Afwijkingen van het Kaakgewricht en Speekselklieren
Inhoudsopgave
Introductie ................................................................................................................................................................3
Epidemiologie en etiologie ......................................................................................................................................5
Spierpathofysiologie ................................................................................................................................................8
Pathofysiologie van het kaakgewricht ..................................................................................................................11
Diagnostiek van TMD .............................................................................................................................................14
Behandeling van TMD ............................................................................................................................................20
Fysiotherapie bij TMD ............................................................................................................................................26
Nekpijn ....................................................................................................................................................................30
Psychologie .............................................................................................................................................................32
Psychosociale factoren bij OPD ..........................................................................................................................32
Psychosociale factoren bij intake en diagnostiek...............................................................................................35
Behandeling........................................................................................................................................................38
Stress en lichamelijke klachten...........................................................................................................................40
Pijn ......................................................................................................................................................................42
Chirurgie van het kaakgewricht .............................................................................................................................43
Aanvullende diagnostiek ....................................................................................................................................43
Chirurgische behandelopties ..............................................................................................................................47
Afwijkingen van het TMG ...................................................................................................................................49
Afsluiting ............................................................................................................................................................52
Hoofdpijn en TMD ..................................................................................................................................................53
Parkinson en TMD ..................................................................................................................................................56
Dementie en Orofaciale pijn ..................................................................................................................................59
Speekselklieren en speekselklierafwijkingen ........................................................................................................62
Slaap en slaapstoornissen ......................................................................................................................................74
Tandheelkundige slaapgeneeskunde ....................................................................................................................79
Diagnostiek van OSA ..............................................................................................................................................82
Behandeling van OSA .............................................................................................................................................87
Diagnostiek van bruxisme ......................................................................................................................................94
, LOTJE GOMMERS M1 – AKS
Behandeling van bruxisme ...................................................................................................................................102
Gebitsslijtage ........................................................................................................................................................105
2
, LOTJE GOMMERS M1 – AKS
Introductie
Orofaciale Pijn en Disfunctie (OPD):
Normale functie:
Kauwen, gapen, praten, lachen, zingen, …
Functieverlies:
Taak als specialist om deze functies bij de patiënten
mogelijk te maken
Er kunnen namelijk problemen optreden, die deze
functie belemmeren: vb. slijtage, pijn, ...
Functieherstel:
Pijnbestrijding: op veel verschillende manieren, vb.
stabilisatie opbeetplaat, fysiotherapie, psychologie,
farmacotherapie, …
Restauratieve thk
Wat kunt u verwachten?
- U leert pijnklachten uitgaande van de kauwspieren en kaakgewrichten
(temporomandibulaire dysfunctie-pijn; TMD-pijn) te onderscheiden van andere pijn in het
orofaciale gebied, w.o. pijn uitgaande van speekselklieren
- U maakt kennis met verschillende behandelopties voor TMD-pijn
- U maakt kennis met de verschillende disfuncties van het kauwstelsel, w.o. slaapstoornissen,
bewegingsstoornissen en gebitsslijtage
Na afloop van het blok ben je in staat om:
...een eenvoudig functieonderzoek van het kauwstelsel uit te voeren
...de hieruit verkregen gegevens te analyseren tot een (differentiële) diagnose
...een voorstel te doen voor een behandelplan
...een wasindex te vervaardigen ten behoeve van een stabilisatie-opbeetplaat
...eenvoudige oefentherapie uit te voeren
...een beetregistratie te vervaardigen ten behoeve van een mandibulair repositieapparaat
Kennismakingscasus: een ‘lastige’ patiënt
- Vrouw, 56 jaar
- Verwezen naar kaakchirurg (AUMC, loc. VUmc) i.v.m. therapieresistente kaakklachten links
o Pijn pre-auriculair (voor het oor) links
o Bewegingsbeperking
o Met name last tijdens het eten
o Soms zwelling wang
Casus: voorgeschiedenis
- Behandeling eigen tandarts:
o Uitleg en adviezen (counselling)
o Opbeetplaat
o Geen effect
- Verwijzing fysiotherapeut
o Mobiliserende therapie
o Geen effect
- Verwijzing kaakchirurg
3
, LOTJE GOMMERS M1 – AKS
Casus: beleid kaakchirurg
- Ten tijde van consult: weinig klachten
- Geen provocatie van de klachten
Beleid: afwachten
Casus: zes weken later
- Polikliniek AUMC, locatie VUmc; ernstige pijn, zwelling, trismus
- Palpatiepijn, malaise, koorts (39.5 0C)
- Zwelling uitgang parotisklier
- Pusafvloed (massage)
- X-foto (weke delen): speekselsteentjes
Casus: diagnose & behandleing
- Diagnose:
o Intermitterende obstructie glandula parotis a.g.v. speekselsteenvorming
(sialolithiasis)
- Behandeling:
o Incisie en drainage
o Antibiotica (intraveneus)
o Na acute fase: verwijdering steentjes
Casus: uitkomst
- Patiënte klachtenvrij!
