Samenvatting Inleiding Pedagogiek
Radboud Universiteit 2021
Introductiecollege - De huidige
opvoedingswerkelijkheid
Vragen binnen de pedagogiek
1. Wel opvoedles of niet?
Moeten ouders op opvoedles?
2. Huilbaby's alleen laten of niet?
a. Het kind snachts laten huilen → Baby niet verwennen maar laten gewennen
b. Baby's juist zo dicht mogelijk op de huid dragen
c. Maar in bed is weer gevaarlijk, maar dan wel alleen bij alcoholgebruik of te dikke
dekens
3. Wel borstvoeding of niet?
a. Ja, want beschermt tegen SIDS
Pedagogiek maakt een onderscheid tussen wat goed is en wat ongepast is in ons
leven, ons contact met kinderen.
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 1
, College 1 - Wat is opvoeding?
De definitie van definitie
Wat is de definitie van een definitie?
begripsbepaling -> ‘afgrenzen, begrenzen, bepalen’
Wat is het belang van het verhelderen van een conceptuele analyse/begripsanalyse met
de nadruk op een geesteswetenschappelijke benadering?
Wij bepalen het begrip, maar tegelijkertijd sturen definities ons handelen. Dus onze
definities beïnvloeden het resultaat van ons handelen én de beoordeling daarvan →
iedereen heeft een ander script of een andere benadering van opvoeding
Het is daarom van belang te beseffen dat iedereen andere scripts heeft
Cognitief schema
Wat is een cognitief schema?
Een bepaald beeld of een bepaalde theorie die je over iets hebt (geïntroduceerd door
Piaget) → Script
De grote kracht van ons denkvermogen zit hem voor een belangrijk
deel in onze luiheid en slordigheid. Hele associatienetwerken worden
in een fractie van een seconde geactiveerd in iedere situatie waarin
we verzeild raken. Je stapt een winkel binnen, gaat een cursus
volgen, bezoekt je oma of je aanstaande schoonouders en het
script/scheme dat je door het aanstaande scenario gaat loodsen
staat - grotendeels onbewust - onmiddellijk tot je beschikking. Lange
jaren van training, gewenning, disciplinering en opvoeding hebben je
geest, je hersenen, je zenuwstelsel en ook in bredere zin je hele
lichaam voorzien van een grote verzameling gewoonten,
verwachtingen, associaties, scripts en begrippen ~ Bransen, 2010
Assimilatie
Nieuwe ervaringen worden ingepast in een bestaand cognitief schema (bv. een opvatting)
Accommodatie
Wanneer het nieuwe ding niet in het bestaande schema past: cognitieve dissonantie/
cognitieve disequilibria
Nieuwe ervaringen hebben geleid tot een verandering van een bestaande opvatting →
Het oorspronkelijk bestaande cognitieve schema wordt aangepast
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 2
, Adaptief
Je kunt je gedrag passend maken
Cognitieve dissonantie
Als je iets doet waarvan je vindt dat je het niet zou moeten doen, treedt er cognitieve
dissonantie op, wat een naar gevoel geeft. Om dit gevoel kwijt te raken, stel je de
perceptie van wat er is gebeurd bij. Dit maakt herhaling van het slechte
waarschijnlijker. We passen ons handelen aan het nieuwe schema aan.
Over het algemeen begint ontwikkeling met accommodatie en treedt daarna assimilatie
op. Als een kind (of jongere) door rijping en ontwikkeling in staat wordt gesteld nieuwe
taken te leren, zoals het maken van sommen, het leren fietsen of het houden van een
spreekbeurt met moderne visuele ondersteuning, zullen opvoeders het daarin moeten
faciliteren om deze ervaringen werkelijk te kunnen ontwikkelen: dit is assimilatie
Opvoeding en pedagogiek
3 visies
Opvoeding is iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de
ontwikkeling van een kind.”
~René Diekstra
“Opvoeden houdt in dat ouders hun kind begeleiden bij zijn of haar ontwikkeling tot
iemand die zelfstandig kan meedoen aan de samenleving.”
~Nederlands jeugdinstituut
“Dat iemand invloed wil uitoefenen op jongeren maakt hem nog niet tot opvoeder. Het
typische van de opvoeder is dat zijn inwerking en leiding, zijn bescherming zowel als zijn
zelfstandig maken van de pupil, kortom, dat heel zijn opvoedend gedrag erop gericht is
het kind te helpen mondig te worden, d.w.z. in staat tot bekwaam en moreel betrouwbaar
deelnemen aan samenleving en zelfvorming . . . De uitoefening van die invloed alleen
heet 'opvoeden' en 'opvoeden' is het uitoefenen van die soort invloeden.”
~Martinus J. Langeveld
Martinus J. Langeveld
wat is het gebied waar de opvoeding gezocht moet worden?
Bij de omgang tussen volwassenen en kinderen
Wanneer gebeurt opvoeden?
