Hoofdstuk 11 – Regeling intern milieu
11.1 – Het interne milieu
Regeling van het interne milieu
Je lichaamstemperatuur ligt meestal rond de
37˚C, tenminste je lichaam probeert die
norm vast te houden. Een regelkring
voorkomt grote afwijkingen: de waarde blijft
tussen de boven- en ondergrens. Er is
sprake van homeostase, het in stand
houden van een dynamisch evenwicht.
Regelkringen bestaan uit receptoren en
effectoren die samen de norm proberen te
behouden. De receptor is hier een
temperatuurzintuig, het meet de
lichaamstemperatuur. Als deze afwijkt van
de norm, dan stuurt het regelcentrum
informatie naar effectoren, zodat deze de
afwijking kunnen corrigeren. Het
regelcentrum vormt de spil van de
regelkring. Het temperatuurcentrum
bewaakt de norm en stuurt (als het nodig is)
effectoren aan. Tijdens het sporten zijn dat
o.a. zweetklieren (harder werken) en
haarvaten in de huid (verwijden). Door deze
negatieve terugkoppeling (zet proces in
gang dat een afwijking tegengaat) koel je af.
Regelkring temperatuur
De kerntemperatuur (temperatuur in het centrale deel (waar vitale organen (hart, longen) liggen
van het lichaam) varieert bijna niet van 37˚C, hier ligt de norm op vast. Het draagt o.a. goed bij aan
een goede werking van de dieperliggende vitale organen. Enzymreacties verlopen het beste bij een
optimumtemperatuur (een lagere temperatuur zorgt voor een tragere reactiesnelheid).
De hypothalamus bevat receptoren die aan
de hand van de bloedtemperatuur de
kerntemperatuur registreren. Hij bevat ook
de norm en het regelcentrum van de
kerntemperatuur. De temperatuur in de
buitenste lagen van het lichaam, de
schiltemperatuur, varieert met de
temperatuur van de omgeving. De
receptoren hiervoor liggen in de huid en
skeletspieren, het zijn aparte koude- en
warmtereceptoren. Meestal is deze
schiltemperatuur lager dan de
kerntemperatuur. Bij de regeling van de
schiltemperatuur zijn meerdere hersencentra
actief. Stel je bent in water van 12˚C, dan
daalt de schiltemperatuur. Dit contact met
,het koude water haalt warmte uit je lichaam. De koudereceptoren registreren deze afkoeling en
geven dit door aan het regelcentrum. Zonder maatregelen zou ook de kerntemperatuur dalen met
als gevolg onderkoeling (<36˚C). Bij een lage temperatuur werken enzymen trager, het
afweersysteem minder goed en raken de vitale organen verstoord.
Registreert het regelcentrum in de hypothalamus een dalende kerntemperatuur, dan gaan er
signalen naar de effectoren van kern en schil om de warmteproductie op te voeren (hierdoor ga je
trillen/klappertanden). Kringspiertjes in slagadertjes naar de huid en spieren vernauwen, waardoor
er minder bloed naar de schil gaat. Hierdoor wordt het (warme) bloed in kern gehouden, zodat je
weer opwarmt.
Koorts
Bij koorts (>38˚C) ril je van de kou en zie je bleek, dit zijn dingen die dus eigenlijk horen bij een te
lage temperatuur. De hypothalamus heeft bij koorts de norm verhoogd, de effectoren gaan dan aan
de slag alsof je onderkoelt raakt. De kerntemperatuur kan dan wel oplopen tot 41˚C. Koorts is
meestal een reactie van je lichaam op een infectie, deze verhoogde lichaamstemperatuur stimuleert
de productie en de afgifte van afweerstoffen. Hierdoor kan het lichaam de infectie sneller en beter
bestrijden.
Een verhoging van de norm vindt plaats onder invloed van een cytokine (geproduceerd door witte
bloedcellen). Zodra de infectie voldoende is bestreden gaat de norm terug naar 37˚C. de
kerntemperatuur is dan dus vaak nog te hoog, het temperatuurcentrum regelt dan dus de afkoeling.
