Letterlijke uitwerking Personen – en familierecht Kennisclips Tilburg University 2021
Inhoud
Blok 1 – Inleiding, relatierecht en personenrecht ................................................................................... 3
Week 1: Inleiding en relatierecht ........................................................................................................ 4
Kennisclip Inleiding personen – en familierecht ............................................................................. 5
Kennisclip Huwelijk en GP ............................................................................................................. 17
Kennisclip Echtscheiding en ontbinding ........................................................................................ 26
Week 2: Personenrecht ..................................................................................................................... 36
Kennisclip Personenrecht 1: Verwantschap en woonplaats ......................................................... 37
Kennisclip Personenrecht 2: Namenrecht ..................................................................................... 43
Kennisclip Personenrecht 3: Nationaliteit ..................................................................................... 57
Blok 2 – Afstammings– en adoptierecht ............................................................................................... 70
Week 1: Inleiding en afstammingsrecht ............................................................................................ 70
Kennisclip Inleiding Afstammingsrecht ......................................................................................... 71
Kennisclip Geboorte binnen huwelijk ........................................................................................... 78
Kennisclip Erkenning ..................................................................................................................... 88
Week 2: Gerechtelijke vaststelling en adoptie .................................................................................. 99
Kennisclip Gerechtelijke vaststelling ........................................................................................... 100
Kennisclip Adoptie ....................................................................................................................... 104
Blok 3 – Gezag en alimentatie ............................................................................................................. 114
Week 1: Gezagsrecht ....................................................................................................................... 114
Kennisclip verkrijging ................................................................................................................... 115
Kennisclip Inhoud ........................................................................................................................ 127
Kennisclip beëindiging ................................................................................................................. 137
Week 2: Alimentatie ........................................................................................................................ 143
Kennisclip Alimentatie verplichtingen ......................................................................................... 144
Kennisclip partneralimentatie ..................................................................................................... 156
Kennisclip Kinderalimentatie ....................................................................................................... 167
Blok 4 - Meerderjarigenbescherming .................................................................................................. 182
Week 1: Inleiding Meerderjarigenbescherming en Curatele .......................................................... 183
Kennisclip Meerderjarigenbescherming – Inleiding .................................................................... 184
Meerderjarigenbescherming – Curatele A .................................................................................. 191
Week 2: Curatele, Bewind en Mentorschap ................................................................................... 200
Meerderjarigenbescherming – Curatele B .................................................................................. 201
Meerderjarigenbescherming – Bewind en Mentorschap ........................................................... 206
1
,Oefenrechtbank - Kennisclip procesrecht ........................................................................................... 217
2
,Blok 1 – Inleiding, relatierecht en personenrecht
In het eerste blok van het vak Verdiepend Personen- en Familierecht, staat zowel het
relatierecht als de persoon centraal.
Eerste week
In het eerste week (bestanden uit drie kennisclips) zal stil worden gestaan bij de algemene
beginselen van het familierecht, de bronnen en toepassing ervan zowel in theorie als in
praktijk. Hoewel kennis van het relatierecht verondersteld wordt, zal wel even stil worden
gestaan bij de overeenkomsten en verschillen tussen de verschillende relatievormen die in
Nederland mogelijk zijn. Daarnaast zal aandacht ook worden besteed aan fundamentele
begrippen zoals verwantschap en family life. Natuurlijk functioneert het Nederlandse
familierecht niet op een eiland en wordt door andere landen en culturen beïnvloed. In de
literatuur wordt ook stilgestaan bij één van deze invloeden, namelijk de invloed van het
islamitische recht op het Nederlandse familierecht.
Tweede week
In het tweede week (bestaande uit twee kennisclips) zal stil worden gestaan bij drie
verschillende aspecten van het personenrecht: het namenrecht, het nationaliteitsrecht en
transseksualiteit. Op grond van het Nederlandse recht heeft iedereen een voornaam en
geslachtsnaam. Maar hoe verkrijgt iemand deze naam en wat zijn de grenzen aan de vrijheid
die wordt geboden? Hoe verhoudt zich het Nederlandse namenrecht tot het EVRM en het
namenrecht van andere landen?
