Cultuur en diversiteit – met nieuwe oge
Filosofie/levensbeschouwing – de vijf religies van de wereld
HOOFDSTUK 1 HINDOEÏSME
1.1 naam en oorsprong
het hindoeïsme is buitengewoon veelkleurig en veelvorming, zodat je nauwelijks van één religie kunt
spreken. Het is een soort religieus oerwoud met een enorm verscheidenheid aan godengestalten,
leerstellingen, riten…….
De naam hindoeïsme komt van de rivier de Indus, die in het huidige Pakistan uitmondt in de zee. Het
gebied ten oosten van de rivier werd India genoemd en de inheemse religies in het oude India kregen
van buitenstaanders de naam hindoeïsme.
Kent geen stichter of vaste organisatie, maar is meer het resultaat van een ontwikkelingsproces,
waarin telkens weer nieuwe sociale of religieuze elementen zijn opgenomen.
In het hindoeïsme zijn grofweg twee lagen te onderscheiden:
de oeroude natuurreligie van de oorspronkelijke bewoners van India. Allerlei natuurkrachten
werden als goden (deva’s) of geesten gezien.
De religie van de Ariërs, volkstammen die na 2000 voor gjt langzamerhand heel India zijn
gaan beheersen en hun stempel hebben gezet op de sociale orde, uitgegroeid tot het latere
kastenstelsel.
1.2 Dharma – bestemming – kosmische orde – klasse
De uiteindelijke bestemming van de mens ligt niet in deze materiële wereld, maar in het goddelijke,
dat je door vervolmaken van jezelf kunt bereiken of waarmee je je in overgave kunt verenigen.
In de wereld heerst een soort van kosmische orde, die alles in evenwicht houdt, die orde kan tijdelijk
verstoord worden maar komt altijd terug. Tot die orde behoort ook het kastenstelsel, door geboorte
kom je in een kaste of varna (kleur): een sociale groep met dezelfde naam, beroep, tradities en
religieuze praktijken.
4 hoofdkasten zijn:
1. Brahmanen; priesters, ziener en filosofen, veelal ook de hogere beroepen
2. Ksatriya’s: strijders, ridders, prinsen en koningen, landbestuurders en militairen
3. Vaisya’s: boeren, kooplieden, handelaren en geschoolde arbeiders
4. Sjoedra’s of dasa’s: ongeschoolde arbeiders, slaven en bedienden
Je kan ook buiten het systeem vallen, zij worden de onaanraakbaren (dalits) genoemd en verrichten
vooral onreine werkzaamheden als leerlooien, het opruimen van kadavers en dergelijke.
De kasten kennen ook nog duizenden subkasten met hun eigen sociale regels en beroepsgroepen.
Officieel is het kastenstelsel afgeschaft, maar in praktijk werkt het nog heel sterk door.
Als je de uiteindelijke verlossing wil bereiken moet je je houden aan de regels van je kaste, anders
gaat de orde van de maatschappij verloren. Via wedergeboorte kan je een hogere bestemming
bereiken.
Naast de regels van je kaste zijn er ook meer algemene principes van de dharma voor de morele
orde; geduld en tevredenheid, gelijkmoedigheid, vergevensgezindheid, matigheid, respecteren van
andermans bezit.
1.3 de bronnen: de veda’s en de grote verhalen
,de veda’s
De Ariërs hebben verzamelingen van gebeden, lofliederen en offerspreuken, die eeuwenlang
mondeling zijn overgeleverd. Tussen 1500 en 800 voor gjt zijn deze woorden opgeschreven en ze
vormen de oudste literatuur van de Indische godsdienst: de veda’s (=weten). Hierin staan vooral
voorschriften voor de offers, spreuken, liederen, hoe je moet omgaan met ziekte, boze geesten etc.
De veda’s zijn geschreven in Sanskriet en worden gezien als goddelijke openbaring, geschouwd door
de risji’s, de wijzen. Alleen de brahmanen, de rituele specialisten, kunnen de veda’s lezen en
uitleggen. Dit gezag is formeel omdat in de praktijk de hindoe meer binding heeft met zijn goeroe
(leraar) dan met het heilige woord zelf.
Oepanisjaden
Aan het eind van de vedische periode ontstaan geschriften van de Oepanisjaden (zij die zitten aan de
voeten van de leermeester). Zij zoeken naar de laatste waarheid achter het bestaan van de wereld en
haar goden. Het optimisme van de veda’s verdwijnt en daarvoor in de plaats komt een meer
pessimistisch wereldbeeld, waarin de vergankelijkheid van het materiële bestaan beklemtoond
wordt. Er ontstaan dan de opvattingen over karma en reïncarnatie.
