Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
Hoofdstuk 1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap.
1.1Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie betekent letterlijk ‘de studie van de geest’ (psyche = geest).
Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen maar ook met
gedragingen. Ze houden zich bezig met geestelijke processen zoals denken en
voelen maar ook met externe gedragingen zoals praten. Ook houden ze zich
bezig met de wetenschappelijke kant ervan. Dit is gebaseerd op objectieve
gebeurtenissen.
Er zijn 3 soorten psychologen:
1. Experimenteel psychologen: dit zijn onderzoekspsychologen. Dit is de
kleinste groep en voeren onderzoek uit (meestal werkzaam op de
universiteit).
2. Docent psychologen: geven les op vele opleidingen en doen onderzoek bij
universiteiten en behandelen mensen als werkzaam bij medische
psychologie.
3. Toegepast psychologen: 2/3e is hier werkzaam, passen kennis toe in
behandelingen.
Binnen de categorie toegepast psychologen zijn er een aantal specialisaties:
- Sportpsychologen.
- Schoolpsychologen.
- Klinisch psychologen.
- Forensisch psychologen.
- Omgevingspsychologen.
- Gerontopsychologen (voor het omgaan met problemen van ouderen).
Psychiatrie is een medisch specialisme een maakt géén deel uit van de
psychologie. Na een medische opleiding en een specialisatie houden zij zich
bezig met de behandeling van ernstigere psychische stoornissen vanuit een
medische invalshoek (patiënt met ziekte). Dit vakgebied is kleiner dan de
psychologie. Bij de psychologie ligt de nadruk niét op de medische kant, maar
op het onderzoek van menselijk gedrag en sociale interacties. Psychologen
mogen dan ook geen medicijnen voorschrijven.
Een ander gebied wat vaak wordt verward met psychologie is
pseudopsychologie. Dit is een niet-onderbouwde psychologische aannamen die
als wetenschappelijk worden gepresenteerd, zoals waarzeggerij of grafologie
(handschriftanalyse).
Binnen de psychologie ligt de nadruk op kritisch denken waarvoor de volgende 6
vaardigheden van belang zijn:
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie beïnvloed zijn door de bias (emotioneel of confirmation)?
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
pag. 1
,Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
- Anekdotisch bewijsmateriaal: getuigenissen die de ervaringen van
iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor
maatschappelijk bewijs worden aangezien.
- Bias: een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie,
meestal is dit op basis van persoonlijke ervaringen en waarden.
- Emotionele bias: neiging om te oordelen die gebaseerd zijn op gevoelens
in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
- Confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie die
niet bij je opvattingen aansluit te negeren of te bekritiseren en om in
plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
- Expectancy bias (verwachting): de waarnemer staat toe dat zijn of
haar verwachtingen de resultaten van het onderzoek beïnvloeden.
1.2Wat zijn de 6 belangrijkste perspectieven van de psychologie?
De perspectieven zijn ook in combinatie te gebruiken. Bepaald gedrag is namelijk
niet altijd enkel te verklaren vanuit een perspectief.
1. Biologisch perspectief: Descartes.
2. Cognitief perspectief: Wundt en James.
3. Behavioristisch perspectief: Watson en Skinner.
4. Perspectief vanuit de gehele persoon: Freud, Rogers, Maslow en de oude
Grieken
- Psychodynamisch perspectief.
- Humanistisch perspectief.
- Karaktertrekken en temperament.
5. Ontwikkelingsperspectief: Ainsworth en Piaget.
6. Sociocultureel perspectief: Milgram en Zimbardo.
Biologisch perspectief:
Er is een scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam. Descartes
behoorde tot het rationalisme. Ze beschouwen de geest als een product van de
hersenen. Volgens dit standpunt komen onze persoonlijkheid, voorkeuren,
gedragspatronen als onze vaardigheden voort uit onze lichamelijke
eigenschappen.
Het biologisch perspectief richt zich op het zenuwstelsel, hormoonstelsel
(endocriene stelsel), genetica en fysieke kenmerken.
Biologische psychologen zoeken naar oorzaken van ons gedrag in het
zenuwstelsel, endocriene stelsel en de genen. Het biologisch perspectief wordt
gecombineerd met de neurologie en de evolutionaire psychologie.