Dat opvoeden gebeurt zodra de volwassene invloed op het kind wil uitoefenen en zijn
gezag wil laten gelden. Dat lukt overigens alleen als kinderen het gezag van
opvoeders erkennen - met andere woorden: erkennen dat de volwassene iets (over
hen) te zeggen heeft en daaraan gehoorzamen.”
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 3
, Wat is de belangrijkste eigenschap van deze vorm van opvoeden?
De opvoeder is intentioneel op de opvoedeling gericht: doelgericht en doelbewust.
Willens en wetens oefent hij invloed op het kind uit
Wat is het doel van de opvoeding
Uiteindelijk moet het doel dat de opvoeder wil bereiken de mondigheid van het kind
zijn. Het aan de opvoeding inherente doel is de zelfstandigheid van de opvoedeling.
Met de fameuze frase van Langeveld zelf: het doel van de opvoeding is
zelfverantwoordelijke zelfbepaling
Waarom zouden we tegenwoordig het begrip 'Persoon' beter kunnen gebruiken dan
'mondigheid'?
“Van pedagogische ideeën over opvoeding, vorming en
volwassenwording en over wat volwassenheid en mondigheid
kenmerkt, zijn we intussen ver verwijderd. De term 'mondigheid' is
mogelijk wat besmet geraakt sinds hij geregeld wordt gebruikt om
de 'mondige consument' aan te duiden die waar voor zijn geld wil
en kwaliteit eist, die niet alleen in winkels en restaurants, maar
ook in de spreekkamers van artsen en als ouder in de
lerarenkamer op z'n strepen staat. Verder zijn zogenoemde
mondige en kritische consumenten vanuit een cultuurkritische
optiek vaak misschien eerder als slaafse volgers van trends te
zien, onwillekeurig door markt en marketing gemanipuleerd, dan
als 'zelfverantwoordelijk zelfbepalend' - om het pedagogische
vocabulaire van Langeveld nog maar eens te gebruiken.
Pedagogisch gezien zou er dus reden kunnen zijn om toch een
grens te blijven trekken tussen jeugd en volwassenheid die de
'bovengrens' is van de opvoeding, het einde van de opvoeding.
Dat impliceert dat volwassenen, ouders en leraren voorop, ook
voor de jeugd nog pedagogische verantwoordelijkheid dragen,
totdat jongeren als bijna-volwassene op een gegeven moment
hun volwassenheid nemen - een moment dat niet als een
pedagogisch eindpunt, en al helemaal niet formeel of wettelijk,
vooraf is vastgelegd. Het draait dan niet om het als consument
eigen keuzes maken (qua outfit, lifestyle, gadgets), maar om
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 4
Radboud Universiteit 2021
Introductiecollege - De huidige
opvoedingswerkelijkheid
Vragen binnen de pedagogiek
1. Wel opvoedles of niet?
Moeten ouders op opvoedles?
2. Huilbaby's alleen laten of niet?
a. Het kind snachts laten huilen → Baby niet verwennen maar laten gewennen
b. Baby's juist zo dicht mogelijk op de huid dragen
c. Maar in bed is weer gevaarlijk, maar dan wel alleen bij alcoholgebruik of te dikke
dekens
3. Wel borstvoeding of niet?
a. Ja, want beschermt tegen SIDS
Pedagogiek maakt een onderscheid tussen wat goed is en wat ongepast is in ons
leven, ons contact met kinderen.
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 1
, College 1 - Wat is opvoeding?
De definitie van definitie
Wat is de definitie van een definitie?
begripsbepaling -> ‘afgrenzen, begrenzen, bepalen’
Wat is het belang van het verhelderen van een conceptuele analyse/begripsanalyse met
de nadruk op een geesteswetenschappelijke benadering?
Wij bepalen het begrip, maar tegelijkertijd sturen definities ons handelen. Dus onze
definities beïnvloeden het resultaat van ons handelen én de beoordeling daarvan →
iedereen heeft een ander script of een andere benadering van opvoeding
Het is daarom van belang te beseffen dat iedereen andere scripts heeft
Cognitief schema
Wat is een cognitief schema?
Een bepaald beeld of een bepaalde theorie die je over iets hebt (geïntroduceerd door
Piaget) → Script
De grote kracht van ons denkvermogen zit hem voor een belangrijk
deel in onze luiheid en slordigheid. Hele associatienetwerken worden
in een fractie van een seconde geactiveerd in iedere situatie waarin
we verzeild raken. Je stapt een winkel binnen, gaat een cursus
volgen, bezoekt je oma of je aanstaande schoonouders en het
script/scheme dat je door het aanstaande scenario gaat loodsen
staat - grotendeels onbewust - onmiddellijk tot je beschikking. Lange
jaren van training, gewenning, disciplinering en opvoeding hebben je
geest, je hersenen, je zenuwstelsel en ook in bredere zin je hele
lichaam voorzien van een grote verzameling gewoonten,
verwachtingen, associaties, scripts en begrippen ~ Bransen, 2010
Assimilatie
Nieuwe ervaringen worden ingepast in een bestaand cognitief schema (bv. een opvatting)
Accommodatie
Wanneer het nieuwe ding niet in het bestaande schema past: cognitieve dissonantie/
cognitieve disequilibria
Nieuwe ervaringen hebben geleid tot een verandering van een bestaande opvatting →
Het oorspronkelijk bestaande cognitieve schema wordt aangepast
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 2
, Adaptief
Je kunt je gedrag passend maken
Cognitieve dissonantie
Als je iets doet waarvan je vindt dat je het niet zou moeten doen, treedt er cognitieve
dissonantie op, wat een naar gevoel geeft. Om dit gevoel kwijt te raken, stel je de
perceptie van wat er is gebeurd bij. Dit maakt herhaling van het slechte
waarschijnlijker. We passen ons handelen aan het nieuwe schema aan.
