Inleiding pedagogiek – weblecture 1) Wat is opvoeden?
Reader pp 1 t/m 38
Graaf, J.W. de, & Tieleman, M. (2016). Ontwikkelingspedagogiek. Pedagogiek in breder perspectief (2e druk). Amsterdam: Boom
Lemma.
Biologisch: mens te vroeg geboren relatief hulpeloze baby afh. v. ouders
zeer intensieve opvoeding nodig!
Dmv vd opvoeding op ++ biol. processen inspelen, niet mogelijk als deze bij geboorte al voltooid
zeer gecultiveerde taken leren uitvoeren
Opvoeding altijd in dienst vd ontw. v/e individu en het leren aanpassen ad samenl.
samenlevingen verschillen en ontw. geen algemene opvoedgebruiksaanwijzing
Wetenschap met opv. als onderwerp = opvoedkunde of pedagogiek
deelgebieden; onderwijskunde, sociale pedagogiek,
transculturele pedagogiek, orthopedagogiek,
wijsgerige pedagogie…
1.1 Opvoeding en pedagogiek
Leer v/d opvoeding = pedagogiek
Grieks: pais/paidos = kind agogein = begeleiding
= Begeleiding van kind tot volwassenheid, soorten pedagogiek:
Klinische pedagogiek -> onderzoek opvoedingsprocessen alg. + sociale, culturele en
economische factoren hierop
Orthopedagogiek -> onderzoek hulpverlening kids met afwijking van gemiddelde +
opvoedsituatie thuis
Onderwijskunde -> vormen van scholing en schoolsystemen
Sociale pedagogiek -> sociale omstandigheden beoordelen aan de hand van
pedagogische maatstaven
Wijsgerig-historische pedagogiek -> opvoedingswetenschap (theoretisch deel)
Transculturele pedagogiek -> onderzoek opvoeding kids ander cult. dan oorspronkelijk
land
Onderzoek: mens eigenlijk te vroeg geboren bepaalde vaardigheden (vb: lopen) nog niet tot ontwikkeling belang onderontwikkeld;
minder is meer ontw. hersenen en opvoeding hand in hand hersenen vormen o.a. naar opv.klimaat = co-evolutie
Co-evolutietheorie: co-evolutie ontw. van begrijpen (grijpen + gebr.) & ontw. hersenschors
Opponeerbare duim (punt duim kan punt elke andere vinger aanraken) instaat om voorwerpen vast te pakken => vw’s grijpen,
manipuleren en begrijpen
andere mensapen >2 opponeerbare duimen => minder = meer!
'Onhandige' voeten = uitdaging voor mens moeite doen om aan leefomgeving aanpassem
Systematisch: handen >> voeten => ontst. Vd moderne mens met zijn enorme soc.-culturele ontw.
co-evolutie ontw. van begrijpen (grijpen + gebr.) & ontw. hersenschors
Ontwikkeling mogelijkheden van onrijp kind en ontst. van cultuur
vb: staan en lopen nog leren dus uiteindelijk door oefenen meer onder doelgerichte controle dan bij andere diersoorten
onderdeel van bewust (corticaal) manipuleren mensen kunnen nieuwe patronen aanleren
opvoeder speelt scheppende rol
Kinds hulpeloosh. prikkelt volwassene om te helpen
& begeleiden tot uniek persoon
Kind = animal educandum (dier dat dient opgevoed te worden) -> opv. vd mens
humanisatie: gedragspatroon inslijpen
Mondeling: leren van anderen als rolmodel
Imitatie vd menselijke soort
Cruciaal voor ontw., anders zoals Romulus en Remus belangrijke menselijke eig. missen
Communicatie met hechtingspersoon kind in staat om aanleg als mens te ontplooien
Bij opvoeding sprake van asymm. relatie tss opgevoede en opvoeder, na 20 jr wordt dit symm.
psychosociale en biologische verklaringen!
VN-Verdrag: kind recht op vorm van opvoeding en verzorging opgroeien tot functionerend en verantwoordelijk lid vd samenl.
artikel 27 (toereikende levensstandaard)
Plicht vd samenl. = dit recht verwezenlijken en 29 (onderw. en actief leven leren aanp.)
