Blok: cariologie en de harde tandweefsels Freeke Coppens; ACTA
Preventieve tandheelkunde // Hoorcollege microbiologi 01-09-20
Kennisclip 1
Wat is cariës?
Waardoor krijgen mensen cariës?
Robert Koch; infectieziekten
- Infectieziekten worden veroorzaakt door micro-organismen
- Micro-organismen worden gevonden in de zieken mensen en niet in de gezonde
mensen.
- Micro-organismen moeten gekweekt kunnen worden in het lab.
- Het micro-organisme moet dezelfde ziekte veroorzaken bij een muis.
Streptococcus mutans voldoet aan de postulaten van Robert Koch.
- Alle patiënten met cariës hebben S. mutans in het tandplaque.
- Deze bacterie veroorzaakt caries bij ratten.
- Streptococcus mutans kan worden geïsoleerd
Cariës is dus een infectieziekten!
Deze conclusie is vastgesteld in het tijdperk waarin er nog geen uoride werd gebruikt
dus het tandglazuur minder sterk was. Ook was er geen kennis van NGS (New Generation
Sequenses) technieken. Met deze techniek kan er worden gekeken naar de aanwezige
bacteriën in de mond zonder kweektechniek.
Belangrijk te weten of, en zo ja welke bacterie betrokken is bij de etiologie van cariës:
- Infectieziekte?
- Anti-microbieel als preventie?
- Anti-microbieel als therapie?
Substraten + microbioom + gastheer —> Cariës
Circle van keyes
Cariës is dus geen gewone infectieziekten!!
Het is een ecologisch probleem en daarvoor moet worden gekeken naar het ecosysteem
in de mond.
e fl
, Blok: cariologie en de harde tandweefsels Freeke Coppens; ACTA
Kennisclip 2
Wat gebeurt erin de mond als ecosysteem?
Hoe komen we aan bacteriën in de mond?
De kolonisatie van micro-organismen kan overal in het lichaam plaatsvinden. Echter hebben
micro-organismen voorkeur voor een bepaald milieu. Door selectie komen speci eke micro-
organismen op speci eke plekken in het lichaam voor.
Aanhechting van bacteriën:
- Aanwezig in de mond:
• Glazuur
• Ca2+ en Mg2+ zorgen ervoor dat negatief geladen bacteriën hechten.
• Glazuur pellicle ( eiwitten uit speeksel)
• Speekselstroom
- De weg die afgelegd wordt door de Bacteriën:
• De meeste bacteriën worden meegenomen door de speekselstroom en worden gedood in
de maag.
• Soms vindt er depositie plaats —> interactie tussen de bacteriën en de pellicle.
1. Deze bacteriën zijn metabool actief: ze produceren extracellulaire polysachariden (=
lijmlaag waardoor ze goed kunnen hechten aan het glazuur).
2. Ook andere bacteriën kunnen zich nu hechten (= co-adherentie). De zuurstofspanning
wordt lager en andere bacteriën (gram negatieven) kunnen hechten.
3. Bio lm = combinatie van opstapeling van bacteriën die bij elkaar worden gehouden
door polysachariden matrix).
4. De buitenkant van de pellicle heeft veel contact met O2, dus aan buitenkant van
pellicle meeste aerobe bacteriën, verder richting glazuur is anearoob.
Tandplak is het witte laagje dat op de tanden zit —> bio lm
Stappen bacteriën
• Transmissie: bacteriën moeten eerst in de mond komen (bij
geboorte heb je geen bacteriën in de mond)
- Microbioom van de moeder door het a ikken van een
speen, proeven van eten of kusjes geven. Zowel een
gezond als een cariogeen ecosysteem kan worden
overgedragen.
- Via eten
• Aquisitie (overname) en kolonisatie: proces van hechting aan
de pellicle en metabool actief worden
• Pioneer species: bacteriën die de bio lm geschikt maken voor andere bacteriën. De pionier
soorten hechten zich als eerste aan de pellicle, daar bovenop komen de oudere tandplaque
bacteriën. Eentje hiervan is F. nucleatum, deze speelt een belangrijke rol omdat veel andere
bacteriën daarop kunnen hechten.
• Microbiële successie: meerdere soorten kunnen hechten op de eerste laag (door de pioneers)
• Stijging in soorten bacteriën: meer soorten komen erbij
• Ecosysteem wordt veranderd (en andere bacteriën krijgen weer successie)
• Uiteindelijk vormt er een climax community: stabiele biol lm, omgeving waarin alle processen in
evenwicht zijn.