De grote verhalen
Na de vedische periode ontstaan de grote religieuze verhalen, deze spelen tot op vandaag een zeer
grote rol in het religieuze bewustzijn van de hindoe. Meer dan de veda’s vormen deze verhalen de
bron van inspiratie voor het leven van alledag.
Mahabharata
Is een mix van allerlei spannende verhalen en diepzinnige gedachten. Het stamt ergens uit het begin
van onze jaartelling en gaat over de strijd tussen de Pandava’s en de Kaurava’s over de erfopvolging.
De blinde koning Dhristarastra, die zijn oudere broer Pandu is ogpevolgd, wil het koningsschap niet
aan zijn zoon Duryodhana overdragen, maar aan Yudisthira, de oudste zoon van zijn broer, omdat die
er eerder recht op heeft, dit geeft grote problemen. Duryodhana ziet kans het koningschap te
verwerven en Yudisthira wordt met zijn 4 broeders verjaard. Als de vijf broeders (Pandava’s)
terugkomen krijgen ze van Dhritarastra toch nog de helft van het koninkrijk. Na 12 jaar ontbrandt te
strijd tussen de Pandava’s en de Kaurava’s, de Pandava’s winnen de oorlog en regeert nog 15 jaar in
rechtvaardigheid en vrede over het hele rijk.
Bhagavadgita
= Zang van de Verhevene, is een onderdeel van de Mahabharata. Hij bevat de dialoog tussen Arjuna,
een van de vijf Pandava’s en aanvoerder van de strijd, met zijn wagenmenner Krisjna. Krisjna is
avatare van de god Visjnoe, en twijfelt of hij wel moet vechten tegen zijn neven, leermeesters en
vrienden. Krisjna legt Arjuna uit, dat stoppen met de oorlog oneer betekent en in strijd is met zijn
dharma. In dit gesprek ontvouwt Krisjna de drie klassieke verlossingswegen van het hindoeïsme:
karmayoga
bhaktiyoga
jnanayoga
verhaal wordt uitgelegd als een spirituele strijd van het goede tegen het kwade, die in elk mens
gestreden moet worden.
Ramayana
In dit epos uit het begin van de gebruikelijke jaartelling spelen Rama en Sita de hoofdrol, Rama is een
avatara van Krisjna, dus niet zomaar een koningszoon. Als zijn vader Dasharatha afstand wil doen van
zijn troon, weet een van de andere vrouwen op grond van bepaalde beloftes uit het verleden gedaan
te krijgen, dat haar zoon Bharata koning wordt. Rama de oudste zoon van de eerste vrouw van
Dasharatha, wordt 14 jaar verbannen, gehoorzaam vertrekt Rama met zijn vrouw Sita en zijn broek
Lakshmana. Ze beleven allerlei spannende avonturen, waarvan er één slecht afloopt, Sita wordt
, ontvoert door Ravana, hij probeert haar te verleiden maar zij blijft haar man trouw. Rama weet het
eiland te bereiken en verslaat met behulp van andere Ravana en keert terug met Sita. Het verhaal is
één grote illustratie van hoe je volgens je dharma moet leven; je moet je houden aan je beloftes, je
moet je plicht doen en oprecht berouw tonen als je fout zit.
Verhalen over Krisjna
Naast de rollen die Krisjna speelt in de Mahabharata en de Ramayana zijn er nog allerlei andere
verhalen over Krisjna in omloop. Populaire is het verhaal van de geboorte van Krisjna als zoon van
prins Vasudeva, hij wordt grootgebracht door een koeherder, omdat zijn oom hem met de dood
bedreigde. Met zijn broer Balarama maakt hij allerlei avonturen mee, waarbij hij steeds het kwade
overwint. Deze verhalen zijn zeer geliefd.
1.4 wegen naar verlossing – karma en reïncarnatie
karma en reïncarnatie
Het hindoeïsme gaat ervan uit dat er achter de zichtbare materiële wereld een transcendente of
bovennatuurlijke werkelijkheid schuilgaat. De transcendente werkelijke kan als abstract gezien
worden (het Brahman) en als persoonlijk (een godheid).
Het Brahman staat voor het eeuwige goddelijke, het onstoffelijke, het onveranderlijke, de
onwankelbare orde van rust en harmonie. Is geen persoon of schepper zoals God van joden,
christenen en moslims. Hoe alles ontstaan is, is voor de hindoe niet van belang, want we leven in
eindeloze tijdperken van opgang, ondergang en wederkeer.
In ieder mens huist de goddelijke essentie die atman genoemd wordt. Deze essentie verhuist van
bestaansvorm naar bestaansvorm, deze reïncarnatie of zielsverhuizing omvat niet allen het menselijk
bestaan, maar al het bestaan. Hoe je wordt wedergeboren wordt bepaald door je karma. Het gaat
vooral om de intentie waarmee je handelt.
