Laila Louise Luyt
530574
9 augustus 2021
De melddrempel voor kindermishandeling en huiselijk geweld
in een lockdown
Een onderzoek naar de factoren van invloed op de melddrempel die slachtoffers ervaren in het kader van kindermishandeling en
huiselijk geweld ten tijde van een lockdown in Nederland, ter bevordering van de bestuurlijke aanpak.
Erasmus Universiteit Rotterdam – Bestuurskunde Thesis
Begeleider: Dr. Prof M. Fenger
Tweede lezer: Mr. Dr. J.A. van Ast
Aantal woorden: 19.636
,Inhoudsopgave
H1 Introductie ......................................................................................................................................... 3
1.1 Aanleiding ...................................................................................................................................... 3
1.2 Probleemstelling............................................................................................................................ 4
1.2.1 Doelstelling ............................................................................................................................. 4
1.2.2 Vraagstelling en deelvragen ................................................................................................... 4
1.3 Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie ..................................................................... 5
1.3.1 Maatschappelijke relevantie .................................................................................................. 5
1.3.2 Wetenschappelijke relevantie ................................................................................................ 5
1.4 Leeswijzer ...................................................................................................................................... 6
H2 Theorie ............................................................................................................................................... 7
2.1 Het melden van kindermishandeling en huiselijk geweld ............................................................. 7
2.2 Instanties waarbij een melding gedaan kan worden .................................................................... 8
2.4 Factoren....................................................................................................................................... 10
2.4.1 Verleden en achtergrond ..................................................................................................... 11
2.4.2 Zorgverleners........................................................................................................................ 12
2.4.3 Sociale omgeving .................................................................................................................. 12
2.4.4 Tijd ........................................................................................................................................ 14
2.4.5 Persoonlijk contact ............................................................................................................... 14
2.4.6 Anonimiteit ........................................................................................................................... 14
2.4.7 Financieel.............................................................................................................................. 14
2.5 Conceptueel model ..................................................................................................................... 15
H3 Onderzoeksdesign ............................................................................................................................ 17
3.1 Operationalisering ....................................................................................................................... 17
3.2 Strategie & Methoden ................................................................................................................. 19
3.2.1 Onderzoeksstrategie ............................................................................................................ 19
3.2.2 Methode ............................................................................................................................... 20
3.2.3 Selectie respondenten.......................................................................................................... 20
3.3 Validiteit en betrouwbaarheid .................................................................................................... 21
3.3.1 validiteit ................................................................................................................................ 21
3.3.2 betrouwbaarheid ................................................................................................................ 21
3.3.3 Ethiek en privacy .................................................................................................................. 22
H4 Resultaten ........................................................................................................................................ 23
4.1 Aanleiding kindermishandeling en huiselijk geweld in lockdown ............................................... 23
4.2 Incidenten en meldingen............................................................................................................. 23
4.2.1 Incidenten............................................................................................................................. 24
1|Pagina
, 4.2.2 Meldingen............................................................................................................................. 24
4.2.3 sub conclusie ........................................................................................................................ 25
4.3 Factoren van invloed op de melddrempel .................................................................................. 26
4.3.1 Sociale omgeving .................................................................................................................. 26
4.3.2 Online melding ..................................................................................................................... 27
4.3.3 Angst ..................................................................................................................................... 28
4.3.4 Mogelijkheid om het huis te verlaten .................................................................................. 29
4.3.5 Nabijheid dader .................................................................................................................... 29
4.3.6 Slechtere toegang tot hulp ................................................................................................... 30
