Werkgroep week 1 Rechtsmachtverdeling bij schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten (titel 8.4 Awb)
Wanneer kom je eigenlijk bij welke rechter terecht? Regels over schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten
kunnen we vinden in titel 8.4 Awb.
Rechtsmachtverdeling bij aansprakelijkheid o.g.v. onrechtmatige overheidsdaad in hoofdlijnen
De burgerlijke rechter oordeelt over schade ten gevolge van:
- Feitelijk handelen ter voorbereiding (Bolsius; onjuiste mededeling) of ter uitvoering van een besluit
(bestuursdwang waarbij schade ontstaat bijv.)
- Niet bij de bestuursrechter voor beroep vatbare rechtshandelingen (algemeen verbindende
voorschriften, beleidsregels art. 8:3 Awb)
- Door de bestuursrechter vernietigde appellabele besluiten, maar niet meer alle sinds 1 juli 2013 want
daar is de nieuwe titel 8.4 Awb voor in de plaats gekomen.
De bestuursrechter oordeelt over schade ten gevolgen van:
- Door de bestuursrechter vernietigde (en dus appellabele) besluiten, maar let op 25000-grens sinds 1
juli 2013
- Handelingen (ook feitelijke) t.a.v. ambtenaren en vreemdelingen.
Voorgeschiedenis
Wat is aan die titel 8.4 Awb vooraf gegaan? De bestuursrechter was van oudsher de rechter die oordeelde over
besluiten (beschikkingen onder de Wet Arob en onder de Awb nog steeds). De burgerlijke rechter zat
daarnaast. Die was er eigenlijk altijd al. Toen op een zeker moment de bestuursrechtelijke rechtsbescherming
erbij kwam, ontstond er een rechtsmachtsproblematiek. Bij wie moet de burger zijn? Kan de burger een
beschikking aanvechten bij de civiele rechter of bestuursrechter? In de jurisprudentie kwamen
afbakeningsregels (zie hc aantekeningen). In 2004 werd bekend dat er een wet zou komen die die
overheidsaansprakelijkheid beter zou gaan regelen. Die werkgroep kwam met een voorontwerp van de wet in
2007. Die hebben een schets gemaakt van hoe de overheidsaansprakelijkheid nu geregeld moet worden.
2007: voorontwerp
2011: wetsvoorstel
Wetsvoorstel zag zowel op de nadeelcompensatie (= schade die is ontstaan door rechtmatig
overheidshandelen) als wel op schade die is ontstaan door onrechtmatig overheidshandelen maar binnen die
onrechtmatige overheidsdaad ging het alleen over de onrechtmatige besluiten. Dus die titel 8.4 gaat alleen
maar over aansprakelijkheid voor onrechtmatige appellabele besluiten. Besluiten die je bij de bestuursrechter
kan aanvechten (zie art. 8:88 Awb)
30 jan. 2013: Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten door Eerste Kamer
aanvaard (Stb. 2013, 50)
Deel van de wet per 1/7/13 in werking getreden, onderdeel nadeelcompensatie volgt de Omgevingswet, dus
circa 2020. Alleen titel 8.4 Awb is in werking getreden.
De eis van processuele connexiteit
Rechtsmachtverdeling kun je nooit goed begrijpen als je niet weet wat dit begrip inhoudt. De rechtswegen die
openstaan tegen het schadeveroorzakende besluit, dienen ook te worden gevolgd in het beroep over de
vergoeding van de schade ten gevolge van dat besluit. Als je schade wilt vorderen ten gevolge van die
handeling moet je precies dezelfde rechtsweg volgen als tegen die handeling die de schade heeft veroorzaakt.
Er is een samenhang tussen die twee procedures. Dus vraag jezelf altijd het volgende af in
schadevergoedingszaken: wat kan ik doen tegen het schadeveroorzakende handelen? En als je dat voor jezelf
helder hebt, dan weet je ook wat je moet doen om je schade vergoed te krijgen. Want je moet precies dezelfde
weg volgen. Eis van processuele connexiteit komt uit de Van Vlodrop zaak. Bestuursrechter is bevoegd om over
schadevergoedingsverzoek te oordelen als hij dat ook kan over de schadeveroorzakende handelen zelf. Het
gevolg van de eis van processuele connexiteit is dat de civiele rechter slechts een restrol krijgt. De civiele
rechter is bevoegd bij schade die is veroorzaakt door avv’s, beleidsregels en feitelijk handelen. In deze gevallen
is de bestuursrechter niet bevoegd. Eis van processuele connexiteit blijkt uit art. 8:90 lid 1 Awb.