- Boodschap:
o Niet behandelen zonder goede diagnose
o Bij klachten kauwstelsel: multidisciplinaire aanpak vaak gewenst
Kernwoord:
4
Inhoudsopgave
Introductie ................................................................................................................................................................3
Epidemiologie en etiologie ......................................................................................................................................5
Spierpathofysiologie ................................................................................................................................................8
Pathofysiologie van het kaakgewricht ..................................................................................................................11
Diagnostiek van TMD .............................................................................................................................................14
Behandeling van TMD ............................................................................................................................................20
Fysiotherapie bij TMD ............................................................................................................................................26
Nekpijn ....................................................................................................................................................................30
Psychologie .............................................................................................................................................................32
Psychosociale factoren bij OPD ..........................................................................................................................32
Psychosociale factoren bij intake en diagnostiek...............................................................................................35
Behandeling........................................................................................................................................................38
Stress en lichamelijke klachten...........................................................................................................................40
Pijn ......................................................................................................................................................................42
Chirurgie van het kaakgewricht .............................................................................................................................43
Aanvullende diagnostiek ....................................................................................................................................43
Chirurgische behandelopties ..............................................................................................................................47
Afwijkingen van het TMG ...................................................................................................................................49
Afsluiting ............................................................................................................................................................52
Hoofdpijn en TMD ..................................................................................................................................................53
Parkinson en TMD ..................................................................................................................................................56
Dementie en Orofaciale pijn ..................................................................................................................................59
Speekselklieren en speekselklierafwijkingen ........................................................................................................62
Slaap en slaapstoornissen ......................................................................................................................................74
Tandheelkundige slaapgeneeskunde ....................................................................................................................79
Diagnostiek van OSA ..............................................................................................................................................82
Behandeling van OSA .............................................................................................................................................87
Diagnostiek van bruxisme ......................................................................................................................................94
, LOTJE GOMMERS M1 – AKS
Behandeling van bruxisme ...................................................................................................................................102
Gebitsslijtage ........................................................................................................................................................105
2
, LOTJE GOMMERS M1 – AKS
Introductie
Orofaciale Pijn en Disfunctie (OPD):
Normale functie:
Kauwen, gapen, praten, lachen, zingen, …
Functieverlies:
Taak als specialist om deze functies bij de patiënten
mogelijk te maken
Er kunnen namelijk problemen optreden, die deze
functie belemmeren: vb. slijtage, pijn, ...
Functieherstel:
Pijnbestrijding: op veel verschillende manieren, vb.
stabilisatie opbeetplaat, fysiotherapie, psychologie,
farmacotherapie, …
Restauratieve thk
Wat kunt u verwachten?
- U leert pijnklachten uitgaande van de kauwspieren en kaakgewrichten
(temporomandibulaire dysfunctie-pijn; TMD-pijn) te onderscheiden van andere pijn in het
orofaciale gebied, w.o. pijn uitgaande van speekselklieren
- U maakt kennis met verschillende behandelopties voor TMD-pijn
- U maakt kennis met de verschillende disfuncties van het kauwstelsel, w.o. slaapstoornissen,
bewegingsstoornissen en gebitsslijtage
Na afloop van het blok ben je in staat om:
...een eenvoudig functieonderzoek van het kauwstelsel uit te voeren
...de hieruit verkregen gegevens te analyseren tot een (differentiële) diagnose
...een voorstel te doen voor een behandelplan
...een wasindex te vervaardigen ten behoeve van een stabilisatie-opbeetplaat
...eenvoudige oefentherapie uit te voeren
...een beetregistratie te vervaardigen ten behoeve van een mandibulair repositieapparaat
Kennismakingscasus: een ‘lastige’ patiënt
- Vrouw, 56 jaar
- Verwezen naar kaakchirurg (AUMC, loc. VUmc) i.v.m. therapieresistente kaakklachten links
o Pijn pre-auriculair (voor het oor) links
o Bewegingsbeperking
o Met name last tijdens het eten
o Soms zwelling wang
Casus: voorgeschiedenis
- Behandeling eigen tandarts:
o Uitleg en adviezen (counselling)
o Opbeetplaat
o Geen effect
- Verwijzing fysiotherapeut
o Mobiliserende therapie
o Geen effect
- Verwijzing kaakchirurg
3
, LOTJE GOMMERS M1 – AKS
Casus: beleid kaakchirurg
- Ten tijde van consult: weinig klachten
- Geen provocatie van de klachten
Beleid: afwachten
Casus: zes weken later
- Polikliniek AUMC, locatie VUmc; ernstige pijn, zwelling, trismus
- Palpatiepijn, malaise, koorts (39.5 0C)
- Zwelling uitgang parotisklier
- Pusafvloed (massage)
- X-foto (weke delen): speekselsteentjes
Casus: diagnose & behandleing
- Diagnose:
o Intermitterende obstructie glandula parotis a.g.v. speekselsteenvorming
(sialolithiasis)
- Behandeling:
o Incisie en drainage
o Antibiotica (intraveneus)
o Na acute fase: verwijdering steentjes
Casus: uitkomst
- Patiënte klachtenvrij!
- Boodschap:
o Niet behandelen zonder goede diagnose
o Bij klachten kauwstelsel: multidisciplinaire aanpak vaak gewenst
Kernwoord:
4
