Bewustzijnsfilosofie
samenvatting midterm
Hoorcolleges 1 t/m 6 + hoofdstuk 1 t/m 7 (8 questions about the conscious mind)
Inhoudsopgave
Bewustzijnsfilosofie ...................................................................................................................................................0
Inhoudsopgave ...........................................................................................................................................................0
HC 1 – Inleiding & substantiedualisme .......................................................................................................................1
Question 1 – What is the conscious mind? .............................................................................................................. 1
Question 2 - Can the mind function separately from the brain? ............................................................................... 2
HC 2 – Idealisme en behaviorisme ..............................................................................................................................4
Question 3 – Is there only mind? ............................................................................................................................. 4
Question 4 – Is there only behavior? ....................................................................................................................... 5
HC 3 – De indentiteitstheorie .....................................................................................................................................6
Question 5 – Is the conscious mind part of the brain? ............................................................................................. 6
HC 4 – Het functionalisme ..........................................................................................................................................9
Question 6 – Can machines have conscious minds? ................................................................................................. 9
HC 5 – Het connectionisme....................................................................................................................................... 11
HC 6 – De belichaamde, gesitueerde en uitgebreide geest ....................................................................................... 14
Question 7 – Is Google Maps part of the conscious mind? ..................................................................................... 14
Uitgebreide begrippenlijst bewustzijnsfilosofie ....................................................................................................... 17
0
,HC 1 – Inleiding & substantiedualisme
Filosofie is …
1. Conceptueel onderzoek: filosofen doen onderzoek naar concepten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen
het manifeste wereldbeeld (het wereldbeeld door alledaagse ervaringen) en wetenschappelijk wereldbeeld
(door op een gecontroleerde manier de wereld te onderzoeken kan het wereldbeeld radicaal verschillen van
manifeste)-> filosofen willen kijken hoe deze wereldbeelden zich tot elkaar verhouden bij verschillende
concepten.
2. Conceptuele verheldering: gaat een stap verder dan conceptueel onderzoek. Je gaat kijken naar
wetenschappelijke inzichten om concepten te verhelderen.
3. Grondslagenonderzoek/ geldigheidswetenschap: kijken of (bijv) causaliteit wel een geldig concept is.
4. Perspectiefwisseling: oog en begrip voor standpunten van anderen
5. Zoektocht naar de waarheid: deze benadering gaat terug naar de oude Grieken: sofisten. Socrates verzette
zich tegen de maatschappij (politiek) die niet om de waarheid ging maar om overtuigingskracht.
6. Alle antwoorden hierboven: we willen weten wat we bedoelen met onze concepten en dat ze geldig zijn.
Om daar achter te komen moeten we soms een ander perspectief innemen zodat we alles zo helder mogelijk
krijgen.
- Filosofie is niet: een beetje kletsen, scepticisme of relativisme (waarheid is relatief aan het individu)
Waarom filosofie voor psychologen?
- Filosofie is de studie van het kritisch denken -> je leert kritisch na te denken over je eigen vakgebied. Vragen
over ethiek, vragen over wetenschap. Kan je dus verder helpen in je beroep (ook in je leven)
- The problem of consciousness: hoe past bewustzijn in de fysische wereld
- Mensen hebben dualistische intuïties (lichaam en geest zijn twee totaal verschillende dingen).
o Maar als er iets gebeurt in de geest gebeurt er ook iets in de hersenen (en andersom). Lichaam en
geest hebben dus wel invloed op elkaar.
Question 1 – What is the conscious mind?
Wat is bewustzijn?
1. Bewuste ervaringen:
o Nagel: what-it-is-likeness : toestanden die op een bepaalde manier voelen. Nagel vraagt zich af hoe
het zou zijn om een vleermuis te zijn. Hoe ervaren zij de wereld? Dit is te beschrijven aan de hand
van qualia.
o Qualia (enkelvoud quale): kwalitiatieve aspecten van ons bewustzijn en ervaringen (kleuren, geuren,
smaken etc.)
2. Cognitie:
o Propositionele attitude (PA’s): bepaalde houdingen ten opzichte van proposities (bijv. een voorwerp
of een persoon). Bijv. Jan gelooft dat het regent (gelooft is de houding, de regen is de propositie)
o PA’s gaan ergens over, ze hebben intentionaliteit (aboutness). Ze zijn discrete entiteiten (= wanneer
je een wijziging aanbrengt aan één PA wil niet zeggen dat andere PA’s wijzigen)
3. Emoties:
o Combinatie van ervaring en cognitieve toestand; ze hebben dus een kwalitatieve aspecten (quale) en
intentionaliteit (aboutness).
