Communicatietheorieën
Theorieën op microniveau
1. Uncertainty reduction theory
Mensen willen hun voortdurende onzekerheid opheffen door informatie te winnen
Niveau: microniveau,( mesoniveau en macroniveau)
Breedte/soort: Algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: Procestheorie
Opvatting van communicatie: Uitwisselingstheorie
Traditie: Sociaal-psychologisch
Werkingsgebied: zeer breed, alle niveaus
2. Psycho-linguistische theorie
(Coderen en) Decoderen van boodschappen!
Inhoudelijke kenmerken van de boodschap (taal, media) bepalen de mogelijke
waarnemingen en verwerking door mensen.
Waarneming en verwerking door mensen bepalen op hun beurt de inhoudelijke
kenmerken van boodschappen (taal, media) in hun daadwerkelijke gebruik (wat
de ontvanger eruit haalt hoeft niet hetzelfde te zijn als wat de zender erin heeft
gelegd)
Niveau: microniveau (macroniveau bij beoordeling van massamediaproducten)
Breedte/soort: Algemene communicatietheorie (taalgebruik gestuurd door
hersenen) / mediatheorie
(concrete kenmerken in taalgebruik in media hebben gevolgen voor
waarnemen/lezen hiervan)
Aspect van communicatie: Media-effect theorie
Opvatting van communicatie: uitwisselingstheorie
Traditie: retorische traditie
Werkingsgebied: productie en effectiviteit inhoudelijke kenmerken van
boodschappen
3. Value-expectancy theory
De waarde die wij van iets verwachten bepaalt onze houding ten aanzien hiervan.
Gaat ervan uit dat mensen hun gevoelens over en kennis van zaken met elkaar in
overeenstemming proberen te houden (consistentie) en dat gevoelens (emoties)
heel belangrijk zijn bij de inhoudelijke beoordeling van een zaak, product of
voorstel.
Niveau: Microniveau
Breedte/soort: Mediatheorie
Aspect van communicatie: Media-effect theorie
Opvatting van communicatie:
Traditie: sociaal-psychologische traditie
Werkingsgebied: Marketing & reclame etc.
4. Cognitive involvement theory: elaboration likehood model
,Elaboration Likehood model: Centrale route (Voldoende aandacht voor
onderwerp: blijvende attitudeverandering) en Perifere route (niet genoeg
aandacht voor onderwerp: slechts tijdelijke attitudeverandering). = DECODEREN
De mate waarin mensen informatie mentaal verwerken bepaalt hun reactie op
een aangeboden boodschap.
Niveau: microniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: media-effect theorie
Opvatting van communicatie:
Traditie: Sociaalpsychologische traditie
Werkingsgebied: marketing & reclame etc. grootschalig
5. Uses and Gratifications Theory
De actieve gebruiker/ontvanger selecteert volgens zijn behoeften uit media en uit
boodschappen van de media. Basisbehoeften motieven Gratificaties
(beloningen)
Mediagebruik is een resultaat van gezochte en gevonden behoeftebevrediging en
eventueel niet nagestreefde gevolgen hiervan.
Niveau: microniveau
Breedte/soort: mediatheorie
Aspect van communicatie: media-effect theorie
Opvatting van communicatie: Lineair
Traditie: Sociaalpsychologische traditie
Werkingsgebied: gebruikersonderzoek van oude en nieuwe media.
Theorieën op mesoniveau
6. Interpretatieve en interactionistische benadering
Communicatie is een voortdurende uitwisseling van betekenissen bepaald door
de interpretaties en handelingen van actoren in een bepaalde context.
Wat doen de mensen met de media?
Niveau: mesoniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: betekenistheorie
Opvatting van communicatie: contextuele theorie
Traditie: fenomenologische traditie
Werkingsgebied: communicatie en mediagebruik in kleine settings
7. Media Richness Theory
Media verschillen in rijkdom aan informatie die zij kunnen doorgeven. Daarom
moet je voor een bepaalde taak het juiste medium kiezen, afhankelijk van de
rijkheid van het medium.
Als een medium te rijk is voor de desbetreffende taak, is het gebruik inefficiënt
Als het medium te arm is voor de desbetreffende taak, is het gebruik ineffectief
Niveau: mesoniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
, Aspect van communicatie: media-effect theorie: het gaat echter niet om het
effect van de inhoud
van een mediaboodschap, maar om het effect van het medium zelf.
