Same seks marriage
Paper maatschappij en beleid
Docenten: Prof.dr. Peter Scholten & dr. Warda Belabas
Datum: 18 april 2021
1
,Inhoud
................................................................................................................................................................2
H1. Introductie.......................................................................................................................................3
1.2 Probleemstelling...........................................................................................................................4
1.3 Methoden.....................................................................................................................................5
1.4 Leeswijzer.....................................................................................................................................6
H2 Beleidsdynamiek...............................................................................................................................6
2.1 Klassieke perspectieven op beleidsverandering...........................................................................7
2.2 Moraliteitsbeleid..........................................................................................................................7
2.3. Beleidsperspectieven...................................................................................................................8
2.2 Maatschappelijke transformaties...............................................................................................11
H3 Conclusies en lobby-advies.............................................................................................................15
3.1 Conclusie....................................................................................................................................15
3.2 Lobby-advies..............................................................................................................................17
Bibliografie...........................................................................................................................................18
2
, H1. Introductie
In de afgelopen drie decennia hebben zich grote maatschappelijke veranderingen voorgedaan,
doordat regeringen steeds toleranter worden tegenover minderheidsgroepen. Vooral de rechten van
de lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender (LGBT)-gemeenschap zijn enorm verbeterd.
Het meest opvallende daarvan is de uitbreiding van de relatieherkenning van paren van hetzelfde
geslacht in alle landen. In 2015 hadden meer dan 30 landen een beleid geïmplementeerd dat
personen van gelijk geslacht wettelijk erkent en een groeiend aantal (18) deed dit door dergelijke
personen toe te staan een burgerlijk huwelijk aan te gaan. Zoals Kollman (2017) stelt: "Gezien de
snelle verspreiding van beleid rond het homohuwelijk, is het gemakkelijk om te vergeten hoe
controversieel dergelijk beleid slechts twee decennia geleden was" (p. 100). Europese landen, met
name de noordwestelijke, hebben vaak in de voorhoede gestaan van deze beleidshervorming en de
uitbreiding van de rechten van de LGBT-gemeenschap.
Vanaf 1998 was het in Nederland al mogelijk voor twee mannen of vrouwen om een geregistreerd
partnerschap aan te gaan. Hoewel de meeste gevolgen van het geregistreerd partnerschap gelijk zijn
aan de gevolgen van een huwelijk, bleef bij personen van hetzelfde geslacht toch de wens bestaan
om met elkaar te kunnen trouwen. Sinds 1 april 2001 is het in Nederland mogelijk dat twee mensen
van hetzelfde geslacht met elkaar trouwen, een beleidsverandering die in deze paper centraal staat.
Hiermee was Nederland het eerste land dit huwelijk legaliseerde. De wereld was geschokt door deze
buitengewone beleidswijziging die niet alleen de LGBT-rechten verbeterde, maar ook het huwelijk als
instelling beïnvloedde. Toch volgden veel democratieën - zowel binnen als buiten Europa - het
Nederlandse voorbeeld op. Mepschen et al., (2010) merken op dat homo-identiteit in Nederland
bestaat in overeenstemming met heteronormativiteit en deze niet bedreigt.
Rechtstreekse aanleiding tot de wetsvoorstellen vormen twee moties die een meerderheid in de
Kamer kregen en die leidden tot de Commissie-Kortmann. Die werd in 1996 ingesteld en adviseerde
het jaar daarop - verdeeld - om het huwelijk 'open te stellen'. Vijf leden waren voor, drie leden tegen.
Dit laat een grote verdeeldheid zien. Christelijke partijen voerde onder andere aan dat het
zogenaamde homohuwelijk indruist tegen alles wat God ons in Zijn Woord voorhoudt, dat zij het
politiek onverteerbaar vinden als er ook maar één CDA-Kamerlid vóór de wettelijke verankering van
dat 'huwelijk' zal stemmen. Is dat wel het geval, dan vinden zij dat het CDA zich mede schuldig maakt
aan het verder slopen van de christelijke fundamenten van de Nederlandse samenleving. Op die
manier draagt het CDA tevens bij aan de verzwakking van de christelijke politiek in de 21ste eeuw.
Dit laat goed de verdeeldheid over de politieke grenzen en de beleidsdynamiek over dit onderwerp
zien. Toch had een ruime meerderheid in de Kamer, maar ook in de Nederlandse bevolking (62%)
geen bezwaar tegen de invoering van het homohuwelijk, zo bleek uit een onderzoek van het NIPO
(NRC Handelsblad, 2000).
Politieke en culturele context
Voor de opkomst van de verzorgingsstaat in de jaren vijftig en de opkomst van de seksuele revolutie,
die in de jaren zestig veel West-Europese landen omvatte, was Nederland een diep religieus land. Tot
dan toe was de Nederlandse samenleving verdeeld in vier zogenaamde pijlers of gemeenschappen.
