Mensbeelden & taak sociaal werker
Belang samenlevingstheorie:
- Als sociaal werker heb je een maatschappelijke opdracht. Dat betekent dat je een
taak hebt in de samenleving.
- Aan de ene kant is dat bijdragen aan het welzijn van individuen.
- Aan de andere kant betekent dat dat je bijdraagt aan het welzijn van de samenleving
als geheel.
- Als sociaal werker maak je je daarom druk om maatschappelijke vraagstukken, zoals
armoede, eenzaamheid, jeugdzorg, wachtlijsten in de ggz, etc.
- De sociaal werker draagt daarnaast bij aan het bevorderen van groepen mensen die
niet tot hun recht komen in deze maatschappij.
Wetenschappelijke disciplines:
- Filosofie
- Sociologie
- Recht
Filosofie= ‘Liefde voor wijsheid’
- De filosofie stelt vragen daar waar iets vanzelfsprekend lijkt. Filosofie onderzoekt het
‘onbekende’. Je blijven verwonderen is daarbij van belang
- Uitgangspunten
1. Nadenken over hoe je de samenleving het beste kan inrichten(sociaal
politiek)
2. Nadenken over wat goed hulpverlenen is(ethiek)
3. Nadenken over normen en waarden
Sociologie:
- = Een wetenschap die zich bezighoudt met het verklaren van gedrag van individuen
en groepen van mensen vanuit de maatschappelijke invloeden die ze ondergaan.
➔ Hoe leven wij samen?
➔ Hoe is onze samenleving opgebouwd?
➔ Hoe verandert onze samenleving?
Recht:
- = Een verzamelnaam voor alle regels die er bestaan.
- In de regels staat wat je wel en wat je niet mag doen. Soms staat er ook in op welke
manier je iets moet doen. Sommige regels zijn opgeschreven in wetten.
- Het recht moet er voor zorgen dat mensen goed met elkaar kunnen samenleven.
- Het recht = een weergave van normen uit de samenleving.
- Dwingend en regelend karakter
- Bronnen van recht: verdrag, grondwet, wetgeving
- Staatsrecht, strafrecht, bestuursrecht(overheid en burger), burgerlijk recht(tussen
burgers
1
,Opdracht sociaal werker:
- De taak van een sociaal werker is omschreven in een maatschappelijke opdracht.
Dat wil zeggen: de taak die de sociaal werker volgens het werkveld én de
samenleving heeft. (overheid als opdrachtgever speelt hierbij een belangrijke rol)
- Deze opdracht is internationaal hetzelfde.
Global definition of social work:
- Sociaal werk is een praktijk-gebaseerd beroep en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding
van mensen bevordert.
- Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk.
- Onderbouwd door sociaal werktheorieën, sociale wetenschappen,
menswetenschappen en inheemse en lokale vormen van kennis, engageert sociaal
werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te pakken en
welzijn te bevorderen.
Mensbeeld= Het idee, voorstelling van het mens-zijn
Overheersende mensbeeld:
- Autonoom mensbeeld
➔ Mensen zelfstandig en vrij zijn en over hun eigen leven kunnen beslissen.
➔ Vrijheid belangrijker is dan solidariteit.
➔ Mensen verantwoordelijk zijn voor hun handelen.
➔ Grootste bedreiging voor mensen met een autonoom mensbeeld: inmenging
in de bestaans vrijheid.
- Zorgend mensbeeld
➔ Mensen sociaal en relationeel zijn. Ze zijn betrokken bij elkaar.
➔ De zorg voor jezelf en voor elkaar staat centraal.
➔ De context is essentieel.
➔ De grootste bedreiging is: verlaten worden.
- Relationele autonomie zit tussenin
Thomas Hobbes:
- De mens is van nature slecht.
- Jaloezie, strijd en streven naar zelfbehoud in combinatie met schaarste leiden tot een
oorlog van allen tegen allen.
- We worden elkaars vijanden, door de gelijke kans onze doelen te verwezenlijken.
- Niemand is te vertrouwen.
- Oplossing: sociaal contract (om veiligheid te garanderen).
- Door straffen disciplineer je mensen.
- Als iedereen dezelfde kansen heeft, wordt je elkaars vijand.
- Mimetische begeerte= Willen wat de ander heeft.