Opvoedingsplichtigen = ouders uit kerngezin, maar totale opvoeding in breder gebied
school, de buurt, cultuur, invloed leeftijdsgenoten… opvoeding stimuleert ontwikkeling
Opvoeding = proces waarin onvolwassen mens geholpen tot hij de regie van zijn eigen leven kan overnemen en dit ook doet
volwassenheid bereikt (‘hem’/’haar’ wordt de gelijkwaardige ‘jij’)
vanaf 17/18 jr. opgeëist = 'aarzelende'/'semidefinitieve volwassenh.'
Opvoeding: stimulatie tot ontwikkeling
Doelen (bv. aanp. ad samenl.) haalbaarheid bepaald door mogelijkh. en begrenzingen vd opvoeder en opvoedeling
Wisselwerking/wederzijdse beïnvloeding
tussen de verschillende subsystemen; tss opvoeder en opvoedeling
Subsysteem = 2 fronten tegenover elkaar, de een voedt de ander op (ouder vs. kind) en dat heeft gevolgen
De kwaliteiten en beperkingen vd opvoeder hebben invloed op opvoedeling, en andersom
opvoedelingseffect op opvoeder: draagt bij/afbreuk aan kwaliteit vh opvoedingsresultaat
, Doel opvoeding = bereiken van volwassenheid onafh. tovd opvoeder
verantw.h. voor eigen beslissingen dragen
opvoeding is eindig vanuit positie vd opvoeder, maar nooit uitgeleerd = Zelfverantwoordelijke zelfbepaling (pedagoog M.J. Langeveld)
Samenlevingen veranderen voortdurend
opvoedingsinhoud en -vorm veranderen
levenslange zelfopvoeding: individu moet zich blijven aanpassen
Door veranderende samenl. is de wet. vd pedagogiek permanent in ontwikkeling
Tegemoetkomen behoeften kind stabiele vertrouwensband gestim.
ontst. veilige hechting (bepalen adhv ‘vreemde situatie-exp.’)
verlangen naar exploratie omgeving eigen ontwikkeling
Pedagogen focussen mbt tot hechting vooral op sensitiviteit en responsief handelen vd opvoeder
Mogelijk generatieconflict over opvoeden en opvoedingsdoelen, want aanpassen ad normen vd tijd
Na opvoeding blijven ontwikkelen en aanpassen aan veranderende eisen vd maatsch.
= zelfopv. vd opvoedeling id volwassenheid
1.1.1 Autonomie
Opvoeding
helpen ingroeien in veranderende maatschappij
helpen opvoedeling tot zijn recht laten komen (uniek individu) = persoonlijkheidsontw.; rekening gehouden met groeide
autonomie kind + stimulering
Belangrijk! belang kind + motivatie centraal stellen (kijken naar capaciteiten en motivaties bij maken van studie en beroepskeuzes)
Opvoeders verschillen van elkaar net als opvoedelingen. -> ideologie, religie, opleiding en geduld ect. Gezamenlijke factoren bij ouders
beïnvloeden opvoeding
Opvoeden is ingewikkeld proces geworden, bemoeilijkt door kinds eigen aanleg, karakter en motivatie
Vijf typen opvoeders:
1. Conservatieve materialisten: behulpzaamheid is belangrijk -> streven naar goede banen en inkomsten (34%)
2. Doener: Primaire deugden zoals manieren staan centraal -> Goed presteren en zich te weten handhaven in de maatschappij
(28%)
3. Sociale idealisten: Sturen aan op ontwikkeling sociale eigenschappen (14%)
4. Onopvallende conservisten: Sturen aan op eerlijkheid en bevordering gezondheid (14%)
5. Gematigde hedonisten: Levensvreugde is belangrijk, net als optimisme, humor en medemens (10%)
1.1.2 Een stukje geschiedenis
Collectieve opvoeding -> VROEGER sociaal gecontroleerd en gesanctioneerd, iedereen (kerk, buurt, grootouders) droeg ++ bij aan de
opvoeding -> normen en grenzen lagen vast -> door meerdere mensen controle
ander onderwijs dan nu: eind 17e E geen schoollokalen, enkel lezen, schrijven en niks doen
2e helft 19e E, na industriële revolutie vd 1e helft vd 19e E die leidde tot ++ uitvindingen:
onderwijs massaal klassikaal -> efficiënter (niet op basis van het opvoedkundige doel) -> gezinnen raakten verstoord -> ook kinderen in
fabrieken
1874: wet van Van Houten: verbod op kids < 12 jr. in fabriek kleinere gezinnen want einde kind = geld stimulatie ondernemerschap,
opvoedingsvisie meer materialistisch en kapitalistisch
In de negentiende eeuw kwam de persoonlijke vrijheid meer centraal te staan in de opvoeding, onder invloed van het liberalisme.