Het nationaliteitsrecht wordt op twee fundamenten gebouwd: het ius soli beginsel en het ius
sanguinus beginsel. Welk beginsel wordt in Nederland gehanteerd en wat zijn de gevolgen
daarvan? Kan iemand Nederlander worden op latere leeftijd en hoe zit het met dubbele
nationaliteiten? Heeft lidmaatschap van de Europese Unie invloed op het verkrijgen van een
nationaliteit?
Het laatste onderdeel heeft te maken met de dichotomie die in de Westerse wereld wordt
gemaakt tussen de seksen: mannen en vrouwen. Hoe dient er te worden omgegaan met
personen die in tot de ene sekse juridisch behoren, maar emotioneel en gevoelsmatig tot de
andere behoren? Dient de sekse aanduiding nog een functie?
3
,Week 1: Inleiding en relatierecht
• Kijk de volgende kennisclips:
o Inleiding
o Relatierecht 1: Huwelijk en geregistreerd partnerschap
o Relatierecht 2: Echtscheiding en ontbinding
• Lees het volgende materiaal:
o P. Vlaardingerbroek e.a., Het hedendaagse personen- en familierecht, Deventer:
Kluwer 2020, hoofdstuk 1, 3, 4, 5)
o S. Rutten, “Gegeven de betekenis van het Islamitisch Familierecht”, Oratie, 31 maart
2017, te raadplegen op:
n: https://cris.maastrichtuniversity.nl/en/publications/gegeven-de-betekenis-van-
islamitisch-familierecht-samenloop-van-e
4
,Kennisclip Inleiding personen – en familierecht
We gaan vandaag een aantal inleidende onderwerpen behandelen van het personen – en
familierecht. Waar vindt het familierecht plaats in het juridische stelsel? Met welke
rechtsgebieden heeft het familierecht verhoudingen en verbanden? Wat zijn de verschillende
bronnen van het nationale familierecht? Waar vinden we die? Waar vinden we nu de regels
van het internationale en nationale familierecht? Welke onderwerpen komen aan bod als we
het hebben over het personen – en familierecht? En welke beginselen en tendensen zijn
merkbaar over de laatste grofweg honderd jaar?
Laten we beginnen bij het eerste plaats van het familierecht in het juridische domein. \
5
,Wat we eigenlijk zien is dat het familierecht het middelpunt is van een spinnenweb van
allerlei verschillende onderwerpen. Wij zien dat het familierecht onderdeel is van het
Burgerlijk Wetboek. We zien dus dat het familierecht onderdeel vormt van het privaatrecht.
Het gaat immers over de verhoudingen tussen burgers onderling. Wie is mijn moeder, wie is
mijn vader? Over welke kinderen heb ik zorgen? En welke personen moet ik betalen? Hoe zit
mijn vermogen ten opzichte van anderen? Dat is dus inhoudelijk elementen van het
privaatrecht.
Maar het familierecht heeft ook grensvlakken met veel andere gebieden. Denk dus
bijvoorbeeld aan het gezondheidsrecht. Als dus een kind moet worden geopereerd, wie moet
daar toestemming voor geven? In eerste instantie zou dat moeten zijn de ouders, maar
wanneer moet het kind zelf die toestemming geven? Dat zijn allemaal elementen van het
gezondheidsrecht, maar die worden beïnvloed door het familierecht. We zien ook een
raakvlak met het strafrecht. Als iemand dus een misdrijf pleegt. Hoe zit het dan als dat
misdrijf wordt gepleegd door een minderjarige? Is er een verschil tussen het jeugdstrafrecht
of het volwassen strafrecht? Wanneer wordt het strafrecht ingezet voor jeugdigen? Dan zien
we allerlei problemen ten aanzien van het familierecht die raakvlakken hebben met het
strafrecht.