De slagadertjes naar
de huid gaan dan
wijd open, hierdoor
krijg je een rode
kleur.
Interne milieu
De samenstelling van
het bloed,
weefselvloeistof,
lymfe en cytoplasma
(het interne milieu),
mag ook niet te veel
variëren, ook al
verandert je
omgeving veel. Ook
het regelcentrum
hiervan bevindt zich
in de hypothalamus.
Elke regelkring voor
een waarde van het
interne milieu heeft
een eigen norm. Bij
transpireren verlies
je water met daarin
opgeloste zouten.
Vervolgens scheiden
nieren minder water
, uit, waardoor je nog meer waterverlies hebt. De urineproductie gaat dan pas weer omhoog nadat je
gedronken hebt.
Ook de aanslag die sporten heeft op de samenstelling van je interne milieu vraagt om maatregelen.
Regelcentra in de hersenen nemen samen met het hormoonstelsel passende maatregelen. Het hart
gaat sneller kloppen en de ademfrequentie gaat omhoog, waardoor er meer O 2 wordt aangevoerd en
CO2 wordt afgevoerd. Zwemmen kost veel glucose, daardoor zet de lever glycogeen om in glucose en
geeft ook dit aan het bloed af, zodat de suikerbloedspiegel goed blijft. Zodra de voorraad opraakt,
worden vetreserves gebruikt. Dit is een bron voor het maken van nieuwe glucose, het voorkomt zo
een te laag glucose: glucogenese.
Naast glucose en O2 hebben je spieren ook Ca 2+ nodig om te functioneren. Bij een tekort hieraan
regelt het parathormoon afgifte van Ca 2+ uit je skelet naar het bloed toe en verminderen ze de
calciumopslag in je botten. De darmen nemen daarnaast ook extra calcium op. Zodra de norm weer
bereikt is, zorgt een negatieve terugkoppeling voor afname van de getroffen maatregelen.
Begrippen Betekenis
Norm Ingestelde (fysiologische) waarde (lichaamstemperatuur)
Regelkring Voorkomt grote afwijkingen van de norm. Bestaat uit receptoren,
een regelmechanisme en effectoren.
Homeostase Het in stand houden van een dynamisch evenwicht rond een
norm.
Dynamisch evenwicht Evenwicht dat varieert tussen een ingestelde minimum en
maximum waarde.
Receptoren Een zintuig dat een waarde in het lichaam meet
Effectoren Een klier/spier, aangestuurd door een regelcentrum in het
centraal zenuwstelsel.
Regelcentrum Spil van een regelkring, bewaakt de norm en stuurt effectoren
aan.
Temperatuurcentrum Spil van de temperatuurregeling, bewaakt de norm
lichaamstemp.
Haarvaten Dunste bloedvaten waarvan de wand 1 cellaag dik is, hier vindt
de uitwisseling van stoffen plaats.
Negatieve terugkoppeling Proces dat de afwijking van de norm tegengaat.
Kerntemperatuur De temperatuur in het centrale deel van je lichaam, waar de
vitale organen liggen.
Hypothalamus Hersendeel met receptoren voor de kerntemperatuur, bevat hett
regelcentrum die de norm voor de kerntemperatuur bewaakt.
Schiltemperatuur De temperatuur van de buitenste lagen, buiten de vitale organen
van het lichaam.
Koude- en warmtereceptoren Receptoren die een temperatuurdaling of -stijging registreert.
Koorts Verhoging van de lichaamstemperatuur tot boven de 41˚C.
Afweerstoffen Stoffen die een infectie bestrijden.
Cytokine Eiwit uitgescheiden door bepaalde witte bloedcellen, o.a. bij
ontstekingen. Werkt als boodschapperstof bij celcommunicatie en
verhoogt bij ontsteking de norm van de kerntemperatuur.
Interne milieu Delen van het lichaam, die geen direct contact hebben met de
buitenwereld. Bestaan uit cellen, bloed, weefselvloeistof en lymfe.
Glucogenese De omzetting van glucose in de polysacharide glycogeen.