ondernemerschap in hogere klassen al vroeg id opvoeding gestimuleerd
2e helft 19e E: algemene opvoedingsvisie materialistische & kapitalistische: kids nuttige en praktische zaken bijgedracht
in 19e E ontstond victoriaanse denken, waarbij de opvoeding autoritair, streng en dominant was (cf. opvoedingsstijlen) zelfstandige
volwassenheid uitgesteld (einde klassikale onderwijs)
reactie op victoriaanse denken en op klassikale onderwijs werd overigens geboden door vernieuwings-/reformpedagogen
individualiteit/uniciteit vh kind waarborgen
Maria Montessori: onderwijs moet individueel zijn
John Dewey: Learning by doing
Alexander Neil: ouders moeten kinderen niets moeten opleggen (=antiautoritaire opv.)
Carl Rogers: actualisatiebehoefte vh kind als uitgangspunt
kind wil zelf iemand worden, als met rigide opvoeding tegengaat, ontst. een rigide of
incongruente persoonlijkheid die zich krampachtig probeert staande te houden en
aan te passen ad maatschappij geen verwachtingen van buitenaf opleggen
Van Fröbel (1782-1852) schonk vooral aandacht ad opvoeding vd kids in de kleuterleeftijd
Kindergarten
leermateriaal met zogenoemde 'speelgaven' met hele, halve en kwart kubussen en
gekleurde wollen ballen ontwikkeling vh kind vormgegeven en tegemoetkomen
aan de kinderlijke drang naar exploratie
@NL ++ reformpedagogen stempel gedrukt op onderwijs: sommige scholen hebben pedagogische ideeën van deze reformpedagogen
hebben vormgegeven
industrialisatie sociale controle en daarmee de collectieve opvoeding vielen weg
ouders grotere mate van keuzevrijheid mbt opvoeding van kids
uitdagende en spannende aangelegenheid, maar ook ingewikkelder
Zeltner: keuzevrijheid kan opvoeders dan ook onzeker maken = 'Wankel-Pädagogik'
kids geen houvast door verschillende reacties van ouder op zelfde sit.
Reader pp 1 t/m 38
Graaf, J.W. de, & Tieleman, M. (2016). Ontwikkelingspedagogiek. Pedagogiek in breder perspectief (2e druk). Amsterdam: Boom
Lemma.
Biologisch: mens te vroeg geboren relatief hulpeloze baby afh. v. ouders
zeer intensieve opvoeding nodig!
Dmv vd opvoeding op ++ biol. processen inspelen, niet mogelijk als deze bij geboorte al voltooid
zeer gecultiveerde taken leren uitvoeren
Opvoeding altijd in dienst vd ontw. v/e individu en het leren aanpassen ad samenl.
samenlevingen verschillen en ontw. geen algemene opvoedgebruiksaanwijzing
Wetenschap met opv. als onderwerp = opvoedkunde of pedagogiek
deelgebieden; onderwijskunde, sociale pedagogiek,
transculturele pedagogiek, orthopedagogiek,
wijsgerige pedagogie…
1.1 Opvoeding en pedagogiek
Leer v/d opvoeding = pedagogiek
Grieks: pais/paidos = kind agogein = begeleiding
= Begeleiding van kind tot volwassenheid, soorten pedagogiek:
Klinische pedagogiek -> onderzoek opvoedingsprocessen alg. + sociale, culturele en
economische factoren hierop
Orthopedagogiek -> onderzoek hulpverlening kids met afwijking van gemiddelde +
opvoedsituatie thuis
Onderwijskunde -> vormen van scholing en schoolsystemen
Sociale pedagogiek -> sociale omstandigheden beoordelen aan de hand van
pedagogische maatstaven
Wijsgerig-historische pedagogiek -> opvoedingswetenschap (theoretisch deel)
Transculturele pedagogiek -> onderzoek opvoeding kids ander cult. dan oorspronkelijk
land
Onderzoek: mens eigenlijk te vroeg geboren bepaalde vaardigheden (vb: lopen) nog niet tot ontwikkeling belang onderontwikkeld;
minder is meer ontw. hersenen en opvoeding hand in hand hersenen vormen o.a. naar opv.klimaat = co-evolutie
Co-evolutietheorie: co-evolutie ontw. van begrijpen (grijpen + gebr.) & ontw. hersenschors
Opponeerbare duim (punt duim kan punt elke andere vinger aanraken) instaat om voorwerpen vast te pakken => vw’s grijpen,
manipuleren en begrijpen
andere mensapen >2 opponeerbare duimen => minder = meer!