Maar we zien ook een bestuursrechtelijk invalshoek. Als u een kind krijgt en u wilt dat het
kind wordt geregistreerd de geboorteakte wordt opgesteld door die ambtenaar van de
burgerlijke stand. Er worden dus besluiten genomen. En die besluiten kunnen worden
betekend dat er dan een afwijzing komt van een ambtenaar. Dan zou het kunnen zijn dat het
bestuursrechtelijke weg moet inslaan, om dan tegen het besluit van de ambtenaar te kunnen
werken. Dus we zien allerlei verschillende raakvlakken.
U ziet ook op het scherm nog twee andere raakvlakken. Namelijk het internationale
privaatrecht en internationale publiekrecht. Een van mijn eigen kennis domeinen is het
internationaal privaatrecht. Zelf kom ik uit het Verenigd Koninkrijk. Ik ben daar geboren en
pas later naar Nederland gekomen. Ik heb dus dan wel de Britse als de Nederlandse
nationaliteit. Dan reist de vraag in verhoudingen met mijn familie of we rekening moeten
houden met het Nederlandse recht of rekening moeten houden met het Britse recht. Dat zijn
vraagstukken van het internationale privaatrecht. Moet ik naar de Nederlandse rechter? Of
naar de Britse rechter.
6
, Het internationaal publiekrecht heeft ook invloed op het familierecht in Nederland. Waarom?
Het internationaal publiekrecht heeft betrekking op internationale verdragen. Zoals we dan zo
zullen zien is dat een aantal internationale verdragen heeft invloed op het Nederlandse
familierecht. Sterker nog er zijn een aantal internationale verdragen die dusdanig van belang
zijn voor het familierecht dat we daar niet omheen kunnen, dus op allerlei verschillende
vlakken is het familierecht betrokken bij andere gebieden. Het middelpunt van het
spinnenweb.
Daarnaast heeft iedere burger in Nederland en iedere burger ter wereld te maken met het
familierecht. Wij zijn immers allemaal geboren en wij gaan ook allemaal dood. Daarmee
begint het familierecht en eindigt het familierecht. Alles wat in de tussentijd gebeurd in uw
leven wordt ook geregeld door het familierecht. Vandaar de plaats van het familierecht,
zowel in het recht als in de maatschappij.
Wat zien we dan ten aanzien van de internationale verdragen? Het internationale
publiekrecht. Deze verdragen zijn opgesteld door middel van het internationaal publiekrecht
en hebben invloed op het nationale familierecht. Een van de belangrijkste verdragen op dit
terrein is het Europees verdrag voor de rechten van de mens. Tot stand gekomen na de 2de
wereldoorlog in 1950 is dat verdrag tot stand gekomen. Dat heeft invloed op allerlei
verschillende terreinen. Zowel het privaatrecht als het staatsrecht als het strafrecht. Binnen
het privaatrecht heeft ook dit verdrag wezenlijk invloed gehad op het nationale familierecht.
Er zijn veel meer verdragen denk dan aan het internationaal verdrag inzake burgerrechten
en politieke rechten. Een belangrijk verdrag voor familierechtjuristen is het internationaal
verdrag voor de rechten van het kind. Vorig jaar is dit dan dertig jaar in werking getreden.
Waar gaat het internationaal verdrag voor de rechten van het kind over? Dat zijn specifieke
rechten die kinderen hebben gekregen op basis van het verdrag of rechten zijn verwezenlijkt
in het verdrag. Dit verdrag is een van de meest geratificeerde verdragen ter wereld. Op het
moment van opname van dit kennisclipje in 2020 is dit verdrag geratificeerd door alle landen
ter wereld. Behalve een de Verenigde staten van Amerika, zelfs landen in Somalië of Zuid-
Soedan waar gebrek was aan regering, hebben dit verdrag geratificeerd om de rechten van
kinderen te respecteren. Zowel in materiële zin als in procesrechtelijke zien.
We zien een hele hoop andere verdragen die ook invloed uitoefenen op het personen- en
familierecht. Bijvoorbeeld het Gehandicaptenverdrag van 2007. Maar dit is dus om een klein
inkijkje te nemen van verdragen die van invloed zijn op het gebied van het personen – en
familierecht.