2
, - Soevereine macht nodig.
Jean-Jacques Rousseau:
- De mens is van nature goed.
- De oorspronkelijke mens is vrij (van regels), onafhankelijk van anderen. Er is geen
maatschappelijke ongelijkheid.
- De maatschappij verpest de mens (bezit, regels & wetten).
- De mens is een (sociaal) gevoelswezen. Medelijden is een ‘oorspronkelijke deugd)
→ we zijn van nature gericht op elkaar
- Garantie van vrijheid? Sociaal contract: de algemene wil → als je goed nadenkt,
komen we met ze allen op ongeveer hetzelfde uit. We kunnen zelf het goede
bedenken.
Rehabilitatie:
- = Een vorm van hulpverlening aan mensen met (langdurige) psychiatrische
problemen.
- Het doel is mensen te ondersteunen in hun herstelproces en bij hun deelname aan
de samenleving.
- (Er wordt niet alleen naar de beperkingen van een cliënt gekeken maar vooral naar
de mogelijkheden)
Sociaal-collectivisme:
- De sociaal-collectieve benadering richt zich op het verbeteren van de
maatschappelijke positie van de meest onderdrukte en achtergestelde groepen.
- (bijvoorbeeld door groepen te helpen emanciperen of door de samenleving te
veranderen).
Individueel-reformisme:
- In deze benadering wordt sociaal werk gezien als een vorm van dienstverlening aan
de cliënt. Gericht op aanbod (weinig vraaggericht).
- Het veranderen van de maatschappij is niet aan de orde (meer gericht op behoud).
- (Bijvoorbeeld individuele schuldhulpverlening)
LEBENSWELTORIENTIERUNG:
- Stelt de leefwereld van de cliënt centraal (die Lebenswelt).
- Welke problemen doen zich voor in het alledaagse bestaan? (der Alltag)
- Stimuleert de zelfredzaamheid van de cliënt, zodat deze goed kan functioneren in het
leven van alledag.
MENSENRECHT PROFESSION:
- Vanuit deze opvatting kunnen drie centrale opdrachten voor het sociaal werk worden
benoemd:
➔ Bescherming van personen tegen schendingen van hun rechten.
➔ Verzetten tegen systematische schendingen van mensenrechten
3
, ➔ Mensenrechteneducatie en er voor zorgen dat instanties deze rechten
waarborgen.
Centrale waarde social work:
- Artikel 1: bevorderen menselijke waardigheid
- De sociaal werker respecteert, erkent en bevordert de menselijke waardigheid van
de unieke persoon. Het beroepsmatig handelen van de sociaal werker is erop
gericht de burger/cliënt binnen zijn sociaal culturele context, en in wisselwerking
met zijn omgeving tot zijn recht te laten komen.
Regelend recht= Recht is er om de samenleving te regelen.
Maatschappelijke veranderingen en het sociaal werk
In de loop van de geschiedenis veranderen samenlevingen. Als een samenleving verandert,
dan verandert ook de blik op wat een sociaal werker ‘moet’ doen. Het doel verandert dus
steeds. Dit is een dynamisch proces. Dat geldt ook voor de opvattingen over wat goede zorg
inhoudt. Ook binnen een bepaalde tijd verschillen deze opvattingen. Vandaag bespreken we
een aantal visies die van belang zijn in het denken over wat goed sociaal werk inhoudt.
De zeven werken van barmhartigheid zijn:
- De hongerigen spijzen - De dorstigen laven - De naakten kleden
- De vreemdelingen herbergen - De zieken verzorgen
- De gevangenen bezoeken - De doden begraven
Paradigma(Thomas Kuhn):
- = Een complex geheel van opvattingen, methoden en vraagstellingen, dat de
gemeenschap van een bepaald tijdvak een idee geeft van wat de belangrijke vragen
zijn, en hoe die opgelost moeten worden.
- Het is een referentiekader van waaruit wij de werkelijkheid interpreteren.
- Is voelbaar en merkbaar niet zichtbaar
3 paradigma’s in de zorg( van Gennep):
Burgerschapsparadigma(zitten we nu in):
- Mensvisie: mens met rechten en
plichten → vrij/ autonoom
- Status: burger
- Begeleiding: ondersteunen
- Plaats: gewone voorzieningen in de samenleving
4
Belang samenlevingstheorie:
- Als sociaal werker heb je een maatschappelijke opdracht. Dat betekent dat je een
taak hebt in de samenleving.
