HOORCOLLEGES – EVI-
DENCE BASED PRACTICE
Minor kinderen, volwassenen en ouderen
,INHOUDSOPGAVE
Hoorcolleges ......................................................................................................................................... 2
College 1 “Inleiding in methoden en statistiek”.................................................................................... 2
College 2 “Onderzoekslijn” .................................................................................................................. 5
College 3 “Principes van kwalitatief onderzoek”.................................................................................. 9
College 4 “Kwalitatief onderzoek: een methodologisch model”......................................................... 12
College 5 “Betrouwbaarheid en validiteit van onderzoek” ................................................................. 13
College 6 “Betrouwbaarheid en validiteit van metingen” ................................................................... 16
College 7 “2x2 tabel voor diagnostische en prognostische uitkomsten” ........................................... 18
College 8 “Uitkomsten van effectstudies” .......................................................................................... 21
College 9 “Het diepte-interview” ........................................................................................................ 23
College 10 “Analyses van diepte-interviews” .................................................................................... 25
College 11 “Werken met onderzoeksgegevens in SPSS” ................................................................. 27
Werkcollege ......................................................................................................................................... 28
Werkcollege 1 “2X2 tabel” ................................................................................................................. 28
Werkcollege 2 “Significantie en klinische relevantie” ........................................................................ 31
Extra informatie ................................................................................................................................... 33
Het opstellen van een PICO-vraag.................................................................................................... 33
Beoordelen van bronnen ................................................................................................................... 35
Begrippenlijst ..................................................................................................................................... 36
1
,HOORCOLLEGES
COLLEGE 1 “INLEIDING IN METHODEN EN STATISTIEK”
Inleiding in Evidence Based Practice
De drie pijlers van Evidence Based Practice zijn:
1. Het best beschikbare bewijs (literatuur);
2. De kennis en ervaring van de professional;
3. De waarde(n) en voorkeur van de individuele patiënt.
De vijf stappen van Evidence Based Practice zijn:
1. Informatiebehoefte over diagnose, prognose en therapie van eigen patiënten omzetten
in beantwoordbare vragen;
2. Zo efficiënt mogelijk het “beste bewijs” opsporen in de literatuur om vragen te beant-
woorden uit verschillende soorten onderzoek;
3. Kritisch beoordelen van de geldigheid en bruikbaarheid van de gepresenteerde onder-
zoeksresultaten uit de literatuur;
4. Na kritische beoordeling de resultaten van onderzoek toepassen in het dagelijks kli-
nisch handelen;
5. Het evalueren van het klinisch handelen.
Het opstellen van een beantwoordbare vraag wordt gedaan middels de PICO-vraag. De PICO-
vraag staat voor patient/problem (P), intervention (I), comparison (C) en outcome (O).
Systematisch zoeken/zoekstrategie
De voordelen van systematisch zoeken is dat het specifiek en volledig is en je alleen relevante
informatie vindt. Een aantal tips en trucs voor het systematisch zoeken zijn:
1. Advanced search:
§ Formuleer je PICO-vraag zo specifiek mogelijk;
§ Zoek zoveel mogelijk synoniemen voor je PICO (middels MeSH-termen, vrije
tekstwoorden en zoektermen in het Engels);
§ Combineer alle ‘P-woorden’ met “OR” en herhaal dit voor de I-woorden, enzo-
voort;
§ Zoek met de ‘advanced’ en ‘history’ knop en combineer de ‘P-woorden’ met I,
C en O (met AND).
2. Filters:
§ Het opstellen van in- en exclusiecriteria;
§ Kies het passende onderzoeksdesign door gebruik te maken van ‘filters’: gui-
deline, meta-analyse, review, randomised controlled trial;
§ En/of selecteer op: taal, mensen, datum.
3. Selectie (zoekprocedure):
§ Vergelijk alle overgebleven titels met je PICO-vraag;
§ Lees alle relevante abstracts (ook van de studies waarvan de uitkomst je niet
zo aan staat);
§ Zoek de full-tekst artikelen;
§ Sluit eventueel studies met een lage methodologische kwaliteit uit.
4. Kwalitatief onderzoek:
§ Er is een MeSH-term voor kwalitatief onderzoek;
§ Combineer die MeSH-termen met je ‘P’ of ‘O’;
§ Combineer met specifieke vrije zoektermen, bijvoorbeeld ‘beliefs’.