7
Inhoud
Blok 1 – Inleiding, relatierecht en personenrecht ................................................................................... 3
Week 1: Inleiding en relatierecht ........................................................................................................ 4
Kennisclip Inleiding personen – en familierecht ............................................................................. 5
Kennisclip Huwelijk en GP ............................................................................................................. 17
Kennisclip Echtscheiding en ontbinding ........................................................................................ 26
Week 2: Personenrecht ..................................................................................................................... 36
Kennisclip Personenrecht 1: Verwantschap en woonplaats ......................................................... 37
Kennisclip Personenrecht 2: Namenrecht ..................................................................................... 43
Kennisclip Personenrecht 3: Nationaliteit ..................................................................................... 57
Blok 2 – Afstammings– en adoptierecht ............................................................................................... 70
Week 1: Inleiding en afstammingsrecht ............................................................................................ 70
Kennisclip Inleiding Afstammingsrecht ......................................................................................... 71
Kennisclip Geboorte binnen huwelijk ........................................................................................... 78
Kennisclip Erkenning ..................................................................................................................... 88
Week 2: Gerechtelijke vaststelling en adoptie .................................................................................. 99
Kennisclip Gerechtelijke vaststelling ........................................................................................... 100
Kennisclip Adoptie ....................................................................................................................... 104
Blok 3 – Gezag en alimentatie ............................................................................................................. 114
Week 1: Gezagsrecht ....................................................................................................................... 114
Kennisclip verkrijging ................................................................................................................... 115
Kennisclip Inhoud ........................................................................................................................ 127
Kennisclip beëindiging ................................................................................................................. 137
Week 2: Alimentatie ........................................................................................................................ 143
Kennisclip Alimentatie verplichtingen ......................................................................................... 144
Kennisclip partneralimentatie ..................................................................................................... 156
Kennisclip Kinderalimentatie ....................................................................................................... 167
Blok 4 - Meerderjarigenbescherming .................................................................................................. 182
Week 1: Inleiding Meerderjarigenbescherming en Curatele .......................................................... 183
Kennisclip Meerderjarigenbescherming – Inleiding .................................................................... 184
Meerderjarigenbescherming – Curatele A .................................................................................. 191
Week 2: Curatele, Bewind en Mentorschap ................................................................................... 200
Meerderjarigenbescherming – Curatele B .................................................................................. 201
Meerderjarigenbescherming – Bewind en Mentorschap ........................................................... 206
1
,Oefenrechtbank - Kennisclip procesrecht ........................................................................................... 217
2
,Blok 1 – Inleiding, relatierecht en personenrecht
In het eerste blok van het vak Verdiepend Personen- en Familierecht, staat zowel het
relatierecht als de persoon centraal.
Eerste week
In het eerste week (bestanden uit drie kennisclips) zal stil worden gestaan bij de algemene
beginselen van het familierecht, de bronnen en toepassing ervan zowel in theorie als in
praktijk. Hoewel kennis van het relatierecht verondersteld wordt, zal wel even stil worden
gestaan bij de overeenkomsten en verschillen tussen de verschillende relatievormen die in
Nederland mogelijk zijn. Daarnaast zal aandacht ook worden besteed aan fundamentele
begrippen zoals verwantschap en family life. Natuurlijk functioneert het Nederlandse
familierecht niet op een eiland en wordt door andere landen en culturen beïnvloed. In de
literatuur wordt ook stilgestaan bij één van deze invloeden, namelijk de invloed van het
islamitische recht op het Nederlandse familierecht.
Tweede week
In het tweede week (bestaande uit twee kennisclips) zal stil worden gestaan bij drie
verschillende aspecten van het personenrecht: het namenrecht, het nationaliteitsrecht en
transseksualiteit. Op grond van het Nederlandse recht heeft iedereen een voornaam en
geslachtsnaam. Maar hoe verkrijgt iemand deze naam en wat zijn de grenzen aan de vrijheid
die wordt geboden? Hoe verhoudt zich het Nederlandse namenrecht tot het EVRM en het
namenrecht van andere landen?