Bij evolutionaire psychologie komt een grootdeel van het menselijk gedrag voort
uit overgeërfde neigingen. Evolutionair perspectief beschouwt mentale processen
pag. 2
,Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
en gedrag vanuit genetische aanpassingen aan overleving en voortplanting. Er
wordt bijvoorbeeld gedacht dat ze noodzaak om in steeds grotere groepen
samen te leven ervoor gezorgd heeft dat de cortex groter werd en mensen
socialere wezens werden.
Cognitief perspectief.
Hier ontdekten de psychologen patronen in de eigenschappen van chemische
elementen. Wundt dacht dat het mogelijk was de menselijke geest op een
eenzelfde manier te simplificeren (makkelijker maken) als het periodieksysteem
de scheikunde had vereenvoudigd.
Wundt en zijn studenten deden onderzoek waarbij getrainde vrijwilligers hun
sensorische en emotionele reacties op verschillende prikkels beschreven, een
techniek die introspectie wordt genoemd.
De elementen van het bewustzijn:
- Gewaarwording en waarneming.
- Geheugen.
- Aandacht.
- Emotie.
- Denken.
- Leren.
- Taal.
Het structuralisme is een historische stroming binnen de psychologie die de
basisstructuren van de geest en de gedachten trachtte te ontrafelen.
Structuralisten zochten de elementen van de bewuste ervaringen.
- Het structuralisme wordt geleid door Tichener.
- Introspectie wordt geleid door Willem Wundt.
- Het functionalisme wordt geleid door William James.
De gestaltspsychologen geloofde juist dat het bewust zijn meer was dan de
simpele zintuigelijke ervaringen en beweerde dat onze ervaringen niet
gereduceerd kunnen worden tot een serie afzonderlijke elementen. Ze keken
naar het geheel.
William James beweerde dat de psychologie zich meer moest richten op de
functie van het bewustzijn en niet alleen op de structuur ervan. Hierbij komt het
functionalisme kijken.
Dit is een stroming binnen de psychologie die meende dat psychische processen
het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve nut en functie.
Emoties zijn niet allen de elementen van het bewustzijn.
Hierdoor werd de toegepaste psychologie ontwikkeld. Psychologie kon worden
toegepast om het menselijk leven te verbeteren.
pag. 3
, Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
De samenwerking tussen introspectie, het structuralisme en het
functionalisme vormen samen het cognitief perspectief.
Bij het cognitief perspectief ligt de nadruk op mentale processen zoals leren,
denken, geheugen en perceptie als vormen van informatieverwerking.
Behavioristisch perspectief.
Het behavioristisch perspectief bouwden voort op het idee dat je enkel zekerheid
kan verwerven over datgene wat je kunt waarnemen en op het idee dat een
mens bij de geboorte een tabula rasa was.
Hier gaat het om fysieke stimuli vanuit de omgeving en de waarneembare
reacties van het organisme daarop. Het behaviorisme is de wetenschap van het
gedrag en van de meetbare omstandigheden in de omgeving die dit gedrag
beïnvloeden.
Voor behavioristen waren iemands gedachten of emoties dus irrelevant. Alleen
gedrag kon betrouwbaar worden geobserveerd en gemeten worden.
Gaat een kind bijvoorbeeld eerder dankjewel zeggen (handeling) als het wordt
beloond (consequentie).
Psychodynamische perspectief is een benadering die de nadruk legt op het
begrijpen van het menselijk functioneren in termen van de onbewuste behoeften,
verlangens, herinneringen en conflicten.
Sigmund Freud was de eerste vertegenwoordiger van het psychodynamisch
perspectief. Zijn systeem wordt de psychoanalyse genoemd. Het werd
ontwikkeld als methode voor psychische stoornissen. Bij de psychoanalyse wordt
de nadruk gelegd op onbewuste processen.
Perspectieven vanuit de gehele persoon.
Hier draait het om een globaal inzicht van de persoonlijkheid. Dit perspectief
bestaat uit 3 onderverdelingen:
1. Psychodynamisch perspectief: is een benadering die de nadruk legt op
het begrijpen van het menselijk functioneren in termen van de onbewuste
behoeften, verlangens, herinneringen en conflicten.
2. Humanistisch perspectief: hier wordt de nadruk gelegd op de
mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens.
3. Perspectief van karaktertrekken en temperament: hier wordt gedrag
en persoonlijkheid gezien als de producten van fundamentele
psychologische kenmerken.
Ontwikkelingsperspectief.
pag. 4
Hoofdstuk 1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap.