, Zie ABRvS 6 mei 1997, AB 1997/229, dat nog steeds geldt voor buitenwettelijke nadeelcompensatie en zie voor
schade door onrechtmatige besluiten art. 8:88 lid 2 Awb en art. 8:90 lid 1 Awb.
Wat is de bevoegdheidsgrondslag voor een zuiver schadebesluit naar aanleiding van een onrechtmatig besluit?
Art. 6:162 BW. Hoe kan een bepaling die voor een civiele verhouding is geschreven een grondslag bieden voor
een besluit? De Afdeling zei: als dat beginsel zich doet gevoelen in een publiekrechtelijke rechtsverhouding
tussen overheid en burger dan is het mede publiekrechtelijk van aard. Dit beginsel is voor civiele verhoudingen
geschreven maar als we die toepassen in de verhouding tussen overheid en burger dan is het een
publiekrechtelijke rechtsgrondslag voor een zuiver schadebesluit.
Wat is de bevoegdheidsgrondslag voor een zuiver schadebesluit bij nadeelcompensatie?
Egalitébeginsel: een rechtsbeginsel dat een grondslag biedt voor het nemen van een besluit.
Verloop procedures bij onrechtmatige besluiten
• Verloop bestuursrechtelijke schadevergoedingsprocedure:
1. Bestuursrechtelijk vernietigingsberoep tegen een besluit, eindigend met een vernietigd en dus
onrechtmatig besluit.
Dat besluit wat schade heeft veroorzaakt, moet onrechtmatig zijn wil je schadevergoeding kunnen vorderen.
Hoe weet je of een besluit onrechtmatig is? Het moet worden vernietigd door een bestuursrechter. Het begint
met een vernietigd besluit. Daarna begint procedure over schadevergoeding.
NB: met de vernietiging is onrechtmatigheid gegeven. In de schadevergoedingsprocedure moet het causaal
verband, relativiteit, schade, toerekenbaarheid en eigen schuld nog getoetst worden. Onrechtmatigheid is in de
schadevergoedingsprocedure niet zo een discussiepunt. Met de vernietiging is de onrechtmatigheid gegeven.
De vernietiging van het besluit door de bestuursrechter geeft een basis om een schadeverzoekschriftprocedure
te starten.
2. Schadeverzoekschriftprocedure: kan ofwel een losse procedure zijn (8:90) ofwel samenvallen met 1 (8:91
Awb). Je hebt twee varianten:
Losse procedure (8:90): dan heb je dat vernietigingsberoep al doorlopen en daarna ga je een losse
procedure starten. Dan moet je eerst toch even langs het bestuursorgaan want je mag bestuursorgaan niet
overvallen met een procedure. Eerst het bestuursorgaan op de hoogte stellen van jouw voornemen om een
schadeverzoekschriftprocedure te starten. In gebreke stellen als het waren.
Samenvallen (8:91): je kan ook in de vernietingsprocedure meteen een verzoekschrift indienen. Dan heb je
een beroepschrift ingediend waarin je stelt dat het besluit onrechtmatig is en rechter als u het met mij eens
bent dan wil ik ook dat u bestuursorgaan veroordeelt tot schadevergoeding. Een passage in het beroepschrift.
• Verloop van civielrechtelijke schadevergoedingsprocedure
1. Bestuursrechtelijk vernietigingsberoep tegen een besluit, eindigend met een vernietigd en dus
onrechtmatig besluit. Dan de tweede procedure is een civiele dagvaardingsprocedure. Dan begin je
van vooraf aan weer bij de rechtbank. Dan zie je voor de tweede keer een rechtbank maar nu alleen
maar over het vorderen van de schadevergoeding.
2. Civiele dagvaardingsprocedure
Rechtbank (sector civiel), Hof, Hoge Raad
De connexiteitsleer: complicatie
• Voorvraag: is de bevoegdheid van de civiele rechter / bestuursrechter exclusief of niet?
• Bij schade door (beweerdelijk) onrechtmatige algemeen verbindende voorschriften, feitelijke
handelingen, beleidsregels en andere in art. 8:3 Awb genoemde handelingen is het eenvoudig: geen
bezwaar en beroep bij de bestuursrechter mogelijk, dus oordeelt hij ook niet over de schade die je als
gevolg daarvan lijdt. De beoordeling van het recht op schadevergoeding door deze handelingen is het
exclusieve domein van de civiele rechter! Gevolg van connexiteitseis. Leidt je schade door een avv,
beleidsregels of een feitelijke handeling dan moet je naar de civiele rechter en dan kan je niet naar
de bestuursrechter.