Het nationaliteitsrecht wordt op twee fundamenten gebouwd: het ius soli beginsel en het ius
sanguinus beginsel. Welk beginsel wordt in Nederland gehanteerd en wat zijn de gevolgen
daarvan? Kan iemand Nederlander worden op latere leeftijd en hoe zit het met dubbele
nationaliteiten? Heeft lidmaatschap van de Europese Unie invloed op het verkrijgen van een
nationaliteit?
Het laatste onderdeel heeft te maken met de dichotomie die in de Westerse wereld wordt
gemaakt tussen de seksen: mannen en vrouwen. Hoe dient er te worden omgegaan met
personen die in tot de ene sekse juridisch behoren, maar emotioneel en gevoelsmatig tot de
andere behoren? Dient de sekse aanduiding nog een functie?
3
,Week 1: Inleiding en relatierecht
• Kijk de volgende kennisclips:
o Inleiding
o Relatierecht 1: Huwelijk en geregistreerd partnerschap
o Relatierecht 2: Echtscheiding en ontbinding
• Lees het volgende materiaal:
o P. Vlaardingerbroek e.a., Het hedendaagse personen- en familierecht, Deventer:
Kluwer 2020, hoofdstuk 1, 3, 4, 5)
o S. Rutten, “Gegeven de betekenis van het Islamitisch Familierecht”, Oratie, 31 maart
2017, te raadplegen op:
n: https://cris.maastrichtuniversity.nl/en/publications/gegeven-de-betekenis-van-
islamitisch-familierecht-samenloop-van-e
4
,Kennisclip Inleiding personen – en familierecht
We gaan vandaag een aantal inleidende onderwerpen behandelen van het personen – en
familierecht. Waar vindt het familierecht plaats in het juridische stelsel? Met welke
rechtsgebieden heeft het familierecht verhoudingen en verbanden? Wat zijn de verschillende
bronnen van het nationale familierecht? Waar vinden we die? Waar vinden we nu de regels
van het internationale en nationale familierecht? Welke onderwerpen komen aan bod als we
het hebben over het personen – en familierecht? En welke beginselen en tendensen zijn
merkbaar over de laatste grofweg honderd jaar?
Laten we beginnen bij het eerste plaats van het familierecht in het juridische domein. \
5
,Wat we eigenlijk zien is dat het familierecht het middelpunt is van een spinnenweb van
allerlei verschillende onderwerpen. Wij zien dat het familierecht onderdeel is van het
Burgerlijk Wetboek. We zien dus dat het familierecht onderdeel vormt van het privaatrecht.
Het gaat immers over de verhoudingen tussen burgers onderling. Wie is mijn moeder, wie is
mijn vader? Over welke kinderen heb ik zorgen? En welke personen moet ik betalen? Hoe zit
mijn vermogen ten opzichte van anderen? Dat is dus inhoudelijk elementen van het
privaatrecht.
Maar het familierecht heeft ook grensvlakken met veel andere gebieden. Denk dus
bijvoorbeeld aan het gezondheidsrecht. Als dus een kind moet worden geopereerd, wie moet
daar toestemming voor geven? In eerste instantie zou dat moeten zijn de ouders, maar
wanneer moet het kind zelf die toestemming geven? Dat zijn allemaal elementen van het
gezondheidsrecht, maar die worden beïnvloed door het familierecht. We zien ook een
raakvlak met het strafrecht. Als iemand dus een misdrijf pleegt. Hoe zit het dan als dat
misdrijf wordt gepleegd door een minderjarige? Is er een verschil tussen het jeugdstrafrecht
of het volwassen strafrecht? Wanneer wordt het strafrecht ingezet voor jeugdigen? Dan zien
we allerlei problemen ten aanzien van het familierecht die raakvlakken hebben met het
strafrecht.