4.3.7 Gevoel van machteloosheid ................................................................................................. 30
4.3.8 (Financiële) afhankelijkheid.................................................................................................. 31
4.3.9 Extra factoren in de lockdown.............................................................................................. 31
4.3.10 Sub conclusie ...................................................................................................................... 33
4.4 Melddrempel in de lockdown ..................................................................................................... 34
4.4.1 Sub conclusie ........................................................................................................................ 35
H5 Conclusie en aanbevelingen ............................................................................................................ 36
5.1 Conclusie ..................................................................................................................................... 36
5.1.1 Conclusie deelvraag 1 ........................................................................................................... 36
5.1.2 Conclusie deelvraag 2 ........................................................................................................... 37
5.1.3 Conclusie deelvraag 3 ........................................................................................................... 37
5.1.4 Conclusie hoofdvraag ........................................................................................................... 38
5.2 Reflectie ....................................................................................................................................... 38
5.2.1 Maatschappelijke relevantie ................................................................................................ 39
5.2.2 Wetenschappelijke relevantie .............................................................................................. 39
6.3 Discussie ...................................................................................................................................... 40
6.4 Aanbevelingen ............................................................................................................................. 40
Bibliografie ............................................................................................................................................ 43
Bijlage 1 Interviewvragen ...................................................................................................................... 47
Bijlage 2 Informed consent formulier ................................................................................................... 49
Bijlage 3 Respondenten ......................................................................................................................... 53
2|Pagina
, H1 Introductie
1.1 Aanleiding
De jaren 2020 en 2021 hebben volkomen in het teken van COVID-19 (Sars-Cov-2), oftewel het
coronavirus, gestaan. Het coronavirus heeft een heuse coronacrisis met zich mee gebracht, die op haar
beurt grote ingrijpende gevolgen met zich meegebracht heeft. Denk hierbij aan de zorg, waarbij onder
andere extra bedden beschikbaar moesten komen op de intensive care, de scheiding die gehouden
moest worden met patiënten die in het kader van andere ziekten zorg nodig hadden en het vormgeven
van zorg op afstand (Sharma, Lawrence, & Giovinazzo, 2020). Daarnaast heeft de coronacrisis ook grote
economische consequenties met zich meegebracht, waarbij het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS)
aangeeft dat er in Nederland 322.000 minder banen in 2020 waren dan een kwartaal eerder (Centraal
Bureau voor Statistiek, 2020). De coronacrisis heeft er ook voor gezorgd dat de overheid genoodzaakt
was crisismaatregelen op te leggen, zoals een lockdown en sociale restricties, met name in de periodes
van 16 maart 2020 tot 15 juni 2020 en van 14 december 2020 tot 28 april 2021. Deze en tal van andere
beperkingen zijn de meest extreme maatregelen die zijn afgedwongen door de Nederlandse regering
sinds de Tweede Wereldoorlog (Algemeen Dagblad, 2020). Deze crisismaatregelen brengen gevolgen
met zich mee. Zo geeft Chien (2020) aan dat langdurige maatregelen van sociale beperkingen verband
houden met verschillende psychologische problemen in de gemeenschap met alle mentale en fysieke
gevolgen van dien (Chien, 2020).
In tijden waar crisismaatregelen als een lockdown en sociale restricties opgelegd worden, kan
verwacht worden dat criminaliteit in het kader van kindermishandeling en huiselijk geweld toeneemt.
Een belangrijke studie over psychologische mishandeling vindt isolement een risicofactor (Bennett,
Goodman, & Dutton, 2000). Slachtoffers zijn in deze tijden uit het zicht van professionals. Gezinnen
zijn meer dan ooit samen thuis, waardoor spanningen gemakkelijker op kunnen lopen. Tevens hebben
slachtoffers minder sociale contacten die een oogje in het zeil houden en kunnen zij zich moeilijker
wenden tot hulp. Een nationale hulplijn voor kinderen in Noorwegen meldt een sterke toename van
het aantal telefoontjes van bezorgde kinderen sinds de lockdown, veelal met betrekking tot conflicten
en spanningen thuis (Øverlien, 2020). Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (2020) heeft een
toename van geweld en misbruik tegen vrouwen en meisjes gemeld en geeft aan dat zorgen over
veiligheid, gezondheid en financiële zaken de spanning in huis kunnen vergroten. De Nederlandse
veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland verwachtte een grotere toename van het aantal meldingen
omtrent kindermishandeling en huiselijk geweld dan dat er daadwerkelijk plaats heeft gevonden
(Amstelveenz, 2020). In een onderzoek van de Universiteit Utrecht wordt aangehaald dat, ondanks de
verschillen in berichtgeving in de toename van kindermishandeling, op basis van
informatierapportages, wel degelijk een stijging in het aantal kinderen te zien is dat te maken heeft
gehad met kindermishandeling, in vergelijking met dezelfde periodes in voorgaande jaren, maar dat
niet alles gemeld wordt (Vermeulen, Van Berkel, & Alink, 2020). Tevens komt naar voren dat gezinnen
waarbij in de periode voor de lockdown al stress werd ervaren, een toename in de stress werd gezien
tijdens de lockdown. Daarnaast blijkt uit een onderzoek van Donker, Mastrotheodoros & Branje (2020)
tussen volwassenen onderling in de periode van de lockdown de relatie te zijn verslechterd in
vergelijking met de periode voor de lockdown (Vermeulen, Van Berkel, & Alink, 2020).