Ontwikkeling van het orale microbioom
- Bij geboorte steriel
- Tot 6 uur na geboorte is het aantal bacteriën zeer laag
- Eerste dagen: veel transiënten
• Eerste kolonisatoren: S. salvarius en S. mitis
• Later: Veillonella soorten
- Bij doorbraak tanden: nieuwe habitats
- Bij verlies tanden: nieuwe habitats (dentures)
Het microbioom van de mond blijft redelijk stabiel, maar verandert naar aanleiding wat er gebeurt
in de mond.
fi fi fi fl fifi fi
, Blok: cariologie en de harde tandweefsels Freeke Coppens; ACTA
Bacteriën bij babies
Prevotella melaninogenica —> geassocieerd met zachte
oppervlakken
Na 32 maanden zijn de tanden doorgekomen waardoor
het ecosysteem is veranderd en er verschillende soorten
bacteriën bij zijn gekomen in de mond.
Microbiële successie
Allogene successie: plaatsen om te hechten
(buitenaf)
- tand doorbraak
- vullingen, kronen, implantaten
Autogene successie: wijze waarop het microbioom
zich gaat notwikkelen (binnenuit)
- O2 verbruikende bacteriën creëren anaerobiosis
en dit geeft aanleiding tot het settelen van
anaeroben bacteriën.
- voedselketens
- Het uitroeien van bacteriën geeft andere soorten
bacteriën weer de kans om aan te hechten.
Allogene successie + autogene successie leiden samen tot —> microbiele succies —> Climax
community
Bacteriële interactie; Wat doen bacteriën om te groeien en te vermenigvuldigen?
- Wegvangen van O2 geeft gelegendheid voor anaëroben bacteriën.
- Groeifactoren (vitamine K3): Deze bacteriën kunnen niet groeien zonder vitamine K3. Dit wordt
geproduceerd door streptococcen.
• P. gingivalis
• P. intermedia
- CO2 nodig voor groei:
• Capnocytophaga spp.
• Actinobacillus spp.
- Lactaat:
• Veilonella heeft lactaat nodig om te groeien, dit wordt geproduceerd door streptococcen.
Doorsnede Bio lm
Gelaagd:
- Pellicle met verschillende glycoproteïnen uit het
speeksel.
- Pioneer species
- Bacteriën uit oudere tandplaque; F. nucleatum speelt
een belangrijke rol. F. nucleatum heeft veel
verschillende epitopen waardoor veel soorten
bacteriën kunnen hechten.
Bacteriën communiceren met elkaar door signaalsto en
te produceren. Interne communicatie binnen de bio lm
—> meten van hoeveelheid substraten
Bio lm kun je vergelijken met een organismen.
fi
fi fiff
Preventieve tandheelkunde // Hoorcollege microbiologi 01-09-20
Kennisclip 1
Wat is cariës?
Waardoor krijgen mensen cariës?
Robert Koch; infectieziekten
- Infectieziekten worden veroorzaakt door micro-organismen
- Micro-organismen worden gevonden in de zieken mensen en niet in de gezonde
mensen.
- Micro-organismen moeten gekweekt kunnen worden in het lab.
- Het micro-organisme moet dezelfde ziekte veroorzaken bij een muis.
Streptococcus mutans voldoet aan de postulaten van Robert Koch.
- Alle patiënten met cariës hebben S. mutans in het tandplaque.
- Deze bacterie veroorzaakt caries bij ratten.
- Streptococcus mutans kan worden geïsoleerd
Cariës is dus een infectieziekten!
Deze conclusie is vastgesteld in het tijdperk waarin er nog geen uoride werd gebruikt
dus het tandglazuur minder sterk was. Ook was er geen kennis van NGS (New Generation
Sequenses) technieken. Met deze techniek kan er worden gekeken naar de aanwezige
bacteriën in de mond zonder kweektechniek.
Belangrijk te weten of, en zo ja welke bacterie betrokken is bij de etiologie van cariës:
- Infectieziekte?
- Anti-microbieel als preventie?
- Anti-microbieel als therapie?
Substraten + microbioom + gastheer —> Cariës
Circle van keyes
Cariës is dus geen gewone infectieziekten!!
Het is een ecologisch probleem en daarvoor moet worden gekeken naar het ecosysteem
in de mond.
e fl
, Blok: cariologie en de harde tandweefsels Freeke Coppens; ACTA
Kennisclip 2
Wat gebeurt erin de mond als ecosysteem?
Hoe komen we aan bacteriën in de mond?
De kolonisatie van micro-organismen kan overal in het lichaam plaatsvinden. Echter hebben
micro-organismen voorkeur voor een bepaald milieu. Door selectie komen speci eke micro-
organismen op speci eke plekken in het lichaam voor.
Aanhechting van bacteriën:
- Aanwezig in de mond:
• Glazuur
• Ca2+ en Mg2+ zorgen ervoor dat negatief geladen bacteriën hechten.
• Glazuur pellicle ( eiwitten uit speeksel)
• Speekselstroom
- De weg die afgelegd wordt door de Bacteriën:
• De meeste bacteriën worden meegenomen door de speekselstroom en worden gedood in
de maag.