- Aan de ene kant is dat bijdragen aan het welzijn van individuen.
- Aan de andere kant betekent dat dat je bijdraagt aan het welzijn van de samenleving
als geheel.
- Als sociaal werker maak je je daarom druk om maatschappelijke vraagstukken, zoals
armoede, eenzaamheid, jeugdzorg, wachtlijsten in de ggz, etc.
- De sociaal werker draagt daarnaast bij aan het bevorderen van groepen mensen die
niet tot hun recht komen in deze maatschappij.
Wetenschappelijke disciplines:
- Filosofie
- Sociologie
- Recht
Filosofie= ‘Liefde voor wijsheid’
- De filosofie stelt vragen daar waar iets vanzelfsprekend lijkt. Filosofie onderzoekt het
‘onbekende’. Je blijven verwonderen is daarbij van belang
- Uitgangspunten
1. Nadenken over hoe je de samenleving het beste kan inrichten(sociaal
politiek)
2. Nadenken over wat goed hulpverlenen is(ethiek)
3. Nadenken over normen en waarden
Sociologie:
- = Een wetenschap die zich bezighoudt met het verklaren van gedrag van individuen
en groepen van mensen vanuit de maatschappelijke invloeden die ze ondergaan.
➔ Hoe leven wij samen?
➔ Hoe is onze samenleving opgebouwd?
➔ Hoe verandert onze samenleving?
Recht:
- = Een verzamelnaam voor alle regels die er bestaan.
- In de regels staat wat je wel en wat je niet mag doen. Soms staat er ook in op welke
manier je iets moet doen. Sommige regels zijn opgeschreven in wetten.
- Het recht moet er voor zorgen dat mensen goed met elkaar kunnen samenleven.
- Het recht = een weergave van normen uit de samenleving.
- Dwingend en regelend karakter
- Bronnen van recht: verdrag, grondwet, wetgeving
- Staatsrecht, strafrecht, bestuursrecht(overheid en burger), burgerlijk recht(tussen
burgers
1
,Opdracht sociaal werker:
- De taak van een sociaal werker is omschreven in een maatschappelijke opdracht.
Dat wil zeggen: de taak die de sociaal werker volgens het werkveld én de
samenleving heeft. (overheid als opdrachtgever speelt hierbij een belangrijke rol)
- Deze opdracht is internationaal hetzelfde.
Global definition of social work:
- Sociaal werk is een praktijk-gebaseerd beroep en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding
van mensen bevordert.
- Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk.
- Onderbouwd door sociaal werktheorieën, sociale wetenschappen,
menswetenschappen en inheemse en lokale vormen van kennis, engageert sociaal
werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te pakken en
welzijn te bevorderen.
Mensbeeld= Het idee, voorstelling van het mens-zijn
Overheersende mensbeeld:
- Autonoom mensbeeld
➔ Mensen zelfstandig en vrij zijn en over hun eigen leven kunnen beslissen.
➔ Vrijheid belangrijker is dan solidariteit.
➔ Mensen verantwoordelijk zijn voor hun handelen.
➔ Grootste bedreiging voor mensen met een autonoom mensbeeld: inmenging
in de bestaans vrijheid.
- Zorgend mensbeeld
➔ Mensen sociaal en relationeel zijn. Ze zijn betrokken bij elkaar.
➔ De zorg voor jezelf en voor elkaar staat centraal.
➔ De context is essentieel.
➔ De grootste bedreiging is: verlaten worden.
- Relationele autonomie zit tussenin
Thomas Hobbes:
- De mens is van nature slecht.
- Jaloezie, strijd en streven naar zelfbehoud in combinatie met schaarste leiden tot een
oorlog van allen tegen allen.
- We worden elkaars vijanden, door de gelijke kans onze doelen te verwezenlijken.
- Niemand is te vertrouwen.
- Oplossing: sociaal contract (om veiligheid te garanderen).
- Door straffen disciplineer je mensen.
- Als iedereen dezelfde kansen heeft, wordt je elkaars vijand.
- Mimetische begeerte= Willen wat de ander heeft.