11.1 – Het interne milieu
Regeling van het interne milieu
Je lichaamstemperatuur ligt meestal rond de
37˚C, tenminste je lichaam probeert die
norm vast te houden. Een regelkring
voorkomt grote afwijkingen: de waarde blijft
tussen de boven- en ondergrens. Er is
sprake van homeostase, het in stand
houden van een dynamisch evenwicht.
Regelkringen bestaan uit receptoren en
effectoren die samen de norm proberen te
behouden. De receptor is hier een
temperatuurzintuig, het meet de
lichaamstemperatuur. Als deze afwijkt van
de norm, dan stuurt het regelcentrum
informatie naar effectoren, zodat deze de
afwijking kunnen corrigeren. Het
regelcentrum vormt de spil van de
regelkring. Het temperatuurcentrum
bewaakt de norm en stuurt (als het nodig is)
effectoren aan. Tijdens het sporten zijn dat
o.a. zweetklieren (harder werken) en
haarvaten in de huid (verwijden). Door deze
negatieve terugkoppeling (zet proces in
gang dat een afwijking tegengaat) koel je af.
Regelkring temperatuur
De kerntemperatuur (temperatuur in het centrale deel (waar vitale organen (hart, longen) liggen
van het lichaam) varieert bijna niet van 37˚C, hier ligt de norm op vast. Het draagt o.a. goed bij aan
een goede werking van de dieperliggende vitale organen. Enzymreacties verlopen het beste bij een
optimumtemperatuur (een lagere temperatuur zorgt voor een tragere reactiesnelheid).
De hypothalamus bevat receptoren die aan
de hand van de bloedtemperatuur de
kerntemperatuur registreren. Hij bevat ook
de norm en het regelcentrum van de
kerntemperatuur. De temperatuur in de
buitenste lagen van het lichaam, de
schiltemperatuur, varieert met de
temperatuur van de omgeving. De
receptoren hiervoor liggen in de huid en
skeletspieren, het zijn aparte koude- en
warmtereceptoren. Meestal is deze
schiltemperatuur lager dan de
kerntemperatuur. Bij de regeling van de
schiltemperatuur zijn meerdere hersencentra
actief. Stel je bent in water van 12˚C, dan
daalt de schiltemperatuur. Dit contact met
,het koude water haalt warmte uit je lichaam. De koudereceptoren registreren deze afkoeling en
geven dit door aan het regelcentrum. Zonder maatregelen zou ook de kerntemperatuur dalen met
als gevolg onderkoeling (<36˚C). Bij een lage temperatuur werken enzymen trager, het
afweersysteem minder goed en raken de vitale organen verstoord.
Registreert het regelcentrum in de hypothalamus een dalende kerntemperatuur, dan gaan er
signalen naar de effectoren van kern en schil om de warmteproductie op te voeren (hierdoor ga je
trillen/klappertanden). Kringspiertjes in slagadertjes naar de huid en spieren vernauwen, waardoor
er minder bloed naar de schil gaat. Hierdoor wordt het (warme) bloed in kern gehouden, zodat je
weer opwarmt.
Koorts
Bij koorts (>38˚C) ril je van de kou en zie je bleek, dit zijn dingen die dus eigenlijk horen bij een te
lage temperatuur. De hypothalamus heeft bij koorts de norm verhoogd, de effectoren gaan dan aan
de slag alsof je onderkoelt raakt. De kerntemperatuur kan dan wel oplopen tot 41˚C. Koorts is
meestal een reactie van je lichaam op een infectie, deze verhoogde lichaamstemperatuur stimuleert
de productie en de afgifte van afweerstoffen. Hierdoor kan het lichaam de infectie sneller en beter
bestrijden.
Een verhoging van de norm vindt plaats onder invloed van een cytokine (geproduceerd door witte
bloedcellen). Zodra de infectie voldoende is bestreden gaat de norm terug naar 37˚C. de
kerntemperatuur is dan dus vaak nog te hoog, het temperatuurcentrum regelt dan dus de afkoeling.
