Samenvatting Aardrijkskunde
Aan verschijnselen kun je een aantal aspecten (dimensies) onderscheiden:
De demografische dimensie. Je let hierbij op zaken die te maken hebben met bevolkingskenmerken:
geboorte, sterfte, migratie, huwelijken en echtscheidingen.
De economische dimensie. Hier gaat het onder andere om het scheppen van inkomen,
werkgelegenheid of de bijdrage aan de betalingsbalans.
De fysische dimensie. Deze dimensie heeft betrekking op de natuurlijke omgeving. Denk aan klimaat,
delfstoffen, plantengroei, bodemvruchtbaarheid, reliëf en grondsoort.
De sociaal-culturele dimensie. Bij deze dimensie gaat het bijvoorbeeld over taal, religie,
geschiedenis, kunst en gewoonten.
De politieke dimensie. Hier gaat het onder andere om de politieke invloed van overheden en
belangengroepen en om de verdeling van de macht in een gebied.
Geomorfologie: de ontstaanswijze van landschappen. Hoe is het ontstaan?
Afzettingsmilieu: waar is iets ontstaan?
Hoofdstuk 1
1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde
Het verleden van de aarde
Bediscussieerde wetenschappelijke visie op dit moment:
Aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Om het ontstaan van de huidige landschappen te
verklaren, zijn technieken en theorieën nodig:
Actualiteitsbeginsel is de basis
Uitganspunt actualiteitsbeginsel:
- Processen die we nu op aarde zien, werkten onder gelijke omstandigheden vroeger ook zo
Het heden is de sleutel tot het verleden!
Geologen kunnen met het actualiteitsbeginsel ontstaanswijze van landschappen verklaren
De kraamkamer van de aarde
4,6 miljard jaar geleden is de zon ontstaan uit samentrekking van gas en stof
In de nevel rond de zon (ster) ontstonden acht planeten, waaronder planeet aarde.
Zon + miljarden andere sterren = het melkwegstelsel een sterrenstelsel
In het heelal: talloze sterrenstelsels
Schillen
Bij vorming van landschappen zijn twee eigenschappen van de aarde van belang:
- Water aan het oppervlak
- Schillen (lagen) binnen in de aarde
Bij de schillen maken we onderscheid in:
Chemische eigenschappen (materialen)
Fysische eigenschappen (hardheid)
Chemische eigenschappen
Aarde smolt door grote meteorietinslag. Bij afkoeling ontstonden schillen met verschillende
chemische samenstelling:
, - Binnenste schil = aardkern (5.000-6.000 ℃)
Vooral ijzer
- Middelste schil = aardmantel (2.800-1.800 ℃)
Vooral magnesium en ijzer
- Buitenste schil: continentale korst (30-70 km dik)
O.a. graniet (licht gesteente)
- Buitenste schil: oceanische korst (± 7 km dik)
Basalt (zwaar gesteente)
Fysische eigenschappen
Eén van de fysische eigenschappen is hardheid. Van binnen naar buiten:
- Binnenkern = vast
- Buitenkern = vloeibaar
- Binnemantel = vast
- Astenosfeer = plastisch
- Lithosfeer = hard
Inwendige warmte
Aarde krijgt warmte uit inwendige en uitwendige bronnen.
Inwendige bronnen:
- Vrijgekomen warmte bij vroegere meteorietinslagen
- Vrijgekomen warmte door radioactiviteit van sommige gesteenten
Uitwendige bronnen:
- Zon invloed op uitwendige (exogene) processen
Opbouw van de buitenste lagen van de aarde
Aan verschijnselen kun je een aantal aspecten (dimensies) onderscheiden:
De demografische dimensie. Je let hierbij op zaken die te maken hebben met bevolkingskenmerken:
geboorte, sterfte, migratie, huwelijken en echtscheidingen.
De economische dimensie. Hier gaat het onder andere om het scheppen van inkomen,
werkgelegenheid of de bijdrage aan de betalingsbalans.
De fysische dimensie. Deze dimensie heeft betrekking op de natuurlijke omgeving. Denk aan klimaat,
delfstoffen, plantengroei, bodemvruchtbaarheid, reliëf en grondsoort.
De sociaal-culturele dimensie. Bij deze dimensie gaat het bijvoorbeeld over taal, religie,
geschiedenis, kunst en gewoonten.
De politieke dimensie. Hier gaat het onder andere om de politieke invloed van overheden en
belangengroepen en om de verdeling van de macht in een gebied.
Geomorfologie: de ontstaanswijze van landschappen. Hoe is het ontstaan?
Afzettingsmilieu: waar is iets ontstaan?
Hoofdstuk 1
1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde
Het verleden van de aarde
Bediscussieerde wetenschappelijke visie op dit moment:
Aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Om het ontstaan van de huidige landschappen te
verklaren, zijn technieken en theorieën nodig:
Actualiteitsbeginsel is de basis
Uitganspunt actualiteitsbeginsel:
- Processen die we nu op aarde zien, werkten onder gelijke omstandigheden vroeger ook zo
Het heden is de sleutel tot het verleden!
Geologen kunnen met het actualiteitsbeginsel ontstaanswijze van landschappen verklaren
De kraamkamer van de aarde
4,6 miljard jaar geleden is de zon ontstaan uit samentrekking van gas en stof
In de nevel rond de zon (ster) ontstonden acht planeten, waaronder planeet aarde.
Zon + miljarden andere sterren = het melkwegstelsel een sterrenstelsel
In het heelal: talloze sterrenstelsels
Schillen
Bij vorming van landschappen zijn twee eigenschappen van de aarde van belang:
- Water aan het oppervlak
- Schillen (lagen) binnen in de aarde
Bij de schillen maken we onderscheid in:
Chemische eigenschappen (materialen)
Fysische eigenschappen (hardheid)
Chemische eigenschappen
Aarde smolt door grote meteorietinslag. Bij afkoeling ontstonden schillen met verschillende
chemische samenstelling:
, - Binnenste schil = aardkern (5.000-6.000 ℃)
Vooral ijzer
- Middelste schil = aardmantel (2.800-1.800 ℃)
Vooral magnesium en ijzer
- Buitenste schil: continentale korst (30-70 km dik)
O.a. graniet (licht gesteente)
- Buitenste schil: oceanische korst (± 7 km dik)
Basalt (zwaar gesteente)
Fysische eigenschappen
Eén van de fysische eigenschappen is hardheid. Van binnen naar buiten:
- Binnenkern = vast
- Buitenkern = vloeibaar
- Binnemantel = vast
- Astenosfeer = plastisch
- Lithosfeer = hard
Inwendige warmte
Aarde krijgt warmte uit inwendige en uitwendige bronnen.
Inwendige bronnen:
- Vrijgekomen warmte bij vroegere meteorietinslagen
- Vrijgekomen warmte door radioactiviteit van sommige gesteenten
Uitwendige bronnen:
- Zon invloed op uitwendige (exogene) processen
Opbouw van de buitenste lagen van de aarde