'Onhandige' voeten = uitdaging voor mens moeite doen om aan leefomgeving aanpassem
Systematisch: handen >> voeten => ontst. Vd moderne mens met zijn enorme soc.-culturele ontw.
co-evolutie ontw. van begrijpen (grijpen + gebr.) & ontw. hersenschors
Ontwikkeling mogelijkheden van onrijp kind en ontst. van cultuur
vb: staan en lopen nog leren dus uiteindelijk door oefenen meer onder doelgerichte controle dan bij andere diersoorten
onderdeel van bewust (corticaal) manipuleren mensen kunnen nieuwe patronen aanleren
opvoeder speelt scheppende rol
Kinds hulpeloosh. prikkelt volwassene om te helpen
& begeleiden tot uniek persoon
Kind = animal educandum (dier dat dient opgevoed te worden) -> opv. vd mens
humanisatie: gedragspatroon inslijpen
Mondeling: leren van anderen als rolmodel
Imitatie vd menselijke soort
Cruciaal voor ontw., anders zoals Romulus en Remus belangrijke menselijke eig. missen
Communicatie met hechtingspersoon kind in staat om aanleg als mens te ontplooien
Bij opvoeding sprake van asymm. relatie tss opgevoede en opvoeder, na 20 jr wordt dit symm.
psychosociale en biologische verklaringen!
VN-Verdrag: kind recht op vorm van opvoeding en verzorging opgroeien tot functionerend en verantwoordelijk lid vd samenl.
artikel 27 (toereikende levensstandaard)
Plicht vd samenl. = dit recht verwezenlijken en 29 (onderw. en actief leven leren aanp.)
Opvoedingsplichtigen = ouders uit kerngezin, maar totale opvoeding in breder gebied
school, de buurt, cultuur, invloed leeftijdsgenoten… opvoeding stimuleert ontwikkeling
Opvoeding = proces waarin onvolwassen mens geholpen tot hij de regie van zijn eigen leven kan overnemen en dit ook doet
volwassenheid bereikt (‘hem’/’haar’ wordt de gelijkwaardige ‘jij’)
vanaf 17/18 jr. opgeëist = 'aarzelende'/'semidefinitieve volwassenh.'
Opvoeding: stimulatie tot ontwikkeling
Doelen (bv. aanp. ad samenl.) haalbaarheid bepaald door mogelijkh. en begrenzingen vd opvoeder en opvoedeling
Wisselwerking/wederzijdse beïnvloeding
tussen de verschillende subsystemen; tss opvoeder en opvoedeling
Subsysteem = 2 fronten tegenover elkaar, de een voedt de ander op (ouder vs. kind) en dat heeft gevolgen
De kwaliteiten en beperkingen vd opvoeder hebben invloed op opvoedeling, en andersom
opvoedelingseffect op opvoeder: draagt bij/afbreuk aan kwaliteit vh opvoedingsresultaat
, Doel opvoeding = bereiken van volwassenheid onafh. tovd opvoeder
verantw.h. voor eigen beslissingen dragen
opvoeding is eindig vanuit positie vd opvoeder, maar nooit uitgeleerd = Zelfverantwoordelijke zelfbepaling (pedagoog M.J. Langeveld)
Samenlevingen veranderen voortdurend
opvoedingsinhoud en -vorm veranderen
levenslange zelfopvoeding: individu moet zich blijven aanpassen
Door veranderende samenl. is de wet. vd pedagogiek permanent in ontwikkeling
Tegemoetkomen behoeften kind stabiele vertrouwensband gestim.
ontst. veilige hechting (bepalen adhv ‘vreemde situatie-exp.’)
verlangen naar exploratie omgeving eigen ontwikkeling
Pedagogen focussen mbt tot hechting vooral op sensitiviteit en responsief handelen vd opvoeder
Mogelijk generatieconflict over opvoeden en opvoedingsdoelen, want aanpassen ad normen vd tijd
Na opvoeding blijven ontwikkelen en aanpassen aan veranderende eisen vd maatsch.