Opvatting van communicatie: lineaire theorie
Traditie: Cybernetische traditie
Werkingsgebied: kiezen en vergelijken van media
8. Systeemtheorie en contingentietheorie
Communicatie is het uitwisselen van informatie tussen de delen van een bepaald
sociaal geheel (eenheid) en dit geheel en zijn omgeving. Noodzakelijk om de
eenheid (=groter geheel) te laten voortbestaan en te handhaven in de omgeving.
Communicatie bestaat uit tekens die zelf een tekensysteem vormen. Interactie
tussen delen!
Niveau: micro-, meso- en macroniveau.
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: procestheorie
Opvatting van communicatie: contextuele theorie
Traditie: cybernetische traditie
Werkingsgebied:
9. Structuratietheorie
Communicatieve actie/gedrag verandert voortdurend sociale structuren (tot
uiting komend in regels en de verdeling van hulpbronnen), structuren die op hun
beurt weer actie beïnvloeden. Er is een wisselwerking van actie/gedrag en sociale
structuur. Communicatie maakt de mens. Andersom maakt de mens zijn
communicatie.
Niveau: meso- en macroniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: procestheorie
Opvatting van communicatie: contextuele theorie
Traditie: cybernetische traditie (kritische traditie)
Werkingsgebied: zeer breed
Theorieën op macroniveau
10.Agenda setting, framing en priming theorie
De media bepalen niet wat wij denken, maar wel waaraan wij denken (agenda
setting theorie)
Zij bedingen ons interpretatiekader, bv in het nieuws (framing theorie)
Zij zetten de inhoud in een bepaald licht, door accenten te zetten en door
bepaalde dingen eerder
dan andere te vermelden (priming theorie)
Niveau: macro-niveau
Breedte/soort: mediatheorie
Aspect van communicatie: media-effect theorie
Opvatting van communicatie: lineaire theorie
Traditie: sociaal-culturele traditie
Theorieën op microniveau
1. Uncertainty reduction theory
Mensen willen hun voortdurende onzekerheid opheffen door informatie te winnen
Niveau: microniveau,( mesoniveau en macroniveau)
Breedte/soort: Algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: Procestheorie
Opvatting van communicatie: Uitwisselingstheorie
Traditie: Sociaal-psychologisch
Werkingsgebied: zeer breed, alle niveaus
2. Psycho-linguistische theorie
(Coderen en) Decoderen van boodschappen!
Inhoudelijke kenmerken van de boodschap (taal, media) bepalen de mogelijke
waarnemingen en verwerking door mensen.
Waarneming en verwerking door mensen bepalen op hun beurt de inhoudelijke
kenmerken van boodschappen (taal, media) in hun daadwerkelijke gebruik (wat
de ontvanger eruit haalt hoeft niet hetzelfde te zijn als wat de zender erin heeft
gelegd)
Niveau: microniveau (macroniveau bij beoordeling van massamediaproducten)
Breedte/soort: Algemene communicatietheorie (taalgebruik gestuurd door
hersenen) / mediatheorie
(concrete kenmerken in taalgebruik in media hebben gevolgen voor
waarnemen/lezen hiervan)
Aspect van communicatie: Media-effect theorie
Opvatting van communicatie: uitwisselingstheorie
Traditie: retorische traditie
Werkingsgebied: productie en effectiviteit inhoudelijke kenmerken van
boodschappen
3. Value-expectancy theory
De waarde die wij van iets verwachten bepaalt onze houding ten aanzien hiervan.
Gaat ervan uit dat mensen hun gevoelens over en kennis van zaken met elkaar in
overeenstemming proberen te houden (consistentie) en dat gevoelens (emoties)
heel belangrijk zijn bij de inhoudelijke beoordeling van een zaak, product of
voorstel.
Niveau: Microniveau
Breedte/soort: Mediatheorie
Aspect van communicatie: Media-effect theorie
Opvatting van communicatie:
Traditie: sociaal-psychologische traditie
Werkingsgebied: Marketing & reclame etc.
