1
Gemaakt door: Devin Stroink
,2
Staatsrecht (n.a.v. kennisclips) + (h2 – juridische gereedschapskist)
Inrichting van de Staat:
➢ Machtsconcentratie: staatsmacht in één hand (koning)/kleine groep machthebbers → Staat
vormt bedreiging voor vrijheid van burger → Machtsmisbruik.
Oplossing: Trias Politica = leer van de machtenscheiding = driemachtenleer (Montesquieu):
✓ Scheiding van overheidstaken:
- Wetgevende macht: het maken van algemene wetten/regels, die voor
iedereen in gelijke mate gelden;
- Uitvoerende/bestuurlijke macht: uitvoeren van de overheidstaken
(wetten) die in die algemene regels zijn vastgelegd;
- Rechtsprekende macht: beslechting van geschillen over de juiste
toepassing van het recht.
✓ Spreiden over afzonderlijke organen (wetgevend, uitvoerend en
rechtsprekend orgaan);
✓ Elk orgaan wordt alleen belast met zijn eigen taak/functie → In de
verschillende organen, mag niet tegelijkertijd dezelfde persoon zitten.
Macht: bevoegdheid die aan één orgaan is toebedeeld.
2e opposing (Montesquieu): checks and balances:
✓ Checks: toezicht houden van het ene orgaan op het andere;
✓ Balances: tussen de staatsorganen is een onderling machtsevenwicht, waarbij bevoegdheden
gelijkelijk worden gedeeld (oftewel: onderlinge samenwerking).
➔ Machtsevenwicht:
➢ Scheiden overheidsmacht;
➢ Spreiden over afzonderlijke organen;
➢ Checks and balances.
Legisme (Montesquieu): het gehele (positieve) recht wordt uitsluitend door de wetgever geschapen.
De wet is de enige rechtsbron. Recht en wet zijn identiek, want al het recht staat in de wet.
Rousseau: recht moet uitsluitend van het volk afkomstig zijn. De wet is afkomst van het volk en
daarmee identiek aan de wil van het volk. Ook volgens Rousseau is de wet de enige rechtsbron.
Codificatiegedachte: het recht moet op systematische wijze in de wetboeken worden opgenomen
(19e eeuw); tegenwoordig: taak rechter – uitleggen en aanvullen van wet, als deze zwijgt.
Trias Politica in NL: machten zijn niet strikt gescheiden, maar er is wel sprake van machtsevenwicht.
Wetgevende macht: regering en Staten-Generaal (= parlement) Regering/ministers →
zelfstandig bevoegdheid tot wetgeving, Staten-Generaal → Controlerende rol;
Uitvoerende macht: regering (koning + ministers). Ministerraad: alle ministers en wordt
voorgezeten door minister-president. Kabinet: ministers en staatsecretarissen tezamen.
Koninklijk besluit: besluit van regering;
1. Bestuurlijke bevoegdheid → Beschikking = rechtsvastelling t.a.v. een individu.
2. Wetgevende bevoegdheid → Algemene maatregel van bestuur (AMvB) = algemeen
verbindend voorschrift, afkomstig van bestuur;
Rechtsprekende macht: vanaf art. 112 GW: rechtspraak in zaken van burgerlijk recht/straf-
/bestuursrecht → rechtelijke macht. Wet op de rechterlijke organisatie (Wet RO):
samenstelling + werkwijze van rechtelijke macht. Belangrijkste taak: beslechting van geschillen
Gemaakt door: Devin Stroink
, 3
o.b.v. algemene regels, zoals deze in de wet zijn vastgelegd. Soms moet rechter iets vast
stellen, zonder sprake van geschil → Uitspraak: beschikking (i.p.v. vonnis/arrest).
Rechter is niet ondergeschikt aan overheidsorgaan – collega’s (geen verantwoording) →
Juridische/feitelijke invloed op de rechtspraak door bestuurlijke/wetgevende organen
uitgesloten → Onafhankelijk is mede van belang, omdat aan hem een oordeel kan worden
gevraagd over de rechtmatigheden van daden van het bestuur/wetgeving.
→ Rechter is niet bevoegd om zelf wetgeving te maken;
→ Rechter mag zich ook niet bemoeien met het wetgevingsproces;
→ Tegenwoordig: rechter mag volgens de HR aan de Staat een bevel geven, maatregelen
treffen om bestaande wetgeving uit te voeren (zoals klimaatwetgeving).
➔ Ieder van de machten heeft zijn eigen taak, zonder dat de een boven de ander prevaleert =
machtsevenwicht tussen wetgever, bestuur en rechter!
Democratie: het volk regeert/bevolking heeft invloed op bestuur.
Directe democratie: beslissing worden rechtstreeks door de burgers genomen;
Representatie/indirecte democratie (NL): sprake vertegenwoordiging: burgers kiezen leden
(Tweede Kamer, Provinciale Staten, gemeenteraad), die namens ons vertegenwoordigen en
namens ons beslissingen nemen (= bestaansvoorwaarde) → Kiesrecht:
Actief kiesrecht: recht om leden van de vertegenwoordigende organen te kiezen (bijv.
leden Tweede Kamer);
Passief kiesrecht: recht om in vertegenwoordigd orgaan te worden gekozen (bijv. lid
worden van gemeenteraad).