Deze omvatten protestantse, katholieke, socialistische en liberale gemeenschappen die van elkaar
gescheiden waren. Alles in de samenleving was volgens deze pijlers georganiseerd (van der Veer,
2006). Elke pijler had vroeger zijn eigen kerk, politieke partij, scholen, winkels, etc. De organisatie van
de Nederlandse samenleving door de vier pijlers betekende dat de mensen die uit die verschillende
pijlers kwamen op zoek moesten naar compromissen en erin moesten slagen consensus te bereiken
om samen te kunnen leven in één land. Verdraagzaamheid en onderhandelingsvermogen, die later
een belangrijke rol speelden bij de acceptatie van de homobeweging door de Nederlandse regering,
komen uit de eerdere periode in de geschiedenis van Nederland, toen de natie in deze pijlers was
3
Paper maatschappij en beleid
Docenten: Prof.dr. Peter Scholten & dr. Warda Belabas
Datum: 18 april 2021
1
,Inhoud
................................................................................................................................................................2
H1. Introductie.......................................................................................................................................3
1.2 Probleemstelling...........................................................................................................................4
1.3 Methoden.....................................................................................................................................5
1.4 Leeswijzer.....................................................................................................................................6
H2 Beleidsdynamiek...............................................................................................................................6
2.1 Klassieke perspectieven op beleidsverandering...........................................................................7
2.2 Moraliteitsbeleid..........................................................................................................................7
2.3. Beleidsperspectieven...................................................................................................................8
2.2 Maatschappelijke transformaties...............................................................................................11
H3 Conclusies en lobby-advies.............................................................................................................15
3.1 Conclusie....................................................................................................................................15
3.2 Lobby-advies..............................................................................................................................17
Bibliografie...........................................................................................................................................18
2
, H1. Introductie
In de afgelopen drie decennia hebben zich grote maatschappelijke veranderingen voorgedaan,
doordat regeringen steeds toleranter worden tegenover minderheidsgroepen. Vooral de rechten van
de lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender (LGBT)-gemeenschap zijn enorm verbeterd.
Het meest opvallende daarvan is de uitbreiding van de relatieherkenning van paren van hetzelfde
geslacht in alle landen. In 2015 hadden meer dan 30 landen een beleid geïmplementeerd dat
personen van gelijk geslacht wettelijk erkent en een groeiend aantal (18) deed dit door dergelijke
personen toe te staan een burgerlijk huwelijk aan te gaan. Zoals Kollman (2017) stelt: "Gezien de
snelle verspreiding van beleid rond het homohuwelijk, is het gemakkelijk om te vergeten hoe
controversieel dergelijk beleid slechts twee decennia geleden was" (p. 100). Europese landen, met
name de noordwestelijke, hebben vaak in de voorhoede gestaan van deze beleidshervorming en de
uitbreiding van de rechten van de LGBT-gemeenschap.
Vanaf 1998 was het in Nederland al mogelijk voor twee mannen of vrouwen om een geregistreerd
partnerschap aan te gaan. Hoewel de meeste gevolgen van het geregistreerd partnerschap gelijk zijn
aan de gevolgen van een huwelijk, bleef bij personen van hetzelfde geslacht toch de wens bestaan
om met elkaar te kunnen trouwen. Sinds 1 april 2001 is het in Nederland mogelijk dat twee mensen
van hetzelfde geslacht met elkaar trouwen, een beleidsverandering die in deze paper centraal staat.
Hiermee was Nederland het eerste land dit huwelijk legaliseerde. De wereld was geschokt door deze
buitengewone beleidswijziging die niet alleen de LGBT-rechten verbeterde, maar ook het huwelijk als
instelling beïnvloedde. Toch volgden veel democratieën - zowel binnen als buiten Europa - het
Nederlandse voorbeeld op. Mepschen et al., (2010) merken op dat homo-identiteit in Nederland
bestaat in overeenstemming met heteronormativiteit en deze niet bedreigt.
Rechtstreekse aanleiding tot de wetsvoorstellen vormen twee moties die een meerderheid in de
Kamer kregen en die leidden tot de Commissie-Kortmann. Die werd in 1996 ingesteld en adviseerde
het jaar daarop - verdeeld - om het huwelijk 'open te stellen'. Vijf leden waren voor, drie leden tegen.
Dit laat een grote verdeeldheid zien. Christelijke partijen voerde onder andere aan dat het
zogenaamde homohuwelijk indruist tegen alles wat God ons in Zijn Woord voorhoudt, dat zij het
politiek onverteerbaar vinden als er ook maar één CDA-Kamerlid vóór de wettelijke verankering van
dat 'huwelijk' zal stemmen. Is dat wel het geval, dan vinden zij dat het CDA zich mede schuldig maakt
aan het verder slopen van de christelijke fundamenten van de Nederlandse samenleving. Op die
manier draagt het CDA tevens bij aan de verzwakking van de christelijke politiek in de 21ste eeuw.
Dit laat goed de verdeeldheid over de politieke grenzen en de beleidsdynamiek over dit onderwerp
zien. Toch had een ruime meerderheid in de Kamer, maar ook in de Nederlandse bevolking (62%)
geen bezwaar tegen de invoering van het homohuwelijk, zo bleek uit een onderzoek van het NIPO
(NRC Handelsblad, 2000).
Politieke en culturele context
Voor de opkomst van de verzorgingsstaat in de jaren vijftig en de opkomst van de seksuele revolutie,
die in de jaren zestig veel West-Europese landen omvatte, was Nederland een diep religieus land. Tot
dan toe was de Nederlandse samenleving verdeeld in vier zogenaamde pijlers of gemeenschappen.
Deze omvatten protestantse, katholieke, socialistische en liberale gemeenschappen die van elkaar
gescheiden waren. Alles in de samenleving was volgens deze pijlers georganiseerd (van der Veer,
2006). Elke pijler had vroeger zijn eigen kerk, politieke partij, scholen, winkels, etc. De organisatie van
de Nederlandse samenleving door de vier pijlers betekende dat de mensen die uit die verschillende
pijlers kwamen op zoek moesten naar compromissen en erin moesten slagen consensus te bereiken
om samen te kunnen leven in één land. Verdraagzaamheid en onderhandelingsvermogen, die later
een belangrijke rol speelden bij de acceptatie van de homobeweging door de Nederlandse regering,
komen uit de eerdere periode in de geschiedenis van Nederland, toen de natie in deze pijlers was
3