Zoekstrategie
Wanneer je hebt gezocht naar de P-woorden in PubMed, krijg je heel veel artikelen. Hier doe
je op dit moment nog niets mee. Je maakt de zoekbalk weer leeg en zoekt vervolgens naar de
I-woorden. Zo ga je verder tot je alle onderdelen van de PICO-vraag hebt gezocht. Dit zijn dus
2
, allemaal losse zoekacties. Als je dit hebt gedaan, dan ga je naar ‘Advanced’ en vervolgens
‘Search History’. In de zoekgeschiedenis kun je je afzonderlijke zoekacties terugzien. Deze
afzonderlijke zoekacties worden weergegeven achter een ‘#’. In de zoekbalk kun je de zoek-
acties combineren door de ‘#’ met het cijfer dat erachter staat (#1, #2, #3) in de zoekbalk in te
voeren met ‘AND’ daartussen. Wanneer de hele zoekactie is gecombineerd ‘#1 AND #2 AND
#3’, kun je gaan zoeken.
Er blijven nu een aantal artikelen over, waarbij je hopelijk de volledige PICO voor hebt kunnen
gebruiken. Wanneer er te weinig artikelen over blijven, kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om
de ‘O’ weg te laten uit je zoekstreng. En als er juist te veel zoekopdrachten overblijven, dan
kun je door middel van ‘Limits’ de zoeksopdracht verfijnen (bijvoorbeeld: publicatiedatum,
mensen/dieren, kwaliteit van het artikel, onderzoeksdesign). Wanneer er een aantal artikelen
(een stuk of 30) overblijven, dan kun je gaan kijken of ze bruikbaar zijn voor je onderzoek:
§ Vergelijk de titels met je PICO-vraag;
§ Lees de abstracts van de artikelen die relevant lijken en kijk of ze bruikbaar zijn;
§ Kijk bij de artikelen of de full tekst artikelen gratis beschikbaar zijn;
§ Verwijder (wanneer je nog voldoende artikelen over hebt) eventueel artikelen met een
lage methodologische kwaliteit.
Informatiebronnen
Om een onderzoek te kunnen onderbouwen, zijn er verschillende informatiebronnen waaruit
je informatie kunt verschaffen. De ene methode is betrouwbaarder dan de ander. Hieronder
worden in de tabel zowel de voor- als nadelen van de informatiebronnen besproken.
Informatiebron Voordelen Nadelen
Databases § Beschikbaarheid van we- § Niet altijd gratis (betalen voor full-
§ PubMed tenschappelijke literatuur; tekst artikelen);
§ Pedro § Systematisch zoeken; § Kennis over systematisch zoe-
§ Picarta § Hoge Level of Evidence ken is vereist;
§ Medline beschikbaar; § De voorbereiding voor het zoek-
§ Cinahl § Specifieke fysiotherapeuti- proces kost tijd;
§ Cochrane sche en/of medische data- § Verschillende databanken heb-
§ Sciencedi- bases; ben vaak dezelfde artikelen;
rect § Recente artikelen. § Niet alle databases beschikken
over RCT’s of systematische re-
views;
Internet § Snel in gebruik; § Vaak een lage Level of Evidence;
§ Te gebruiken voorafgaand § Iedereen kan zijn of haar infor-
aan een zoekopdracht matie op het internet zetten.
(verkennend);
§ Over het algemeen gratis.
Richtlijnen § Voor het schrijven van de § Richtlijnen kunnen verouderd
richtlijnen worden artikelen zijn, waardoor recente onder-
met de hoogste Level of zoeken niet zijn meegenomen;
Evidence gebruikt; § Er is niet voor alles een richtlijn
§ Goed onderbouwd door beschikbaar;
middel van literatuur; § Er heeft door vele auteurs con-
§ Specifieke informatie over sensus (= overeenstemming)
een onderwerp; plaatsgevonden.
§ Specifieke therapeutische
richtlijnen (zoals de
KNGF);
§ Richtlijnen zijn vaak gratis.