Over het algemeen begint ontwikkeling met accommodatie en treedt daarna assimilatie
op. Als een kind (of jongere) door rijping en ontwikkeling in staat wordt gesteld nieuwe
taken te leren, zoals het maken van sommen, het leren fietsen of het houden van een
spreekbeurt met moderne visuele ondersteuning, zullen opvoeders het daarin moeten
faciliteren om deze ervaringen werkelijk te kunnen ontwikkelen: dit is assimilatie
Opvoeding en pedagogiek
3 visies
Opvoeding is iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de
ontwikkeling van een kind.”
~René Diekstra
“Opvoeden houdt in dat ouders hun kind begeleiden bij zijn of haar ontwikkeling tot
iemand die zelfstandig kan meedoen aan de samenleving.”
~Nederlands jeugdinstituut
“Dat iemand invloed wil uitoefenen op jongeren maakt hem nog niet tot opvoeder. Het
typische van de opvoeder is dat zijn inwerking en leiding, zijn bescherming zowel als zijn
zelfstandig maken van de pupil, kortom, dat heel zijn opvoedend gedrag erop gericht is
het kind te helpen mondig te worden, d.w.z. in staat tot bekwaam en moreel betrouwbaar
deelnemen aan samenleving en zelfvorming . . . De uitoefening van die invloed alleen
heet 'opvoeden' en 'opvoeden' is het uitoefenen van die soort invloeden.”
~Martinus J. Langeveld
Martinus J. Langeveld
wat is het gebied waar de opvoeding gezocht moet worden?
Bij de omgang tussen volwassenen en kinderen
Wanneer gebeurt opvoeden?
Dat opvoeden gebeurt zodra de volwassene invloed op het kind wil uitoefenen en zijn
gezag wil laten gelden. Dat lukt overigens alleen als kinderen het gezag van
opvoeders erkennen - met andere woorden: erkennen dat de volwassene iets (over
hen) te zeggen heeft en daaraan gehoorzamen.”
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 3
, Wat is de belangrijkste eigenschap van deze vorm van opvoeden?
De opvoeder is intentioneel op de opvoedeling gericht: doelgericht en doelbewust.
Willens en wetens oefent hij invloed op het kind uit
Wat is het doel van de opvoeding
Uiteindelijk moet het doel dat de opvoeder wil bereiken de mondigheid van het kind
zijn. Het aan de opvoeding inherente doel is de zelfstandigheid van de opvoedeling.
Met de fameuze frase van Langeveld zelf: het doel van de opvoeding is
zelfverantwoordelijke zelfbepaling
Waarom zouden we tegenwoordig het begrip 'Persoon' beter kunnen gebruiken dan
'mondigheid'?
“Van pedagogische ideeën over opvoeding, vorming en
volwassenwording en over wat volwassenheid en mondigheid
kenmerkt, zijn we intussen ver verwijderd. De term 'mondigheid' is
mogelijk wat besmet geraakt sinds hij geregeld wordt gebruikt om
de 'mondige consument' aan te duiden die waar voor zijn geld wil
en kwaliteit eist, die niet alleen in winkels en restaurants, maar
ook in de spreekkamers van artsen en als ouder in de
lerarenkamer op z'n strepen staat. Verder zijn zogenoemde
mondige en kritische consumenten vanuit een cultuurkritische
optiek vaak misschien eerder als slaafse volgers van trends te
zien, onwillekeurig door markt en marketing gemanipuleerd, dan
als 'zelfverantwoordelijk zelfbepalend' - om het pedagogische
vocabulaire van Langeveld nog maar eens te gebruiken.
Pedagogisch gezien zou er dus reden kunnen zijn om toch een
grens te blijven trekken tussen jeugd en volwassenheid die de
'bovengrens' is van de opvoeding, het einde van de opvoeding.
Dat impliceert dat volwassenen, ouders en leraren voorop, ook
voor de jeugd nog pedagogische verantwoordelijkheid dragen,
totdat jongeren als bijna-volwassene op een gegeven moment
hun volwassenheid nemen - een moment dat niet als een
pedagogisch eindpunt, en al helemaal niet formeel of wettelijk,
vooraf is vastgelegd. Het draait dan niet om het als consument
eigen keuzes maken (qua outfit, lifestyle, gadgets), maar om
Samenvatting Inleiding Pedagogiek Radboud Universiteit 2021 4