• Soms vindt er depositie plaats —> interactie tussen de bacteriën en de pellicle.
1. Deze bacteriën zijn metabool actief: ze produceren extracellulaire polysachariden (=
lijmlaag waardoor ze goed kunnen hechten aan het glazuur).
2. Ook andere bacteriën kunnen zich nu hechten (= co-adherentie). De zuurstofspanning
wordt lager en andere bacteriën (gram negatieven) kunnen hechten.
3. Bio lm = combinatie van opstapeling van bacteriën die bij elkaar worden gehouden
door polysachariden matrix).
4. De buitenkant van de pellicle heeft veel contact met O2, dus aan buitenkant van
pellicle meeste aerobe bacteriën, verder richting glazuur is anearoob.
Tandplak is het witte laagje dat op de tanden zit —> bio lm
Stappen bacteriën
• Transmissie: bacteriën moeten eerst in de mond komen (bij
geboorte heb je geen bacteriën in de mond)
- Microbioom van de moeder door het a ikken van een
speen, proeven van eten of kusjes geven. Zowel een
gezond als een cariogeen ecosysteem kan worden
overgedragen.
- Via eten
• Aquisitie (overname) en kolonisatie: proces van hechting aan
de pellicle en metabool actief worden
• Pioneer species: bacteriën die de bio lm geschikt maken voor andere bacteriën. De pionier
soorten hechten zich als eerste aan de pellicle, daar bovenop komen de oudere tandplaque
bacteriën. Eentje hiervan is F. nucleatum, deze speelt een belangrijke rol omdat veel andere
bacteriën daarop kunnen hechten.
• Microbiële successie: meerdere soorten kunnen hechten op de eerste laag (door de pioneers)
• Stijging in soorten bacteriën: meer soorten komen erbij
• Ecosysteem wordt veranderd (en andere bacteriën krijgen weer successie)
• Uiteindelijk vormt er een climax community: stabiele biol lm, omgeving waarin alle processen in
evenwicht zijn.
Ontwikkeling van het orale microbioom
- Bij geboorte steriel
- Tot 6 uur na geboorte is het aantal bacteriën zeer laag
- Eerste dagen: veel transiënten
• Eerste kolonisatoren: S. salvarius en S. mitis
• Later: Veillonella soorten
- Bij doorbraak tanden: nieuwe habitats
- Bij verlies tanden: nieuwe habitats (dentures)
Het microbioom van de mond blijft redelijk stabiel, maar verandert naar aanleiding wat er gebeurt
in de mond.
fi fi fi fl fifi fi
, Blok: cariologie en de harde tandweefsels Freeke Coppens; ACTA
Bacteriën bij babies
Prevotella melaninogenica —> geassocieerd met zachte
oppervlakken
Na 32 maanden zijn de tanden doorgekomen waardoor
het ecosysteem is veranderd en er verschillende soorten
bacteriën bij zijn gekomen in de mond.
Microbiële successie
Allogene successie: plaatsen om te hechten
(buitenaf)
- tand doorbraak
- vullingen, kronen, implantaten
Autogene successie: wijze waarop het microbioom
zich gaat notwikkelen (binnenuit)
- O2 verbruikende bacteriën creëren anaerobiosis
en dit geeft aanleiding tot het settelen van
anaeroben bacteriën.
- voedselketens
- Het uitroeien van bacteriën geeft andere soorten
bacteriën weer de kans om aan te hechten.
Allogene successie + autogene successie leiden samen tot —> microbiele succies —> Climax
community
Bacteriële interactie; Wat doen bacteriën om te groeien en te vermenigvuldigen?
- Wegvangen van O2 geeft gelegendheid voor anaëroben bacteriën.
- Groeifactoren (vitamine K3): Deze bacteriën kunnen niet groeien zonder vitamine K3. Dit wordt
geproduceerd door streptococcen.
• P. gingivalis
• P. intermedia
- CO2 nodig voor groei:
• Capnocytophaga spp.
• Actinobacillus spp.
- Lactaat:
• Veilonella heeft lactaat nodig om te groeien, dit wordt geproduceerd door streptococcen.
Doorsnede Bio lm
Gelaagd:
- Pellicle met verschillende glycoproteïnen uit het
speeksel.
- Pioneer species
- Bacteriën uit oudere tandplaque; F. nucleatum speelt
een belangrijke rol. F. nucleatum heeft veel
verschillende epitopen waardoor veel soorten
bacteriën kunnen hechten.
Bacteriën communiceren met elkaar door signaalsto en
te produceren. Interne communicatie binnen de bio lm
—> meten van hoeveelheid substraten
Bio lm kun je vergelijken met een organismen.
fi
fi fiff