- Het algemene probleem: hoe past bewustzijn in de fysische wereld? Dit probleem zorgt voor drie sub-
problemen.
1
, 1. Hoe verhouden ervaringen zich tot de fysische wereld, met name tot het lichaam, met name tot het brein?
2. Hoe verhouden cognitieve toestanden zich tot de fysische wereld, met name tot het lichaam, met name tot
het brein?
3. Hoe verhouden emoties zich tot de fysische wereld, met name tot het lichaam, met name tot het brein?
- Als je weet hoe ervaringen en cognitieve toestanden in de wereld passen, weet je dat ook voor emoties.
Stromingen die mogelijke oplossingen bieden voor de verhoudingen tussen geest en lichaam (in deze cursus)
1. Substantie-dualisme: de geest bestaat onafhankelijk van het lichaam (en andersom)
2. Idealisme: de fysische wereld is afhankelijk van de geestelijke wereld
3. Behaviorisme: de geest is eigenlijk gedrag
4. Reductionisme/ identiteitstheorie: mentale toestanden zijn hersentoestanden
5. Eliminativisme: de geest bestaat niet
6. Functionalisme: mentale toestanden worden gerealiseerd door hersentoestanden
7. Connectionisme: mentale toestanden worden gerealiseerd door neurale netwerken
8. Embodied & embedded en Extended mind: naast het brein moet er ook gekeken worden naar het type
lichaam en type omgeving.
Question 2 - Can the mind function separately from the brain?
Substantie-dualisme
- Separability thesis: het idee dat de geest onafhankelijk van bestaan van de fysische wereld.
- Substantie: datgene wat op zichzelf kan bestaan (geen eigenschap)
- Bij substantie-dualisme zijn er twee substanties:
o Res cognitans: de denkende substantie; de essentiële eigenschap is denken.
o Res extensa: de uitgebreide substantie; de essentiële eigenschap is uitgebreidheid (het neemt plaats
in de ruimte in)
- Beweging ontstaat door botsing: doordat alle uitgebreide substantie plaats inneemt in de ruimte, botsen er
constant uitgebreide deeltjes tegen elkaar waardoor beweging ontstaat.
- Descartes wat verdediger van substantie dualisme. Volgens hem was het lichaam een soort machine die
werd bestuurd door een onafhankelijke geest.
- Descartes was op zoek naar een methode voor zekere kennis:
o Methode van radicale twijfel: alles waar je over kan twijfelen is geen zekere kennis. Alle bronnen
van kennis die hem ooit hadden bedrogen, waren geen bronnen van kennis meer. Zijn zintuigen
waren dus geen bron van kennis omdat hij al eens was bedrogen door zijn zintuigen. Ook zijn
docenten waren geen bron van kennis omdat zij opzettelijk onwaarheden hebben verteld. Daarnaast
dacht Descartes dat er een malin genie was die hem voor de gek hield (wie garandeert ons dat er
geen bedrieglijke demon bestaat die ons bij het simpelste optelsommetje de verkeerde getallen
doet uitkomen? Als we zelfs twijfelen aan wiskundige stellingen, kan je dan nog überhaupt iets zeker
weten). Hij zocht een onbetwijfelbaar fundament. Je kan niet twijfelen aan het feit dat je denkt -> ‘ik
denk dus ik ben’ (cogito ergo sum).
o Methode van helder en duidelijk inzicht: omdat je weet wat het concept ‘perfect’ is en Descartes
zelf imperfect was, moet er wel een perfect wezen zijn waar dit concept vandaan komt -> God.
Volgens Descartes bestaat God dus en omdat God perfect is zal Hij hem niet bedriegen (er is dus
geen malin genie). Aangezien God niet bedriegt, moeten Descartes ideeën over zijn lichaam en de
rest van de fysieke wereld voortkomen uit die dingen zelf (en daarom moeten ze ook bestaan). Dit
betekent dat Descartes er nu zeker van is dat hij zowel een geest als een lichaam is.
- Toen ontdekte Descrates een probleen; het interactieprobleem: hoe kan het dat iets immaterieel een effect
kan hebben op materie.
