Week 10: Ne bis in idem en samenloop (3 t/m 7 mei)
Hoorcollege 10 Ne bis in idem en samenloop
Plaatsbepaling
• situatie: één feitelijke gedraging valt binnen meerdere delictsomschrijvingen
• als gevolg van ruime delictsomschrijvingen
- art. 417bis lid 1 sub a Sr = schuldheling
- art. 420quater lid 1 sub b Sr = schuldwitwassen
• als gevolg van algemene leerstukken
• voltooid delict, heeft voorafgaand uitvoeringshandelingen en
voorbereidingshandelingen
• Hoe onevenredige aansprakelijkstelling en onevenredige bestraffing te
voorkomen?
- beginsel van ne bis in idem => dubbele bestraffing
- samenloopregeling => onevenredigheid van straffen voorkomen
Ne bis in idem
Belang van het feitsbegrip
• verscheidene perspectieven mogelijk:
- feitelijk perspectief => één gedraging
- normatief perspectief => gedraging(en) plaatsen in strafrechtelijke betekenis en
juridisch handelingsbegrip hanteren (= welk rechtsbelang een strafbepaling
beoogt te beschermen)
- gecombineerd perspectief
• naar geldend recht: gecombineerde toetsingsmaatstaf
- invulling in het kader van ne bis in idem en samenloop is niet hetzelfde
1
,Feitsbegrip in de context van het ne bis in idem-beginsel
• het beginsel van ne bis in idem
• art. 68 Sr => alleen betrekking op strafrechtelijke gewijsden en moet gaan om
onherroepelijke uitspraken => nationaalrechtelijke ne bis in idem bepaling
bescherm al tegen onherroepelijke uitspraken uit andere landen
• verbod op dubbele berechting/vervolging/bestraffing
• uitgangspunt van een behoorlijke strafrechtspleging
• thans bovendien een fundamenteel recht (art. 50 Grondrechtenhandvest EU)
• in EU verband: beginsel van wederzijdse erkenning (in Duitsland vervolgd, dan
niet opnieuw in Nederland vervolgen; erkenning van strafrechtelijke berechting in
andere EU-landen)
Welk feitsbegrip ne bis in idem?
• HR gecombineerde toetsingsmaatstaf
- feitelijke maatstaf staat voorop
- juridische factoren worden meegewogen (strekking van strafbepaling; welk
rechtsgoed beoogt bepaling te beschermen) => dienen als vangnet als een
feitelijke maatstaf tot onaanvaardbare uitkomsten leidt
• betekenis voor art. 313 Sv [mogelijkheid voor OM om tenlastelegging te wijzigen]
- alleen wanneer na wijziging nog sprake is van hetzelfde feit
• relevantie Europese rechtspraak
- EHRM => invloed op rechtspraak => art. 4 Protocol 7 EVRM
- uitlegging van ne bis in idem als feitelijke benadering [identical facts or facts
which are substantially the same]
- HvJEU => bij art. 50 Handvest => NL gebonden aan HvJEU voor uitlegging
EU-recht
- uitlegging van ne bis in idem als feitelijke benadering [vraag of sprake is van
een geheel van feiten die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn?]
• Maatstaf HR verenigbaar met Europese maatstaven?
2
, Samenloop
Feitsbegrip in de context van de samenloopregeling
• de samenloopregling
• betrekking op de straftoemeting
• art. 55 t/m 57 Sr
• tweeledig doel
• van toepassing bij gelijktijdige berechting meerdere strafbare feiten
• drie vormen van samenloop
1. meerdaadse samenloop (art. 57) = meerdere delictsomschrijvingen
toepasselijk => meerdere feiten die als opzichzelf staande handelingen
kunnen worden beschouwd
• meerdere verwijten
• op zichzelf staande handeling
• beperkt cumulatiebeginsel => strafmaximum verhoogd met 1/3e
2. eendaadse samenloop (art. 55) = feit valt in meer dan 1 strafbepaling
• alleen het zwaarste strafmaximum geldt
• absorptiebeginsel => ene bepaling slokt de andere op
3. voortgezette handeling (art. 56) = elkaar in tijd opvolgende gedragingen die
zo nauw samenhangen dat ze moeten worden beschouwd als voortgezette
handeling
• alleen het zwaarste strafmaximum geldt
• absorptiebeginsel => ene bepaling slokt de andere op
=> ne bis in idem is gericht tot het Openbaar Ministerie
=> bij ne bis in idem gaat het om ongelijktijdige berechting
=> samenloopregeling is gericht tot de rechter
=> bij samenloopregeling gaat het om gelijktijdige berechting
Welk feitsbegrip bij samenloop?