Tijdschrif- § Vaak uitwerkingen van on- § Tijdschriften en kranten zijn vaak
ten/kranten derzoeken; niet gratis;
3
DENCE BASED PRACTICE
Minor kinderen, volwassenen en ouderen
,INHOUDSOPGAVE
Hoorcolleges ......................................................................................................................................... 2
College 1 “Inleiding in methoden en statistiek”.................................................................................... 2
College 2 “Onderzoekslijn” .................................................................................................................. 5
College 3 “Principes van kwalitatief onderzoek”.................................................................................. 9
College 4 “Kwalitatief onderzoek: een methodologisch model”......................................................... 12
College 5 “Betrouwbaarheid en validiteit van onderzoek” ................................................................. 13
College 6 “Betrouwbaarheid en validiteit van metingen” ................................................................... 16
College 7 “2x2 tabel voor diagnostische en prognostische uitkomsten” ........................................... 18
College 8 “Uitkomsten van effectstudies” .......................................................................................... 21
College 9 “Het diepte-interview” ........................................................................................................ 23
College 10 “Analyses van diepte-interviews” .................................................................................... 25
College 11 “Werken met onderzoeksgegevens in SPSS” ................................................................. 27
Werkcollege ......................................................................................................................................... 28
Werkcollege 1 “2X2 tabel” ................................................................................................................. 28
Werkcollege 2 “Significantie en klinische relevantie” ........................................................................ 31
Extra informatie ................................................................................................................................... 33
Het opstellen van een PICO-vraag.................................................................................................... 33
Beoordelen van bronnen ................................................................................................................... 35
Begrippenlijst ..................................................................................................................................... 36
1
,HOORCOLLEGES
COLLEGE 1 “INLEIDING IN METHODEN EN STATISTIEK”
Inleiding in Evidence Based Practice
De drie pijlers van Evidence Based Practice zijn:
1. Het best beschikbare bewijs (literatuur);
2. De kennis en ervaring van de professional;
3. De waarde(n) en voorkeur van de individuele patiënt.
De vijf stappen van Evidence Based Practice zijn:
1. Informatiebehoefte over diagnose, prognose en therapie van eigen patiënten omzetten
in beantwoordbare vragen;
2. Zo efficiënt mogelijk het “beste bewijs” opsporen in de literatuur om vragen te beant-
woorden uit verschillende soorten onderzoek;
3. Kritisch beoordelen van de geldigheid en bruikbaarheid van de gepresenteerde onder-
zoeksresultaten uit de literatuur;
4. Na kritische beoordeling de resultaten van onderzoek toepassen in het dagelijks kli-
nisch handelen;
5. Het evalueren van het klinisch handelen.
Het opstellen van een beantwoordbare vraag wordt gedaan middels de PICO-vraag. De PICO-
vraag staat voor patient/problem (P), intervention (I), comparison (C) en outcome (O).
Systematisch zoeken/zoekstrategie
De voordelen van systematisch zoeken is dat het specifiek en volledig is en je alleen relevante
informatie vindt. Een aantal tips en trucs voor het systematisch zoeken zijn:
1. Advanced search:
§ Formuleer je PICO-vraag zo specifiek mogelijk;
§ Zoek zoveel mogelijk synoniemen voor je PICO (middels MeSH-termen, vrije
tekstwoorden en zoektermen in het Engels);
§ Combineer alle ‘P-woorden’ met “OR” en herhaal dit voor de I-woorden, enzo-
voort;
§ Zoek met de ‘advanced’ en ‘history’ knop en combineer de ‘P-woorden’ met I,
C en O (met AND).
2. Filters:
§ Het opstellen van in- en exclusiecriteria;
§ Kies het passende onderzoeksdesign door gebruik te maken van ‘filters’: gui-
deline, meta-analyse, review, randomised controlled trial;
§ En/of selecteer op: taal, mensen, datum.
3. Selectie (zoekprocedure):
§ Vergelijk alle overgebleven titels met je PICO-vraag;
§ Lees alle relevante abstracts (ook van de studies waarvan de uitkomst je niet
zo aan staat);
§ Zoek de full-tekst artikelen;
§ Sluit eventueel studies met een lage methodologische kwaliteit uit.
4. Kwalitatief onderzoek:
§ Er is een MeSH-term voor kwalitatief onderzoek;
§ Combineer die MeSH-termen met je ‘P’ of ‘O’;
§ Combineer met specifieke vrije zoektermen, bijvoorbeeld ‘beliefs’.