2
samenvatting midterm
Hoorcolleges 1 t/m 6 + hoofdstuk 1 t/m 7 (8 questions about the conscious mind)
Inhoudsopgave
Bewustzijnsfilosofie ...................................................................................................................................................0
Inhoudsopgave ...........................................................................................................................................................0
HC 1 – Inleiding & substantiedualisme .......................................................................................................................1
Question 1 – What is the conscious mind? .............................................................................................................. 1
Question 2 - Can the mind function separately from the brain? ............................................................................... 2
HC 2 – Idealisme en behaviorisme ..............................................................................................................................4
Question 3 – Is there only mind? ............................................................................................................................. 4
Question 4 – Is there only behavior? ....................................................................................................................... 5
HC 3 – De indentiteitstheorie .....................................................................................................................................6
Question 5 – Is the conscious mind part of the brain? ............................................................................................. 6
HC 4 – Het functionalisme ..........................................................................................................................................9
Question 6 – Can machines have conscious minds? ................................................................................................. 9
HC 5 – Het connectionisme....................................................................................................................................... 11
HC 6 – De belichaamde, gesitueerde en uitgebreide geest ....................................................................................... 14
Question 7 – Is Google Maps part of the conscious mind? ..................................................................................... 14
Uitgebreide begrippenlijst bewustzijnsfilosofie ....................................................................................................... 17
0
,HC 1 – Inleiding & substantiedualisme
Filosofie is …
1. Conceptueel onderzoek: filosofen doen onderzoek naar concepten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen
het manifeste wereldbeeld (het wereldbeeld door alledaagse ervaringen) en wetenschappelijk wereldbeeld
(door op een gecontroleerde manier de wereld te onderzoeken kan het wereldbeeld radicaal verschillen van
manifeste)-> filosofen willen kijken hoe deze wereldbeelden zich tot elkaar verhouden bij verschillende
concepten.
2. Conceptuele verheldering: gaat een stap verder dan conceptueel onderzoek. Je gaat kijken naar
wetenschappelijke inzichten om concepten te verhelderen.
3. Grondslagenonderzoek/ geldigheidswetenschap: kijken of (bijv) causaliteit wel een geldig concept is.
4. Perspectiefwisseling: oog en begrip voor standpunten van anderen
5. Zoektocht naar de waarheid: deze benadering gaat terug naar de oude Grieken: sofisten. Socrates verzette
zich tegen de maatschappij (politiek) die niet om de waarheid ging maar om overtuigingskracht.
6. Alle antwoorden hierboven: we willen weten wat we bedoelen met onze concepten en dat ze geldig zijn.
Om daar achter te komen moeten we soms een ander perspectief innemen zodat we alles zo helder mogelijk
krijgen.
- Filosofie is niet: een beetje kletsen, scepticisme of relativisme (waarheid is relatief aan het individu)
Waarom filosofie voor psychologen?
- Filosofie is de studie van het kritisch denken -> je leert kritisch na te denken over je eigen vakgebied. Vragen
over ethiek, vragen over wetenschap. Kan je dus verder helpen in je beroep (ook in je leven)
- The problem of consciousness: hoe past bewustzijn in de fysische wereld
- Mensen hebben dualistische intuïties (lichaam en geest zijn twee totaal verschillende dingen).
o Maar als er iets gebeurt in de geest gebeurt er ook iets in de hersenen (en andersom). Lichaam en
geest hebben dus wel invloed op elkaar.
Question 1 – What is the conscious mind?
Wat is bewustzijn?
1. Bewuste ervaringen:
o Nagel: what-it-is-likeness : toestanden die op een bepaalde manier voelen. Nagel vraagt zich af hoe
het zou zijn om een vleermuis te zijn. Hoe ervaren zij de wereld? Dit is te beschrijven aan de hand
van qualia.
o Qualia (enkelvoud quale): kwalitiatieve aspecten van ons bewustzijn en ervaringen (kleuren, geuren,
smaken etc.)
2. Cognitie:
o Propositionele attitude (PA’s): bepaalde houdingen ten opzichte van proposities (bijv. een voorwerp
of een persoon). Bijv. Jan gelooft dat het regent (gelooft is de houding, de regen is de propositie)
o PA’s gaan ergens over, ze hebben intentionaliteit (aboutness). Ze zijn discrete entiteiten (= wanneer
je een wijziging aanbrengt aan één PA wil niet zeggen dat andere PA’s wijzigen)
3. Emoties:
o Combinatie van ervaring en cognitieve toestand; ze hebben dus een kwalitatieve aspecten (quale) en
intentionaliteit (aboutness).