Niet ieder slachtoffer meldt zich waardoor de data van het aantal meldingen niet overeen komt met
de daadwerkelijke aantallen incidenten in het kader van kindermishandeling en huiselijk geweld. Uit
een onderzoek van het CBS blijkt dat één op de vijf slachtoffers niet praat over huiselijk geweld en als
er al over wordt gepraat, dan wordt dit in informele netwerken gedaan. Het merendeel van de
voorvallen in Nederland wordt niet gemeld, stelt het CBS op basis van een afgenomen survey onder
slachtoffers (CBS, 2019). Als aangenomen wordt dat het aantal daadwerkelijke incidenten hoger ligt
dan de daadwerkelijke meldingen die gedaan worden, dan zou er gesteld kunnen worden dat er
factoren aanwezig zijn die invloed hebben op de bereidheid en de mogelijkheid om een melding te
maken voor een slachtoffer, een zogenoemde melddrempel. Het doen van een melding door
3|Pagina
530574
9 augustus 2021
De melddrempel voor kindermishandeling en huiselijk geweld
in een lockdown
Een onderzoek naar de factoren van invloed op de melddrempel die slachtoffers ervaren in het kader van kindermishandeling en
huiselijk geweld ten tijde van een lockdown in Nederland, ter bevordering van de bestuurlijke aanpak.
Erasmus Universiteit Rotterdam – Bestuurskunde Thesis
Begeleider: Dr. Prof M. Fenger
Tweede lezer: Mr. Dr. J.A. van Ast
Aantal woorden: 19.636
,Inhoudsopgave
H1 Introductie ......................................................................................................................................... 3
1.1 Aanleiding ...................................................................................................................................... 3
1.2 Probleemstelling............................................................................................................................ 4
1.2.1 Doelstelling ............................................................................................................................. 4
1.2.2 Vraagstelling en deelvragen ................................................................................................... 4
1.3 Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie ..................................................................... 5
1.3.1 Maatschappelijke relevantie .................................................................................................. 5
1.3.2 Wetenschappelijke relevantie ................................................................................................ 5
1.4 Leeswijzer ...................................................................................................................................... 6
H2 Theorie ............................................................................................................................................... 7
2.1 Het melden van kindermishandeling en huiselijk geweld ............................................................. 7
2.2 Instanties waarbij een melding gedaan kan worden .................................................................... 8
2.4 Factoren....................................................................................................................................... 10
2.4.1 Verleden en achtergrond ..................................................................................................... 11
2.4.2 Zorgverleners........................................................................................................................ 12
2.4.3 Sociale omgeving .................................................................................................................. 12
2.4.4 Tijd ........................................................................................................................................ 14
2.4.5 Persoonlijk contact ............................................................................................................... 14
2.4.6 Anonimiteit ........................................................................................................................... 14
2.4.7 Financieel.............................................................................................................................. 14
2.5 Conceptueel model ..................................................................................................................... 15
H3 Onderzoeksdesign ............................................................................................................................ 17
3.1 Operationalisering ....................................................................................................................... 17
3.2 Strategie & Methoden ................................................................................................................. 19
3.2.1 Onderzoeksstrategie ............................................................................................................ 19
3.2.2 Methode ............................................................................................................................... 20
3.2.3 Selectie respondenten.......................................................................................................... 20
3.3 Validiteit en betrouwbaarheid .................................................................................................... 21
3.3.1 validiteit ................................................................................................................................ 21
3.3.2 betrouwbaarheid ................................................................................................................ 21
3.3.3 Ethiek en privacy .................................................................................................................. 22
H4 Resultaten ........................................................................................................................................ 23
4.1 Aanleiding kindermishandeling en huiselijk geweld in lockdown ............................................... 23