De slagadertjes naar
de huid gaan dan
wijd open, hierdoor
krijg je een rode
kleur.
Interne milieu
De samenstelling van
het bloed,
weefselvloeistof,
lymfe en cytoplasma
(het interne milieu),
mag ook niet te veel
variëren, ook al
verandert je
omgeving veel. Ook
het regelcentrum
hiervan bevindt zich
in de hypothalamus.
Elke regelkring voor
een waarde van het
interne milieu heeft
een eigen norm. Bij
transpireren verlies
je water met daarin
opgeloste zouten.
Vervolgens scheiden
nieren minder water
, uit, waardoor je nog meer waterverlies hebt. De urineproductie gaat dan pas weer omhoog nadat je
gedronken hebt.
Ook de aanslag die sporten heeft op de samenstelling van je interne milieu vraagt om maatregelen.
Regelcentra in de hersenen nemen samen met het hormoonstelsel passende maatregelen. Het hart
gaat sneller kloppen en de ademfrequentie gaat omhoog, waardoor er meer O 2 wordt aangevoerd en
CO2 wordt afgevoerd. Zwemmen kost veel glucose, daardoor zet de lever glycogeen om in glucose en
geeft ook dit aan het bloed af, zodat de suikerbloedspiegel goed blijft. Zodra de voorraad opraakt,
worden vetreserves gebruikt. Dit is een bron voor het maken van nieuwe glucose, het voorkomt zo
een te laag glucose: glucogenese.
Naast glucose en O2 hebben je spieren ook Ca 2+ nodig om te functioneren. Bij een tekort hieraan
regelt het parathormoon afgifte van Ca 2+ uit je skelet naar het bloed toe en verminderen ze de
calciumopslag in je botten. De darmen nemen daarnaast ook extra calcium op. Zodra de norm weer
bereikt is, zorgt een negatieve terugkoppeling voor afname van de getroffen maatregelen.
Begrippen Betekenis
Norm Ingestelde (fysiologische) waarde (lichaamstemperatuur)
Regelkring Voorkomt grote afwijkingen van de norm. Bestaat uit receptoren,
een regelmechanisme en effectoren.
Homeostase Het in stand houden van een dynamisch evenwicht rond een
norm.
Dynamisch evenwicht Evenwicht dat varieert tussen een ingestelde minimum en
maximum waarde.
Receptoren Een zintuig dat een waarde in het lichaam meet
Effectoren Een klier/spier, aangestuurd door een regelcentrum in het
centraal zenuwstelsel.
Regelcentrum Spil van een regelkring, bewaakt de norm en stuurt effectoren
aan.
Temperatuurcentrum Spil van de temperatuurregeling, bewaakt de norm
lichaamstemp.
Haarvaten Dunste bloedvaten waarvan de wand 1 cellaag dik is, hier vindt
de uitwisseling van stoffen plaats.
Negatieve terugkoppeling Proces dat de afwijking van de norm tegengaat.
Kerntemperatuur De temperatuur in het centrale deel van je lichaam, waar de
vitale organen liggen.
Hypothalamus Hersendeel met receptoren voor de kerntemperatuur, bevat hett
regelcentrum die de norm voor de kerntemperatuur bewaakt.
Schiltemperatuur De temperatuur van de buitenste lagen, buiten de vitale organen
van het lichaam.
Koude- en warmtereceptoren Receptoren die een temperatuurdaling of -stijging registreert.
Koorts Verhoging van de lichaamstemperatuur tot boven de 41˚C.
Afweerstoffen Stoffen die een infectie bestrijden.
Cytokine Eiwit uitgescheiden door bepaalde witte bloedcellen, o.a. bij
ontstekingen. Werkt als boodschapperstof bij celcommunicatie en
verhoogt bij ontsteking de norm van de kerntemperatuur.
Interne milieu Delen van het lichaam, die geen direct contact hebben met de
buitenwereld. Bestaan uit cellen, bloed, weefselvloeistof en lymfe.
Glucogenese De omzetting van glucose in de polysacharide glycogeen.