4. Cognitive involvement theory: elaboration likehood model
,Elaboration Likehood model: Centrale route (Voldoende aandacht voor
onderwerp: blijvende attitudeverandering) en Perifere route (niet genoeg
aandacht voor onderwerp: slechts tijdelijke attitudeverandering). = DECODEREN
De mate waarin mensen informatie mentaal verwerken bepaalt hun reactie op
een aangeboden boodschap.
Niveau: microniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: media-effect theorie
Opvatting van communicatie:
Traditie: Sociaalpsychologische traditie
Werkingsgebied: marketing & reclame etc. grootschalig
5. Uses and Gratifications Theory
De actieve gebruiker/ontvanger selecteert volgens zijn behoeften uit media en uit
boodschappen van de media. Basisbehoeften motieven Gratificaties
(beloningen)
Mediagebruik is een resultaat van gezochte en gevonden behoeftebevrediging en
eventueel niet nagestreefde gevolgen hiervan.
Niveau: microniveau
Breedte/soort: mediatheorie
Aspect van communicatie: media-effect theorie
Opvatting van communicatie: Lineair
Traditie: Sociaalpsychologische traditie
Werkingsgebied: gebruikersonderzoek van oude en nieuwe media.
Theorieën op mesoniveau
6. Interpretatieve en interactionistische benadering
Communicatie is een voortdurende uitwisseling van betekenissen bepaald door
de interpretaties en handelingen van actoren in een bepaalde context.
Wat doen de mensen met de media?
Niveau: mesoniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: betekenistheorie
Opvatting van communicatie: contextuele theorie
Traditie: fenomenologische traditie
Werkingsgebied: communicatie en mediagebruik in kleine settings
7. Media Richness Theory
Media verschillen in rijkdom aan informatie die zij kunnen doorgeven. Daarom
moet je voor een bepaalde taak het juiste medium kiezen, afhankelijk van de
rijkheid van het medium.
Als een medium te rijk is voor de desbetreffende taak, is het gebruik inefficiënt
Als het medium te arm is voor de desbetreffende taak, is het gebruik ineffectief
Niveau: mesoniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
, Aspect van communicatie: media-effect theorie: het gaat echter niet om het
effect van de inhoud
van een mediaboodschap, maar om het effect van het medium zelf.
Opvatting van communicatie: lineaire theorie
Traditie: Cybernetische traditie
Werkingsgebied: kiezen en vergelijken van media
8. Systeemtheorie en contingentietheorie
Communicatie is het uitwisselen van informatie tussen de delen van een bepaald
sociaal geheel (eenheid) en dit geheel en zijn omgeving. Noodzakelijk om de
eenheid (=groter geheel) te laten voortbestaan en te handhaven in de omgeving.
Communicatie bestaat uit tekens die zelf een tekensysteem vormen. Interactie
tussen delen!
Niveau: micro-, meso- en macroniveau.
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: procestheorie
Opvatting van communicatie: contextuele theorie
Traditie: cybernetische traditie
Werkingsgebied:
9. Structuratietheorie
Communicatieve actie/gedrag verandert voortdurend sociale structuren (tot
uiting komend in regels en de verdeling van hulpbronnen), structuren die op hun
beurt weer actie beïnvloeden. Er is een wisselwerking van actie/gedrag en sociale
structuur. Communicatie maakt de mens. Andersom maakt de mens zijn
communicatie.
Niveau: meso- en macroniveau
Breedte/soort: algemene communicatietheorie
Aspect van communicatie: procestheorie
Opvatting van communicatie: contextuele theorie
Traditie: cybernetische traditie (kritische traditie)
Werkingsgebied: zeer breed
Theorieën op macroniveau
10.Agenda setting, framing en priming theorie
De media bepalen niet wat wij denken, maar wel waaraan wij denken (agenda
setting theorie)
Zij bedingen ons interpretatiekader, bv in het nieuws (framing theorie)
Zij zetten de inhoud in een bepaald licht, door accenten te zetten en door
bepaalde dingen eerder
dan andere te vermelden (priming theorie)
Niveau: macro-niveau
Breedte/soort: mediatheorie
Aspect van communicatie: media-effect theorie
Opvatting van communicatie: lineaire theorie
Traditie: sociaal-culturele traditie