Wanneer kom je eigenlijk bij welke rechter terecht? Regels over schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten
kunnen we vinden in titel 8.4 Awb.
Rechtsmachtverdeling bij aansprakelijkheid o.g.v. onrechtmatige overheidsdaad in hoofdlijnen
De burgerlijke rechter oordeelt over schade ten gevolge van:
- Feitelijk handelen ter voorbereiding (Bolsius; onjuiste mededeling) of ter uitvoering van een besluit
(bestuursdwang waarbij schade ontstaat bijv.)
- Niet bij de bestuursrechter voor beroep vatbare rechtshandelingen (algemeen verbindende
voorschriften, beleidsregels art. 8:3 Awb)
- Door de bestuursrechter vernietigde appellabele besluiten, maar niet meer alle sinds 1 juli 2013 want
daar is de nieuwe titel 8.4 Awb voor in de plaats gekomen.
De bestuursrechter oordeelt over schade ten gevolgen van:
- Door de bestuursrechter vernietigde (en dus appellabele) besluiten, maar let op 25000-grens sinds 1
juli 2013
- Handelingen (ook feitelijke) t.a.v. ambtenaren en vreemdelingen.
Voorgeschiedenis
Wat is aan die titel 8.4 Awb vooraf gegaan? De bestuursrechter was van oudsher de rechter die oordeelde over
besluiten (beschikkingen onder de Wet Arob en onder de Awb nog steeds). De burgerlijke rechter zat
daarnaast. Die was er eigenlijk altijd al. Toen op een zeker moment de bestuursrechtelijke rechtsbescherming
erbij kwam, ontstond er een rechtsmachtsproblematiek. Bij wie moet de burger zijn? Kan de burger een
beschikking aanvechten bij de civiele rechter of bestuursrechter? In de jurisprudentie kwamen
afbakeningsregels (zie hc aantekeningen). In 2004 werd bekend dat er een wet zou komen die die
overheidsaansprakelijkheid beter zou gaan regelen. Die werkgroep kwam met een voorontwerp van de wet in
2007. Die hebben een schets gemaakt van hoe de overheidsaansprakelijkheid nu geregeld moet worden.
2007: voorontwerp
2011: wetsvoorstel
Wetsvoorstel zag zowel op de nadeelcompensatie (= schade die is ontstaan door rechtmatig
overheidshandelen) als wel op schade die is ontstaan door onrechtmatig overheidshandelen maar binnen die
onrechtmatige overheidsdaad ging het alleen over de onrechtmatige besluiten. Dus die titel 8.4 gaat alleen
maar over aansprakelijkheid voor onrechtmatige appellabele besluiten. Besluiten die je bij de bestuursrechter
kan aanvechten (zie art. 8:88 Awb)
30 jan. 2013: Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten door Eerste Kamer
aanvaard (Stb. 2013, 50)
Deel van de wet per 1/7/13 in werking getreden, onderdeel nadeelcompensatie volgt de Omgevingswet, dus
circa 2020. Alleen titel 8.4 Awb is in werking getreden.
De eis van processuele connexiteit
Rechtsmachtverdeling kun je nooit goed begrijpen als je niet weet wat dit begrip inhoudt. De rechtswegen die
openstaan tegen het schadeveroorzakende besluit, dienen ook te worden gevolgd in het beroep over de
vergoeding van de schade ten gevolge van dat besluit. Als je schade wilt vorderen ten gevolge van die
handeling moet je precies dezelfde rechtsweg volgen als tegen die handeling die de schade heeft veroorzaakt.
Er is een samenhang tussen die twee procedures. Dus vraag jezelf altijd het volgende af in
schadevergoedingszaken: wat kan ik doen tegen het schadeveroorzakende handelen? En als je dat voor jezelf
helder hebt, dan weet je ook wat je moet doen om je schade vergoed te krijgen. Want je moet precies dezelfde
weg volgen. Eis van processuele connexiteit komt uit de Van Vlodrop zaak. Bestuursrechter is bevoegd om over
schadevergoedingsverzoek te oordelen als hij dat ook kan over de schadeveroorzakende handelen zelf. Het
gevolg van de eis van processuele connexiteit is dat de civiele rechter slechts een restrol krijgt. De civiele
rechter is bevoegd bij schade die is veroorzaakt door avv’s, beleidsregels en feitelijk handelen. In deze gevallen
is de bestuursrechter niet bevoegd. Eis van processuele connexiteit blijkt uit art. 8:90 lid 1 Awb.