1.1Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie betekent letterlijk ‘de studie van de geest’ (psyche = geest).
Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen maar ook met
gedragingen. Ze houden zich bezig met geestelijke processen zoals denken en
voelen maar ook met externe gedragingen zoals praten. Ook houden ze zich
bezig met de wetenschappelijke kant ervan. Dit is gebaseerd op objectieve
gebeurtenissen.
Er zijn 3 soorten psychologen:
1. Experimenteel psychologen: dit zijn onderzoekspsychologen. Dit is de
kleinste groep en voeren onderzoek uit (meestal werkzaam op de
universiteit).
2. Docent psychologen: geven les op vele opleidingen en doen onderzoek bij
universiteiten en behandelen mensen als werkzaam bij medische
psychologie.
3. Toegepast psychologen: 2/3e is hier werkzaam, passen kennis toe in
behandelingen.
Binnen de categorie toegepast psychologen zijn er een aantal specialisaties:
- Sportpsychologen.
- Schoolpsychologen.
- Klinisch psychologen.
- Forensisch psychologen.
- Omgevingspsychologen.
- Gerontopsychologen (voor het omgaan met problemen van ouderen).
Psychiatrie is een medisch specialisme een maakt géén deel uit van de
psychologie. Na een medische opleiding en een specialisatie houden zij zich
bezig met de behandeling van ernstigere psychische stoornissen vanuit een
medische invalshoek (patiënt met ziekte). Dit vakgebied is kleiner dan de
psychologie. Bij de psychologie ligt de nadruk niét op de medische kant, maar
op het onderzoek van menselijk gedrag en sociale interacties. Psychologen
mogen dan ook geen medicijnen voorschrijven.
Een ander gebied wat vaak wordt verward met psychologie is
pseudopsychologie. Dit is een niet-onderbouwde psychologische aannamen die
als wetenschappelijk worden gepresenteerd, zoals waarzeggerij of grafologie
(handschriftanalyse).
Binnen de psychologie ligt de nadruk op kritisch denken waarvoor de volgende 6
vaardigheden van belang zijn:
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie beïnvloed zijn door de bias (emotioneel of confirmation)?
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
pag. 1
,Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
- Anekdotisch bewijsmateriaal: getuigenissen die de ervaringen van
iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor
maatschappelijk bewijs worden aangezien.
- Bias: een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie,
meestal is dit op basis van persoonlijke ervaringen en waarden.
- Emotionele bias: neiging om te oordelen die gebaseerd zijn op gevoelens
in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
- Confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie die
niet bij je opvattingen aansluit te negeren of te bekritiseren en om in
plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
- Expectancy bias (verwachting): de waarnemer staat toe dat zijn of
haar verwachtingen de resultaten van het onderzoek beïnvloeden.
1.2Wat zijn de 6 belangrijkste perspectieven van de psychologie?
De perspectieven zijn ook in combinatie te gebruiken. Bepaald gedrag is namelijk
niet altijd enkel te verklaren vanuit een perspectief.
1. Biologisch perspectief: Descartes.
2. Cognitief perspectief: Wundt en James.
3. Behavioristisch perspectief: Watson en Skinner.
4. Perspectief vanuit de gehele persoon: Freud, Rogers, Maslow en de oude
Grieken
- Psychodynamisch perspectief.
- Humanistisch perspectief.
- Karaktertrekken en temperament.
5. Ontwikkelingsperspectief: Ainsworth en Piaget.
6. Sociocultureel perspectief: Milgram en Zimbardo.
Biologisch perspectief:
Er is een scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam. Descartes
behoorde tot het rationalisme. Ze beschouwen de geest als een product van de
hersenen. Volgens dit standpunt komen onze persoonlijkheid, voorkeuren,
gedragspatronen als onze vaardigheden voort uit onze lichamelijke
eigenschappen.
Het biologisch perspectief richt zich op het zenuwstelsel, hormoonstelsel
(endocriene stelsel), genetica en fysieke kenmerken.
Biologische psychologen zoeken naar oorzaken van ons gedrag in het
zenuwstelsel, endocriene stelsel en de genen. Het biologisch perspectief wordt
gecombineerd met de neurologie en de evolutionaire psychologie.