➔ Voorwaarde: men moet meerderjarig zijn. Ook moet met NL’er zijn → Uitzondering: art. 130 Gw;
ingezetenen, die geen NL’er zijn, kunnen deelnemen aan de verkiezingen van de gemeenteraad.
De Staten-Generaal (= parlement) vertegenwoordigt het gehele Nederlandse volk:
✓ Eerste kamer: 75 leden; verkiezingen per 4 jaar; leden worden gekozen door Provinciale Staten;
Getrapte verkiezingen: de leden worden niet rechtstreeks, maar via Provinciale Staten gekozen;
✓ Tweede kamer: 150 leden; verkiezingen per 4 jaar; leden worden door burgers gekozen.
Verschillende kiesstelsels:
❖ Evenredige vertegenwoordiging (NL): alle uitgebrachte stemmen tellen in evenredigheid mee
voor de zetelverdeling in het parlement; als een partij 20% van de stemmen heeft gekregen,
krijgt hij 20% van het aantal zetels;
❖ Districtenstelsel (Engeland): per district is één zetel voor het parlement beschikbaar. De
kandidaat met de meeste stemmen wordt afgevaardigd naar het parlement.
Constitutionele monarchie: de plaats van de koning is omgeschreven en vastgelegd in de Grondwet.
Zijn positie is daarmee beperkt (= staatsvorm NL).
Rechtstaat: hoe beschermen we het individu?
❖ Elk overheidsoptreden is onderworpen aan rechtsregels (beginsel: Rule of Law - democratie);
Overtreedt? → Men naar rechter om dit alsnog af te dwingen (rechtsbescherming);
❖ Besluit van bestuursorgaan – algemene beginselen van bestuur van toepassing; Awb;
o Zorgvuldigheidsbeginsel: besluit moet zorgvuldig worden genomen door alle in
aanmerking komende belangen af te wegen;
o Vertrouwensbeginsel: overheidsorgaan mag de gewekte verwachtingen niet beschamen.
➔ Beginselen begrenzen vrijheid van overheid bij het maken van beschikkingen.
❖ Legaliteitsbeginsel: elk overheidsoptreden moet uiteindelijk te herleiden zijn tot de GW =
overheid mag er géén bevoegdheden bij verzinnen.
Gemaakt door: Devin Stroink
Gemaakt door: Devin Stroink
,2
Staatsrecht (n.a.v. kennisclips) + (h2 – juridische gereedschapskist)
Inrichting van de Staat:
➢ Machtsconcentratie: staatsmacht in één hand (koning)/kleine groep machthebbers → Staat
vormt bedreiging voor vrijheid van burger → Machtsmisbruik.
Oplossing: Trias Politica = leer van de machtenscheiding = driemachtenleer (Montesquieu):
✓ Scheiding van overheidstaken:
- Wetgevende macht: het maken van algemene wetten/regels, die voor
iedereen in gelijke mate gelden;
- Uitvoerende/bestuurlijke macht: uitvoeren van de overheidstaken
(wetten) die in die algemene regels zijn vastgelegd;
- Rechtsprekende macht: beslechting van geschillen over de juiste
toepassing van het recht.
✓ Spreiden over afzonderlijke organen (wetgevend, uitvoerend en
rechtsprekend orgaan);
✓ Elk orgaan wordt alleen belast met zijn eigen taak/functie → In de
verschillende organen, mag niet tegelijkertijd dezelfde persoon zitten.
Macht: bevoegdheid die aan één orgaan is toebedeeld.
2e opposing (Montesquieu): checks and balances:
✓ Checks: toezicht houden van het ene orgaan op het andere;
✓ Balances: tussen de staatsorganen is een onderling machtsevenwicht, waarbij bevoegdheden
gelijkelijk worden gedeeld (oftewel: onderlinge samenwerking).
➔ Machtsevenwicht:
➢ Scheiden overheidsmacht;
➢ Spreiden over afzonderlijke organen;
➢ Checks and balances.
Legisme (Montesquieu): het gehele (positieve) recht wordt uitsluitend door de wetgever geschapen.
De wet is de enige rechtsbron. Recht en wet zijn identiek, want al het recht staat in de wet.
Rousseau: recht moet uitsluitend van het volk afkomstig zijn. De wet is afkomst van het volk en
daarmee identiek aan de wil van het volk. Ook volgens Rousseau is de wet de enige rechtsbron.
Codificatiegedachte: het recht moet op systematische wijze in de wetboeken worden opgenomen
(19e eeuw); tegenwoordig: taak rechter – uitleggen en aanvullen van wet, als deze zwijgt.
Trias Politica in NL: machten zijn niet strikt gescheiden, maar er is wel sprake van machtsevenwicht.