2
, - Soevereine macht nodig.
Jean-Jacques Rousseau:
- De mens is van nature goed.
- De oorspronkelijke mens is vrij (van regels), onafhankelijk van anderen. Er is geen
maatschappelijke ongelijkheid.
- De maatschappij verpest de mens (bezit, regels & wetten).
- De mens is een (sociaal) gevoelswezen. Medelijden is een ‘oorspronkelijke deugd)
→ we zijn van nature gericht op elkaar
- Garantie van vrijheid? Sociaal contract: de algemene wil → als je goed nadenkt,
komen we met ze allen op ongeveer hetzelfde uit. We kunnen zelf het goede
bedenken.
Rehabilitatie:
- = Een vorm van hulpverlening aan mensen met (langdurige) psychiatrische
problemen.
- Het doel is mensen te ondersteunen in hun herstelproces en bij hun deelname aan
de samenleving.
- (Er wordt niet alleen naar de beperkingen van een cliënt gekeken maar vooral naar
de mogelijkheden)
Sociaal-collectivisme:
- De sociaal-collectieve benadering richt zich op het verbeteren van de
maatschappelijke positie van de meest onderdrukte en achtergestelde groepen.
- (bijvoorbeeld door groepen te helpen emanciperen of door de samenleving te
veranderen).
Individueel-reformisme:
- In deze benadering wordt sociaal werk gezien als een vorm van dienstverlening aan
de cliënt. Gericht op aanbod (weinig vraaggericht).
- Het veranderen van de maatschappij is niet aan de orde (meer gericht op behoud).
- (Bijvoorbeeld individuele schuldhulpverlening)
LEBENSWELTORIENTIERUNG:
- Stelt de leefwereld van de cliënt centraal (die Lebenswelt).
- Welke problemen doen zich voor in het alledaagse bestaan? (der Alltag)
- Stimuleert de zelfredzaamheid van de cliënt, zodat deze goed kan functioneren in het
leven van alledag.
MENSENRECHT PROFESSION:
- Vanuit deze opvatting kunnen drie centrale opdrachten voor het sociaal werk worden
benoemd:
➔ Bescherming van personen tegen schendingen van hun rechten.
➔ Verzetten tegen systematische schendingen van mensenrechten
3
, ➔ Mensenrechteneducatie en er voor zorgen dat instanties deze rechten
waarborgen.
Centrale waarde social work:
- Artikel 1: bevorderen menselijke waardigheid
- De sociaal werker respecteert, erkent en bevordert de menselijke waardigheid van
de unieke persoon. Het beroepsmatig handelen van de sociaal werker is erop
gericht de burger/cliënt binnen zijn sociaal culturele context, en in wisselwerking
met zijn omgeving tot zijn recht te laten komen.
Regelend recht= Recht is er om de samenleving te regelen.
Maatschappelijke veranderingen en het sociaal werk
In de loop van de geschiedenis veranderen samenlevingen. Als een samenleving verandert,
dan verandert ook de blik op wat een sociaal werker ‘moet’ doen. Het doel verandert dus
steeds. Dit is een dynamisch proces. Dat geldt ook voor de opvattingen over wat goede zorg
inhoudt. Ook binnen een bepaalde tijd verschillen deze opvattingen. Vandaag bespreken we
een aantal visies die van belang zijn in het denken over wat goed sociaal werk inhoudt.
De zeven werken van barmhartigheid zijn:
- De hongerigen spijzen - De dorstigen laven - De naakten kleden
- De vreemdelingen herbergen - De zieken verzorgen
- De gevangenen bezoeken - De doden begraven
Paradigma(Thomas Kuhn):
- = Een complex geheel van opvattingen, methoden en vraagstellingen, dat de
gemeenschap van een bepaald tijdvak een idee geeft van wat de belangrijke vragen
zijn, en hoe die opgelost moeten worden.
- Het is een referentiekader van waaruit wij de werkelijkheid interpreteren.
- Is voelbaar en merkbaar niet zichtbaar
3 paradigma’s in de zorg( van Gennep):
Burgerschapsparadigma(zitten we nu in):
- Mensvisie: mens met rechten en
plichten → vrij/ autonoom
- Status: burger
- Begeleiding: ondersteunen
- Plaats: gewone voorzieningen in de samenleving
4
