere positieve manier worden uitgeoefend
Voorbeeld: door het kind uit te leggen waarom iets moet of niet mag, door een beroep te doen op
zijn verantwoordelijkheden en zelfstandigheid en door informatie en aanwijzingen te geven.

Autoritaire/restrictieve controle (verticaal):
Deze vorm van controle heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van het kind. Naarmate het
kind ouder wordt, kunnen er meer conflicten ontstaan met de ouder. Het kind kan gedurende zijn
hele ontwikkeling in conflictsituaties terechtkomen en vaak niet in staat zijn om vorm te geven aan
zijn eigen wensen en verlangens.
 Macht en gezag van de ouder ten opzichte van het kind spelen een centrale rol.
 De eigen behoeften van het kind worden ondergeschikt gemaakt aan die van de ouder. De
ouder wijst het gedrag van het kind namelijk vaak af door kwaad te worden, het kind te
straffen of het tegen spreken als het met voorstellen of ideeën komt.
 Door de strenge regels worden de bewegingsvrijheid en de autonomie van het kind
ondermijnd. Het zich niet houden aan de door de ouder gestelde regels, wordt streng
bestraft.
 Er is geen sprake van gelijkwaardigheid tussen de ouder en het kind. De ouders zijn de
volwassenen en weten hoe het moet.
Van de autoritaire controle wordt vaak gebruikgemaakt door de ouders die veel waarde hechten aan
rust, regelmaat en gehoorzaamheid in de opvoeding.

Autoritatieve controle (horizontaal):
Dit wordt omschreven als gedragingen van de ouder waarbij uitleg wordt gegeven aan het kind en
eisen worden gesteld aan zijn zelfstandigheid.

2