Bij evolutionaire psychologie komt een grootdeel van het menselijk gedrag voort
uit overgeërfde neigingen. Evolutionair perspectief beschouwt mentale processen
pag. 2
,Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
en gedrag vanuit genetische aanpassingen aan overleving en voortplanting. Er
wordt bijvoorbeeld gedacht dat ze noodzaak om in steeds grotere groepen
samen te leven ervoor gezorgd heeft dat de cortex groter werd en mensen
socialere wezens werden.
Cognitief perspectief.
Hier ontdekten de psychologen patronen in de eigenschappen van chemische
elementen. Wundt dacht dat het mogelijk was de menselijke geest op een
eenzelfde manier te simplificeren (makkelijker maken) als het periodieksysteem
de scheikunde had vereenvoudigd.
Wundt en zijn studenten deden onderzoek waarbij getrainde vrijwilligers hun
sensorische en emotionele reacties op verschillende prikkels beschreven, een
techniek die introspectie wordt genoemd.
De elementen van het bewustzijn:
- Gewaarwording en waarneming.
- Geheugen.
- Aandacht.
- Emotie.
- Denken.
- Leren.
- Taal.
Het structuralisme is een historische stroming binnen de psychologie die de
basisstructuren van de geest en de gedachten trachtte te ontrafelen.
Structuralisten zochten de elementen van de bewuste ervaringen.
- Het structuralisme wordt geleid door Tichener.
- Introspectie wordt geleid door Willem Wundt.
- Het functionalisme wordt geleid door William James.
De gestaltspsychologen geloofde juist dat het bewust zijn meer was dan de
simpele zintuigelijke ervaringen en beweerde dat onze ervaringen niet
gereduceerd kunnen worden tot een serie afzonderlijke elementen. Ze keken
naar het geheel.
William James beweerde dat de psychologie zich meer moest richten op de
functie van het bewustzijn en niet alleen op de structuur ervan. Hierbij komt het
functionalisme kijken.
Dit is een stroming binnen de psychologie die meende dat psychische processen
het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve nut en functie.
Emoties zijn niet allen de elementen van het bewustzijn.
Hierdoor werd de toegepaste psychologie ontwikkeld. Psychologie kon worden
toegepast om het menselijk leven te verbeteren.
pag. 3
, Samenvatting psychologie een inleiding8e editie ISBN: 978-90-430-3459-3
De samenwerking tussen introspectie, het structuralisme en het
functionalisme vormen samen het cognitief perspectief.
Bij het cognitief perspectief ligt de nadruk op mentale processen zoals leren,
denken, geheugen en perceptie als vormen van informatieverwerking.
Behavioristisch perspectief.
Het behavioristisch perspectief bouwden voort op het idee dat je enkel zekerheid
kan verwerven over datgene wat je kunt waarnemen en op het idee dat een
mens bij de geboorte een tabula rasa was.
Hier gaat het om fysieke stimuli vanuit de omgeving en de waarneembare
reacties van het organisme daarop. Het behaviorisme is de wetenschap van het
gedrag en van de meetbare omstandigheden in de omgeving die dit gedrag
beïnvloeden.
Voor behavioristen waren iemands gedachten of emoties dus irrelevant. Alleen
gedrag kon betrouwbaar worden geobserveerd en gemeten worden.
Gaat een kind bijvoorbeeld eerder dankjewel zeggen (handeling) als het wordt
beloond (consequentie).
Psychodynamische perspectief is een benadering die de nadruk legt op het
begrijpen van het menselijk functioneren in termen van de onbewuste behoeften,
verlangens, herinneringen en conflicten.
Sigmund Freud was de eerste vertegenwoordiger van het psychodynamisch
perspectief. Zijn systeem wordt de psychoanalyse genoemd. Het werd
ontwikkeld als methode voor psychische stoornissen. Bij de psychoanalyse wordt
de nadruk gelegd op onbewuste processen.
Perspectieven vanuit de gehele persoon.
Hier draait het om een globaal inzicht van de persoonlijkheid. Dit perspectief
bestaat uit 3 onderverdelingen:
1. Psychodynamisch perspectief: is een benadering die de nadruk legt op
het begrijpen van het menselijk functioneren in termen van de onbewuste
behoeften, verlangens, herinneringen en conflicten.
2. Humanistisch perspectief: hier wordt de nadruk gelegd op de
mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens.
3. Perspectief van karaktertrekken en temperament: hier wordt gedrag
en persoonlijkheid gezien als de producten van fundamentele
psychologische kenmerken.
Ontwikkelingsperspectief.
pag. 4