- Het algemene probleem: hoe past bewustzijn in de fysische wereld? Dit probleem zorgt voor drie sub-
problemen.
1
, 1. Hoe verhouden ervaringen zich tot de fysische wereld, met name tot het lichaam, met name tot het brein?
2. Hoe verhouden cognitieve toestanden zich tot de fysische wereld, met name tot het lichaam, met name tot
het brein?
3. Hoe verhouden emoties zich tot de fysische wereld, met name tot het lichaam, met name tot het brein?
- Als je weet hoe ervaringen en cognitieve toestanden in de wereld passen, weet je dat ook voor emoties.
Stromingen die mogelijke oplossingen bieden voor de verhoudingen tussen geest en lichaam (in deze cursus)
1. Substantie-dualisme: de geest bestaat onafhankelijk van het lichaam (en andersom)
2. Idealisme: de fysische wereld is afhankelijk van de geestelijke wereld
3. Behaviorisme: de geest is eigenlijk gedrag
4. Reductionisme/ identiteitstheorie: mentale toestanden zijn hersentoestanden
5. Eliminativisme: de geest bestaat niet
6. Functionalisme: mentale toestanden worden gerealiseerd door hersentoestanden
7. Connectionisme: mentale toestanden worden gerealiseerd door neurale netwerken
8. Embodied & embedded en Extended mind: naast het brein moet er ook gekeken worden naar het type
lichaam en type omgeving.
Question 2 - Can the mind function separately from the brain?
Substantie-dualisme
- Separability thesis: het idee dat de geest onafhankelijk van bestaan van de fysische wereld.
- Substantie: datgene wat op zichzelf kan bestaan (geen eigenschap)
- Bij substantie-dualisme zijn er twee substanties:
o Res cognitans: de denkende substantie; de essentiële eigenschap is denken.
o Res extensa: de uitgebreide substantie; de essentiële eigenschap is uitgebreidheid (het neemt plaats
in de ruimte in)
- Beweging ontstaat door botsing: doordat alle uitgebreide substantie plaats inneemt in de ruimte, botsen er
constant uitgebreide deeltjes tegen elkaar waardoor beweging ontstaat.
- Descartes wat verdediger van substantie dualisme. Volgens hem was het lichaam een soort machine die
werd bestuurd door een onafhankelijke geest.
- Descartes was op zoek naar een methode voor zekere kennis:
o Methode van radicale twijfel: alles waar je over kan twijfelen is geen zekere kennis. Alle bronnen
van kennis die hem ooit hadden bedrogen, waren geen bronnen van kennis meer. Zijn zintuigen
waren dus geen bron van kennis omdat hij al eens was bedrogen door zijn zintuigen. Ook zijn
docenten waren geen bron van kennis omdat zij opzettelijk onwaarheden hebben verteld. Daarnaast
dacht Descartes dat er een malin genie was die hem voor de gek hield (wie garandeert ons dat er
geen bedrieglijke demon bestaat die ons bij het simpelste optelsommetje de verkeerde getallen
doet uitkomen? Als we zelfs twijfelen aan wiskundige stellingen, kan je dan nog überhaupt iets zeker
weten). Hij zocht een onbetwijfelbaar fundament. Je kan niet twijfelen aan het feit dat je denkt -> ‘ik
denk dus ik ben’ (cogito ergo sum).
o Methode van helder en duidelijk inzicht: omdat je weet wat het concept ‘perfect’ is en Descartes
zelf imperfect was, moet er wel een perfect wezen zijn waar dit concept vandaan komt -> God.
Volgens Descartes bestaat God dus en omdat God perfect is zal Hij hem niet bedriegen (er is dus
geen malin genie). Aangezien God niet bedriegt, moeten Descartes ideeën over zijn lichaam en de
rest van de fysieke wereld voortkomen uit die dingen zelf (en daarom moeten ze ook bestaan). Dit
betekent dat Descartes er nu zeker van is dat hij zowel een geest als een lichaam is.
- Toen ontdekte Descrates een probleen; het interactieprobleem: hoe kan het dat iets immaterieel een effect
kan hebben op materie.
2