4.2 Incidenten en meldingen............................................................................................................. 23
4.2.1 Incidenten............................................................................................................................. 24
1|Pagina
, 4.2.2 Meldingen............................................................................................................................. 24
4.2.3 sub conclusie ........................................................................................................................ 25
4.3 Factoren van invloed op de melddrempel .................................................................................. 26
4.3.1 Sociale omgeving .................................................................................................................. 26
4.3.2 Online melding ..................................................................................................................... 27
4.3.3 Angst ..................................................................................................................................... 28
4.3.4 Mogelijkheid om het huis te verlaten .................................................................................. 29
4.3.5 Nabijheid dader .................................................................................................................... 29
4.3.6 Slechtere toegang tot hulp ................................................................................................... 30
4.3.7 Gevoel van machteloosheid ................................................................................................. 30
4.3.8 (Financiële) afhankelijkheid.................................................................................................. 31
4.3.9 Extra factoren in de lockdown.............................................................................................. 31
4.3.10 Sub conclusie ...................................................................................................................... 33
4.4 Melddrempel in de lockdown ..................................................................................................... 34
4.4.1 Sub conclusie ........................................................................................................................ 35
H5 Conclusie en aanbevelingen ............................................................................................................ 36
5.1 Conclusie ..................................................................................................................................... 36
5.1.1 Conclusie deelvraag 1 ........................................................................................................... 36
5.1.2 Conclusie deelvraag 2 ........................................................................................................... 37
5.1.3 Conclusie deelvraag 3 ........................................................................................................... 37
5.1.4 Conclusie hoofdvraag ........................................................................................................... 38
5.2 Reflectie ....................................................................................................................................... 38
5.2.1 Maatschappelijke relevantie ................................................................................................ 39
5.2.2 Wetenschappelijke relevantie .............................................................................................. 39
6.3 Discussie ...................................................................................................................................... 40
6.4 Aanbevelingen ............................................................................................................................. 40
Bibliografie ............................................................................................................................................ 43
Bijlage 1 Interviewvragen ...................................................................................................................... 47
Bijlage 2 Informed consent formulier ................................................................................................... 49
Bijlage 3 Respondenten ......................................................................................................................... 53
2|Pagina
, H1 Introductie
1.1 Aanleiding
De jaren 2020 en 2021 hebben volkomen in het teken van COVID-19 (Sars-Cov-2), oftewel het
coronavirus, gestaan. Het coronavirus heeft een heuse coronacrisis met zich mee gebracht, die op haar
beurt grote ingrijpende gevolgen met zich meegebracht heeft. Denk hierbij aan de zorg, waarbij onder
andere extra bedden beschikbaar moesten komen op de intensive care, de scheiding die gehouden
moest worden met patiënten die in het kader van andere ziekten zorg nodig hadden en het vormgeven
van zorg op afstand (Sharma, Lawrence, & Giovinazzo, 2020). Daarnaast heeft de coronacrisis ook grote
economische consequenties met zich meegebracht, waarbij het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS)
aangeeft dat er in Nederland 322.000 minder banen in 2020 waren dan een kwartaal eerder (Centraal
Bureau voor Statistiek, 2020). De coronacrisis heeft er ook voor gezorgd dat de overheid genoodzaakt
was crisismaatregelen op te leggen, zoals een lockdown en sociale restricties, met name in de periodes
van 16 maart 2020 tot 15 juni 2020 en van 14 december 2020 tot 28 april 2021. Deze en tal van andere
beperkingen zijn de meest extreme maatregelen die zijn afgedwongen door de Nederlandse regering
sinds de Tweede Wereldoorlog (Algemeen Dagblad, 2020). Deze crisismaatregelen brengen gevolgen
met zich mee. Zo geeft Chien (2020) aan dat langdurige maatregelen van sociale beperkingen verband
houden met verschillende psychologische problemen in de gemeenschap met alle mentale en fysieke
gevolgen van dien (Chien, 2020).