, Zie ABRvS 6 mei 1997, AB 1997/229, dat nog steeds geldt voor buitenwettelijke nadeelcompensatie en zie voor
schade door onrechtmatige besluiten art. 8:88 lid 2 Awb en art. 8:90 lid 1 Awb.
Wat is de bevoegdheidsgrondslag voor een zuiver schadebesluit naar aanleiding van een onrechtmatig besluit?
Art. 6:162 BW. Hoe kan een bepaling die voor een civiele verhouding is geschreven een grondslag bieden voor
een besluit? De Afdeling zei: als dat beginsel zich doet gevoelen in een publiekrechtelijke rechtsverhouding
tussen overheid en burger dan is het mede publiekrechtelijk van aard. Dit beginsel is voor civiele verhoudingen
geschreven maar als we die toepassen in de verhouding tussen overheid en burger dan is het een
publiekrechtelijke rechtsgrondslag voor een zuiver schadebesluit.
Wat is de bevoegdheidsgrondslag voor een zuiver schadebesluit bij nadeelcompensatie?
Egalitébeginsel: een rechtsbeginsel dat een grondslag biedt voor het nemen van een besluit.
Verloop procedures bij onrechtmatige besluiten
• Verloop bestuursrechtelijke schadevergoedingsprocedure:
1. Bestuursrechtelijk vernietigingsberoep tegen een besluit, eindigend met een vernietigd en dus
onrechtmatig besluit.
Dat besluit wat schade heeft veroorzaakt, moet onrechtmatig zijn wil je schadevergoeding kunnen vorderen.
Hoe weet je of een besluit onrechtmatig is? Het moet worden vernietigd door een bestuursrechter. Het begint
met een vernietigd besluit. Daarna begint procedure over schadevergoeding.
NB: met de vernietiging is onrechtmatigheid gegeven. In de schadevergoedingsprocedure moet het causaal
verband, relativiteit, schade, toerekenbaarheid en eigen schuld nog getoetst worden. Onrechtmatigheid is in de
schadevergoedingsprocedure niet zo een discussiepunt. Met de vernietiging is de onrechtmatigheid gegeven.
De vernietiging van het besluit door de bestuursrechter geeft een basis om een schadeverzoekschriftprocedure
te starten.
2. Schadeverzoekschriftprocedure: kan ofwel een losse procedure zijn (8:90) ofwel samenvallen met 1 (8:91
Awb). Je hebt twee varianten:
Losse procedure (8:90): dan heb je dat vernietigingsberoep al doorlopen en daarna ga je een losse
procedure starten. Dan moet je eerst toch even langs het bestuursorgaan want je mag bestuursorgaan niet
overvallen met een procedure. Eerst het bestuursorgaan op de hoogte stellen van jouw voornemen om een
schadeverzoekschriftprocedure te starten. In gebreke stellen als het waren.
Samenvallen (8:91): je kan ook in de vernietingsprocedure meteen een verzoekschrift indienen. Dan heb je
een beroepschrift ingediend waarin je stelt dat het besluit onrechtmatig is en rechter als u het met mij eens
bent dan wil ik ook dat u bestuursorgaan veroordeelt tot schadevergoeding. Een passage in het beroepschrift.
• Verloop van civielrechtelijke schadevergoedingsprocedure
1. Bestuursrechtelijk vernietigingsberoep tegen een besluit, eindigend met een vernietigd en dus
onrechtmatig besluit. Dan de tweede procedure is een civiele dagvaardingsprocedure. Dan begin je
van vooraf aan weer bij de rechtbank. Dan zie je voor de tweede keer een rechtbank maar nu alleen
maar over het vorderen van de schadevergoeding.
2. Civiele dagvaardingsprocedure
Rechtbank (sector civiel), Hof, Hoge Raad
De connexiteitsleer: complicatie
• Voorvraag: is de bevoegdheid van de civiele rechter / bestuursrechter exclusief of niet?
• Bij schade door (beweerdelijk) onrechtmatige algemeen verbindende voorschriften, feitelijke
handelingen, beleidsregels en andere in art. 8:3 Awb genoemde handelingen is het eenvoudig: geen
bezwaar en beroep bij de bestuursrechter mogelijk, dus oordeelt hij ook niet over de schade die je als
gevolg daarvan lijdt. De beoordeling van het recht op schadevergoeding door deze handelingen is het
exclusieve domein van de civiele rechter! Gevolg van connexiteitseis. Leidt je schade door een avv,
beleidsregels of een feitelijke handeling dan moet je naar de civiele rechter en dan kan je niet naar
de bestuursrechter.