= zelfopv. vd opvoedeling id volwassenheid
1.1.1 Autonomie
Opvoeding
helpen ingroeien in veranderende maatschappij
helpen opvoedeling tot zijn recht laten komen (uniek individu) = persoonlijkheidsontw.; rekening gehouden met groeide
autonomie kind + stimulering
Belangrijk! belang kind + motivatie centraal stellen (kijken naar capaciteiten en motivaties bij maken van studie en beroepskeuzes)
Opvoeders verschillen van elkaar net als opvoedelingen. -> ideologie, religie, opleiding en geduld ect. Gezamenlijke factoren bij ouders
beïnvloeden opvoeding
Opvoeden is ingewikkeld proces geworden, bemoeilijkt door kinds eigen aanleg, karakter en motivatie
Vijf typen opvoeders:
1. Conservatieve materialisten: behulpzaamheid is belangrijk -> streven naar goede banen en inkomsten (34%)
2. Doener: Primaire deugden zoals manieren staan centraal -> Goed presteren en zich te weten handhaven in de maatschappij
(28%)
3. Sociale idealisten: Sturen aan op ontwikkeling sociale eigenschappen (14%)
4. Onopvallende conservisten: Sturen aan op eerlijkheid en bevordering gezondheid (14%)
5. Gematigde hedonisten: Levensvreugde is belangrijk, net als optimisme, humor en medemens (10%)
1.1.2 Een stukje geschiedenis
Collectieve opvoeding -> VROEGER sociaal gecontroleerd en gesanctioneerd, iedereen (kerk, buurt, grootouders) droeg ++ bij aan de
opvoeding -> normen en grenzen lagen vast -> door meerdere mensen controle
ander onderwijs dan nu: eind 17e E geen schoollokalen, enkel lezen, schrijven en niks doen
2e helft 19e E, na industriële revolutie vd 1e helft vd 19e E die leidde tot ++ uitvindingen:
onderwijs massaal klassikaal -> efficiënter (niet op basis van het opvoedkundige doel) -> gezinnen raakten verstoord -> ook kinderen in
fabrieken
1874: wet van Van Houten: verbod op kids < 12 jr. in fabriek kleinere gezinnen want einde kind = geld stimulatie ondernemerschap,
opvoedingsvisie meer materialistisch en kapitalistisch
In de negentiende eeuw kwam de persoonlijke vrijheid meer centraal te staan in de opvoeding, onder invloed van het liberalisme.
ondernemerschap in hogere klassen al vroeg id opvoeding gestimuleerd
2e helft 19e E: algemene opvoedingsvisie materialistische & kapitalistische: kids nuttige en praktische zaken bijgedracht
in 19e E ontstond victoriaanse denken, waarbij de opvoeding autoritair, streng en dominant was (cf. opvoedingsstijlen) zelfstandige
volwassenheid uitgesteld (einde klassikale onderwijs)
reactie op victoriaanse denken en op klassikale onderwijs werd overigens geboden door vernieuwings-/reformpedagogen
individualiteit/uniciteit vh kind waarborgen
Maria Montessori: onderwijs moet individueel zijn
John Dewey: Learning by doing
Alexander Neil: ouders moeten kinderen niets moeten opleggen (=antiautoritaire opv.)
Carl Rogers: actualisatiebehoefte vh kind als uitgangspunt
kind wil zelf iemand worden, als met rigide opvoeding tegengaat, ontst. een rigide of
incongruente persoonlijkheid die zich krampachtig probeert staande te houden en
aan te passen ad maatschappij geen verwachtingen van buitenaf opleggen
Van Fröbel (1782-1852) schonk vooral aandacht ad opvoeding vd kids in de kleuterleeftijd
Kindergarten
leermateriaal met zogenoemde 'speelgaven' met hele, halve en kwart kubussen en
gekleurde wollen ballen ontwikkeling vh kind vormgegeven en tegemoetkomen
aan de kinderlijke drang naar exploratie
@NL ++ reformpedagogen stempel gedrukt op onderwijs: sommige scholen hebben pedagogische ideeën van deze reformpedagogen
hebben vormgegeven
industrialisatie sociale controle en daarmee de collectieve opvoeding vielen weg
ouders grotere mate van keuzevrijheid mbt opvoeding van kids
uitdagende en spannende aangelegenheid, maar ook ingewikkelder
Zeltner: keuzevrijheid kan opvoeders dan ook onzeker maken = 'Wankel-Pädagogik'
kids geen houvast door verschillende reacties van ouder op zelfde sit.