In tijden waar crisismaatregelen als een lockdown en sociale restricties opgelegd worden, kan
verwacht worden dat criminaliteit in het kader van kindermishandeling en huiselijk geweld toeneemt.
Een belangrijke studie over psychologische mishandeling vindt isolement een risicofactor (Bennett,
Goodman, & Dutton, 2000). Slachtoffers zijn in deze tijden uit het zicht van professionals. Gezinnen
zijn meer dan ooit samen thuis, waardoor spanningen gemakkelijker op kunnen lopen. Tevens hebben
slachtoffers minder sociale contacten die een oogje in het zeil houden en kunnen zij zich moeilijker
wenden tot hulp. Een nationale hulplijn voor kinderen in Noorwegen meldt een sterke toename van
het aantal telefoontjes van bezorgde kinderen sinds de lockdown, veelal met betrekking tot conflicten
en spanningen thuis (Øverlien, 2020). Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (2020) heeft een
toename van geweld en misbruik tegen vrouwen en meisjes gemeld en geeft aan dat zorgen over
veiligheid, gezondheid en financiële zaken de spanning in huis kunnen vergroten. De Nederlandse
veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland verwachtte een grotere toename van het aantal meldingen
omtrent kindermishandeling en huiselijk geweld dan dat er daadwerkelijk plaats heeft gevonden
(Amstelveenz, 2020). In een onderzoek van de Universiteit Utrecht wordt aangehaald dat, ondanks de
verschillen in berichtgeving in de toename van kindermishandeling, op basis van
informatierapportages, wel degelijk een stijging in het aantal kinderen te zien is dat te maken heeft
gehad met kindermishandeling, in vergelijking met dezelfde periodes in voorgaande jaren, maar dat
niet alles gemeld wordt (Vermeulen, Van Berkel, & Alink, 2020). Tevens komt naar voren dat gezinnen
waarbij in de periode voor de lockdown al stress werd ervaren, een toename in de stress werd gezien
tijdens de lockdown. Daarnaast blijkt uit een onderzoek van Donker, Mastrotheodoros & Branje (2020)
tussen volwassenen onderling in de periode van de lockdown de relatie te zijn verslechterd in
vergelijking met de periode voor de lockdown (Vermeulen, Van Berkel, & Alink, 2020).
Niet ieder slachtoffer meldt zich waardoor de data van het aantal meldingen niet overeen komt met
de daadwerkelijke aantallen incidenten in het kader van kindermishandeling en huiselijk geweld. Uit
een onderzoek van het CBS blijkt dat één op de vijf slachtoffers niet praat over huiselijk geweld en als
er al over wordt gepraat, dan wordt dit in informele netwerken gedaan. Het merendeel van de
voorvallen in Nederland wordt niet gemeld, stelt het CBS op basis van een afgenomen survey onder
slachtoffers (CBS, 2019). Als aangenomen wordt dat het aantal daadwerkelijke incidenten hoger ligt
dan de daadwerkelijke meldingen die gedaan worden, dan zou er gesteld kunnen worden dat er
factoren aanwezig zijn die invloed hebben op de bereidheid en de mogelijkheid om een melding te
maken voor een slachtoffer, een zogenoemde melddrempel. Het doen van een melding door
3|Pagina