3
Hoorcollege 10 Ne bis in idem en samenloop
Plaatsbepaling
• situatie: één feitelijke gedraging valt binnen meerdere delictsomschrijvingen
• als gevolg van ruime delictsomschrijvingen
- art. 417bis lid 1 sub a Sr = schuldheling
- art. 420quater lid 1 sub b Sr = schuldwitwassen
• als gevolg van algemene leerstukken
• voltooid delict, heeft voorafgaand uitvoeringshandelingen en
voorbereidingshandelingen
• Hoe onevenredige aansprakelijkstelling en onevenredige bestraffing te
voorkomen?
- beginsel van ne bis in idem => dubbele bestraffing
- samenloopregeling => onevenredigheid van straffen voorkomen
Ne bis in idem
Belang van het feitsbegrip
• verscheidene perspectieven mogelijk:
- feitelijk perspectief => één gedraging
- normatief perspectief => gedraging(en) plaatsen in strafrechtelijke betekenis en
juridisch handelingsbegrip hanteren (= welk rechtsbelang een strafbepaling
beoogt te beschermen)
- gecombineerd perspectief
• naar geldend recht: gecombineerde toetsingsmaatstaf
- invulling in het kader van ne bis in idem en samenloop is niet hetzelfde
1
,Feitsbegrip in de context van het ne bis in idem-beginsel
• het beginsel van ne bis in idem
• art. 68 Sr => alleen betrekking op strafrechtelijke gewijsden en moet gaan om
onherroepelijke uitspraken => nationaalrechtelijke ne bis in idem bepaling
bescherm al tegen onherroepelijke uitspraken uit andere landen
• verbod op dubbele berechting/vervolging/bestraffing
• uitgangspunt van een behoorlijke strafrechtspleging
• thans bovendien een fundamenteel recht (art. 50 Grondrechtenhandvest EU)
• in EU verband: beginsel van wederzijdse erkenning (in Duitsland vervolgd, dan
niet opnieuw in Nederland vervolgen; erkenning van strafrechtelijke berechting in
andere EU-landen)
Welk feitsbegrip ne bis in idem?
• HR gecombineerde toetsingsmaatstaf
- feitelijke maatstaf staat voorop
- juridische factoren worden meegewogen (strekking van strafbepaling; welk
rechtsgoed beoogt bepaling te beschermen) => dienen als vangnet als een
feitelijke maatstaf tot onaanvaardbare uitkomsten leidt
• betekenis voor art. 313 Sv [mogelijkheid voor OM om tenlastelegging te wijzigen]
- alleen wanneer na wijziging nog sprake is van hetzelfde feit
• relevantie Europese rechtspraak
- EHRM => invloed op rechtspraak => art. 4 Protocol 7 EVRM
- uitlegging van ne bis in idem als feitelijke benadering [identical facts or facts
which are substantially the same]
- HvJEU => bij art. 50 Handvest => NL gebonden aan HvJEU voor uitlegging
EU-recht
- uitlegging van ne bis in idem als feitelijke benadering [vraag of sprake is van
een geheel van feiten die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn?]
• Maatstaf HR verenigbaar met Europese maatstaven?
2
, Samenloop
Feitsbegrip in de context van de samenloopregeling
• de samenloopregling
• betrekking op de straftoemeting
• art. 55 t/m 57 Sr
• tweeledig doel
• van toepassing bij gelijktijdige berechting meerdere strafbare feiten
• drie vormen van samenloop
1. meerdaadse samenloop (art. 57) = meerdere delictsomschrijvingen
toepasselijk => meerdere feiten die als opzichzelf staande handelingen
kunnen worden beschouwd
• meerdere verwijten
• op zichzelf staande handeling
• beperkt cumulatiebeginsel => strafmaximum verhoogd met 1/3e
2. eendaadse samenloop (art. 55) = feit valt in meer dan 1 strafbepaling
• alleen het zwaarste strafmaximum geldt
• absorptiebeginsel => ene bepaling slokt de andere op
3. voortgezette handeling (art. 56) = elkaar in tijd opvolgende gedragingen die
zo nauw samenhangen dat ze moeten worden beschouwd als voortgezette
handeling
• alleen het zwaarste strafmaximum geldt
• absorptiebeginsel => ene bepaling slokt de andere op
=> ne bis in idem is gericht tot het Openbaar Ministerie
=> bij ne bis in idem gaat het om ongelijktijdige berechting
=> samenloopregeling is gericht tot de rechter
=> bij samenloopregeling gaat het om gelijktijdige berechting
Welk feitsbegrip bij samenloop?
3