Maar we zien ook een bestuursrechtelijk invalshoek. Als u een kind krijgt en u wilt dat het
kind wordt geregistreerd de geboorteakte wordt opgesteld door die ambtenaar van de
burgerlijke stand. Er worden dus besluiten genomen. En die besluiten kunnen worden
betekend dat er dan een afwijzing komt van een ambtenaar. Dan zou het kunnen zijn dat het
bestuursrechtelijke weg moet inslaan, om dan tegen het besluit van de ambtenaar te kunnen
werken. Dus we zien allerlei verschillende raakvlakken.
U ziet ook op het scherm nog twee andere raakvlakken. Namelijk het internationale
privaatrecht en internationale publiekrecht. Een van mijn eigen kennis domeinen is het
internationaal privaatrecht. Zelf kom ik uit het Verenigd Koninkrijk. Ik ben daar geboren en
pas later naar Nederland gekomen. Ik heb dus dan wel de Britse als de Nederlandse
nationaliteit. Dan reist de vraag in verhoudingen met mijn familie of we rekening moeten
houden met het Nederlandse recht of rekening moeten houden met het Britse recht. Dat zijn
vraagstukken van het internationale privaatrecht. Moet ik naar de Nederlandse rechter? Of
naar de Britse rechter.
6
, Het internationaal publiekrecht heeft ook invloed op het familierecht in Nederland. Waarom?
Het internationaal publiekrecht heeft betrekking op internationale verdragen. Zoals we dan zo
zullen zien is dat een aantal internationale verdragen heeft invloed op het Nederlandse
familierecht. Sterker nog er zijn een aantal internationale verdragen die dusdanig van belang
zijn voor het familierecht dat we daar niet omheen kunnen, dus op allerlei verschillende
vlakken is het familierecht betrokken bij andere gebieden. Het middelpunt van het
spinnenweb.
Daarnaast heeft iedere burger in Nederland en iedere burger ter wereld te maken met het
familierecht. Wij zijn immers allemaal geboren en wij gaan ook allemaal dood. Daarmee
begint het familierecht en eindigt het familierecht. Alles wat in de tussentijd gebeurd in uw
leven wordt ook geregeld door het familierecht. Vandaar de plaats van het familierecht,
zowel in het recht als in de maatschappij.
Wat zien we dan ten aanzien van de internationale verdragen? Het internationale
publiekrecht. Deze verdragen zijn opgesteld door middel van het internationaal publiekrecht
en hebben invloed op het nationale familierecht. Een van de belangrijkste verdragen op dit
terrein is het Europees verdrag voor de rechten van de mens. Tot stand gekomen na de 2de
wereldoorlog in 1950 is dat verdrag tot stand gekomen. Dat heeft invloed op allerlei
verschillende terreinen. Zowel het privaatrecht als het staatsrecht als het strafrecht. Binnen
het privaatrecht heeft ook dit verdrag wezenlijk invloed gehad op het nationale familierecht.
Er zijn veel meer verdragen denk dan aan het internationaal verdrag inzake burgerrechten
en politieke rechten. Een belangrijk verdrag voor familierechtjuristen is het internationaal
verdrag voor de rechten van het kind. Vorig jaar is dit dan dertig jaar in werking getreden.
Waar gaat het internationaal verdrag voor de rechten van het kind over? Dat zijn specifieke
rechten die kinderen hebben gekregen op basis van het verdrag of rechten zijn verwezenlijkt
in het verdrag. Dit verdrag is een van de meest geratificeerde verdragen ter wereld. Op het
moment van opname van dit kennisclipje in 2020 is dit verdrag geratificeerd door alle landen
ter wereld. Behalve een de Verenigde staten van Amerika, zelfs landen in Somalië of Zuid-
Soedan waar gebrek was aan regering, hebben dit verdrag geratificeerd om de rechten van
kinderen te respecteren. Zowel in materiële zin als in procesrechtelijke zien.
We zien een hele hoop andere verdragen die ook invloed uitoefenen op het personen- en
familierecht. Bijvoorbeeld het Gehandicaptenverdrag van 2007. Maar dit is dus om een klein
inkijkje te nemen van verdragen die van invloed zijn op het gebied van het personen – en
familierecht.
7