Zoekstrategie
Wanneer je hebt gezocht naar de P-woorden in PubMed, krijg je heel veel artikelen. Hier doe
je op dit moment nog niets mee. Je maakt de zoekbalk weer leeg en zoekt vervolgens naar de
I-woorden. Zo ga je verder tot je alle onderdelen van de PICO-vraag hebt gezocht. Dit zijn dus
2
, allemaal losse zoekacties. Als je dit hebt gedaan, dan ga je naar ‘Advanced’ en vervolgens
‘Search History’. In de zoekgeschiedenis kun je je afzonderlijke zoekacties terugzien. Deze
afzonderlijke zoekacties worden weergegeven achter een ‘#’. In de zoekbalk kun je de zoek-
acties combineren door de ‘#’ met het cijfer dat erachter staat (#1, #2, #3) in de zoekbalk in te
voeren met ‘AND’ daartussen. Wanneer de hele zoekactie is gecombineerd ‘#1 AND #2 AND
#3’, kun je gaan zoeken.
Er blijven nu een aantal artikelen over, waarbij je hopelijk de volledige PICO voor hebt kunnen
gebruiken. Wanneer er te weinig artikelen over blijven, kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om
de ‘O’ weg te laten uit je zoekstreng. En als er juist te veel zoekopdrachten overblijven, dan
kun je door middel van ‘Limits’ de zoeksopdracht verfijnen (bijvoorbeeld: publicatiedatum,
mensen/dieren, kwaliteit van het artikel, onderzoeksdesign). Wanneer er een aantal artikelen
(een stuk of 30) overblijven, dan kun je gaan kijken of ze bruikbaar zijn voor je onderzoek:
§ Vergelijk de titels met je PICO-vraag;
§ Lees de abstracts van de artikelen die relevant lijken en kijk of ze bruikbaar zijn;
§ Kijk bij de artikelen of de full tekst artikelen gratis beschikbaar zijn;
§ Verwijder (wanneer je nog voldoende artikelen over hebt) eventueel artikelen met een
lage methodologische kwaliteit.
Informatiebronnen
Om een onderzoek te kunnen onderbouwen, zijn er verschillende informatiebronnen waaruit
je informatie kunt verschaffen. De ene methode is betrouwbaarder dan de ander. Hieronder
worden in de tabel zowel de voor- als nadelen van de informatiebronnen besproken.
Informatiebron Voordelen Nadelen
Databases § Beschikbaarheid van we- § Niet altijd gratis (betalen voor full-
§ PubMed tenschappelijke literatuur; tekst artikelen);
§ Pedro § Systematisch zoeken; § Kennis over systematisch zoe-
§ Picarta § Hoge Level of Evidence ken is vereist;
§ Medline beschikbaar; § De voorbereiding voor het zoek-
§ Cinahl § Specifieke fysiotherapeuti- proces kost tijd;
§ Cochrane sche en/of medische data- § Verschillende databanken heb-
§ Sciencedi- bases; ben vaak dezelfde artikelen;
rect § Recente artikelen. § Niet alle databases beschikken
over RCT’s of systematische re-
views;
Internet § Snel in gebruik; § Vaak een lage Level of Evidence;
§ Te gebruiken voorafgaand § Iedereen kan zijn of haar infor-
aan een zoekopdracht matie op het internet zetten.
(verkennend);
§ Over het algemeen gratis.
Richtlijnen § Voor het schrijven van de § Richtlijnen kunnen verouderd
richtlijnen worden artikelen zijn, waardoor recente onder-
met de hoogste Level of zoeken niet zijn meegenomen;
Evidence gebruikt; § Er is niet voor alles een richtlijn
§ Goed onderbouwd door beschikbaar;
middel van literatuur; § Er heeft door vele auteurs con-
§ Specifieke informatie over sensus (= overeenstemming)
een onderwerp; plaatsgevonden.
§ Specifieke therapeutische
richtlijnen (zoals de
KNGF);
§ Richtlijnen zijn vaak gratis.
Tijdschrif- § Vaak uitwerkingen van on- § Tijdschriften en kranten zijn vaak
ten/kranten derzoeken; niet gratis;
3