Wetgevende macht: regering en Staten-Generaal (= parlement) Regering/ministers →
zelfstandig bevoegdheid tot wetgeving, Staten-Generaal → Controlerende rol;
Uitvoerende macht: regering (koning + ministers). Ministerraad: alle ministers en wordt
voorgezeten door minister-president. Kabinet: ministers en staatsecretarissen tezamen.
Koninklijk besluit: besluit van regering;
1. Bestuurlijke bevoegdheid → Beschikking = rechtsvastelling t.a.v. een individu.
2. Wetgevende bevoegdheid → Algemene maatregel van bestuur (AMvB) = algemeen
verbindend voorschrift, afkomstig van bestuur;
Rechtsprekende macht: vanaf art. 112 GW: rechtspraak in zaken van burgerlijk recht/straf-
/bestuursrecht → rechtelijke macht. Wet op de rechterlijke organisatie (Wet RO):
samenstelling + werkwijze van rechtelijke macht. Belangrijkste taak: beslechting van geschillen
Gemaakt door: Devin Stroink
, 3
o.b.v. algemene regels, zoals deze in de wet zijn vastgelegd. Soms moet rechter iets vast
stellen, zonder sprake van geschil → Uitspraak: beschikking (i.p.v. vonnis/arrest).
Rechter is niet ondergeschikt aan overheidsorgaan – collega’s (geen verantwoording) →
Juridische/feitelijke invloed op de rechtspraak door bestuurlijke/wetgevende organen
uitgesloten → Onafhankelijk is mede van belang, omdat aan hem een oordeel kan worden
gevraagd over de rechtmatigheden van daden van het bestuur/wetgeving.
→ Rechter is niet bevoegd om zelf wetgeving te maken;
→ Rechter mag zich ook niet bemoeien met het wetgevingsproces;
→ Tegenwoordig: rechter mag volgens de HR aan de Staat een bevel geven, maatregelen
treffen om bestaande wetgeving uit te voeren (zoals klimaatwetgeving).
➔ Ieder van de machten heeft zijn eigen taak, zonder dat de een boven de ander prevaleert =
machtsevenwicht tussen wetgever, bestuur en rechter!
Democratie: het volk regeert/bevolking heeft invloed op bestuur.
Directe democratie: beslissing worden rechtstreeks door de burgers genomen;
Representatie/indirecte democratie (NL): sprake vertegenwoordiging: burgers kiezen leden
(Tweede Kamer, Provinciale Staten, gemeenteraad), die namens ons vertegenwoordigen en
namens ons beslissingen nemen (= bestaansvoorwaarde) → Kiesrecht:
Actief kiesrecht: recht om leden van de vertegenwoordigende organen te kiezen (bijv.
leden Tweede Kamer);
Passief kiesrecht: recht om in vertegenwoordigd orgaan te worden gekozen (bijv. lid
worden van gemeenteraad).
➔ Voorwaarde: men moet meerderjarig zijn. Ook moet met NL’er zijn → Uitzondering: art. 130 Gw;
ingezetenen, die geen NL’er zijn, kunnen deelnemen aan de verkiezingen van de gemeenteraad.
De Staten-Generaal (= parlement) vertegenwoordigt het gehele Nederlandse volk:
✓ Eerste kamer: 75 leden; verkiezingen per 4 jaar; leden worden gekozen door Provinciale Staten;
Getrapte verkiezingen: de leden worden niet rechtstreeks, maar via Provinciale Staten gekozen;
✓ Tweede kamer: 150 leden; verkiezingen per 4 jaar; leden worden door burgers gekozen.
Verschillende kiesstelsels:
❖ Evenredige vertegenwoordiging (NL): alle uitgebrachte stemmen tellen in evenredigheid mee
voor de zetelverdeling in het parlement; als een partij 20% van de stemmen heeft gekregen,
krijgt hij 20% van het aantal zetels;
❖ Districtenstelsel (Engeland): per district is één zetel voor het parlement beschikbaar. De
kandidaat met de meeste stemmen wordt afgevaardigd naar het parlement.
Constitutionele monarchie: de plaats van de koning is omgeschreven en vastgelegd in de Grondwet.
Zijn positie is daarmee beperkt (= staatsvorm NL).
Rechtstaat: hoe beschermen we het individu?
❖ Elk overheidsoptreden is onderworpen aan rechtsregels (beginsel: Rule of Law - democratie);
Overtreedt? → Men naar rechter om dit alsnog af te dwingen (rechtsbescherming);
❖ Besluit van bestuursorgaan – algemene beginselen van bestuur van toepassing; Awb;
o Zorgvuldigheidsbeginsel: besluit moet zorgvuldig worden genomen door alle in
aanmerking komende belangen af te wegen;
o Vertrouwensbeginsel: overheidsorgaan mag de gewekte verwachtingen niet beschamen.
➔ Beginselen begrenzen vrijheid van overheid bij het maken van beschikkingen.
❖ Legaliteitsbeginsel: elk overheidsoptreden moet uiteindelijk te herleiden zijn tot de GW =
overheid mag er géén bevoegdheden bij verzinnen.
Gemaakt door: Devin Stroink