Moksja
Omdat de mens telkens opnieuw geboren wordt, is de hindoe op zoek naar een werkelijkheid die de
gewone werkelijkheid overstijgt. De spirituele werkelijkheid wordt beschouwd als de ware
werkelijkheid, de materiële werkelijkheid is uiteindelijke alleen maar illusie. Je kan alleen loskomen
van de kringloop van wedergeboorte als je geen karma meer vertoond, geen goede en geen kwade.
Verlossingswegen
Er zijn drie klassieke verlossingswegen, meestal marga’s genoemd, maar soms ook yoga
1. karma Marga- de weg van het handelen: op deze weg houd je je volledig aan je dharma, je
doet wat je moet doen. Zonder eigenbelang of gehechtheid.
2. Bhakati – Marga – de weg van de liefdevolle overgave: op deze weg richt je je helemaal op de
godheid van je keuze. In de liefdevolle overgave aan de godheid van je keuze ervaar je de
mystieke vereniging van je ziel met god. Pure liefde zonder doel of bijoogmerk. In praktijk de
meest gevolgde weg.
3. Jnana – Marga – de weg van het inzicht; op de weg wil men door studie en meditatie komen
tot een dieper verstaan van de eenheid van Brahman en atman, de eenheid van het
vergankelijke en het onvergankelijke, mens en kosmos. Wie in deze ervaring opgaat wordt
niet meer wedergeboren, want zijn atman keert terug als druppen in de oceaan van
Brahman. Vind je vooral in de Vedaanta (einde van de Veda). Wordt monistische genoemd
omdat het Brahman gezien wordt als de enige ware werkelijkheid.
1.5 de godenwereld
Kent oneindig veel goden doordat het hindoeïsme in feite een verzameling is van diverse Indische
tradities, met elk hun eigen namen en gestalten. Dit noemt met polytheïsme; meergodendom. Maar
Filosofie/levensbeschouwing – de vijf religies van de wereld
HOOFDSTUK 1 HINDOEÏSME
1.1 naam en oorsprong
het hindoeïsme is buitengewoon veelkleurig en veelvorming, zodat je nauwelijks van één religie kunt
spreken. Het is een soort religieus oerwoud met een enorm verscheidenheid aan godengestalten,
leerstellingen, riten…….
De naam hindoeïsme komt van de rivier de Indus, die in het huidige Pakistan uitmondt in de zee. Het
gebied ten oosten van de rivier werd India genoemd en de inheemse religies in het oude India kregen
van buitenstaanders de naam hindoeïsme.
Kent geen stichter of vaste organisatie, maar is meer het resultaat van een ontwikkelingsproces,
waarin telkens weer nieuwe sociale of religieuze elementen zijn opgenomen.
In het hindoeïsme zijn grofweg twee lagen te onderscheiden:
de oeroude natuurreligie van de oorspronkelijke bewoners van India. Allerlei natuurkrachten
werden als goden (deva’s) of geesten gezien.
De religie van de Ariërs, volkstammen die na 2000 voor gjt langzamerhand heel India zijn
gaan beheersen en hun stempel hebben gezet op de sociale orde, uitgegroeid tot het latere
kastenstelsel.
1.2 Dharma – bestemming – kosmische orde – klasse
De uiteindelijke bestemming van de mens ligt niet in deze materiële wereld, maar in het goddelijke,
dat je door vervolmaken van jezelf kunt bereiken of waarmee je je in overgave kunt verenigen.
In de wereld heerst een soort van kosmische orde, die alles in evenwicht houdt, die orde kan tijdelijk
verstoord worden maar komt altijd terug. Tot die orde behoort ook het kastenstelsel, door geboorte
kom je in een kaste of varna (kleur): een sociale groep met dezelfde naam, beroep, tradities en
religieuze praktijken.
4 hoofdkasten zijn:
1. Brahmanen; priesters, ziener en filosofen, veelal ook de hogere beroepen
2. Ksatriya’s: strijders, ridders, prinsen en koningen, landbestuurders en militairen
3. Vaisya’s: boeren, kooplieden, handelaren en geschoolde arbeiders
4. Sjoedra’s of dasa’s: ongeschoolde arbeiders, slaven en bedienden
Je kan ook buiten het systeem vallen, zij worden de onaanraakbaren (dalits) genoemd en verrichten
vooral onreine werkzaamheden als leerlooien, het opruimen van kadavers en dergelijke.
De kasten kennen ook nog duizenden subkasten met hun eigen sociale regels en beroepsgroepen.
Officieel is het kastenstelsel afgeschaft, maar in praktijk werkt het nog heel sterk door.
Als je de uiteindelijke verlossing wil bereiken moet je je houden aan de regels van je kaste, anders
gaat de orde van de maatschappij verloren. Via wedergeboorte kan je een hogere bestemming
bereiken.
Naast de regels van je kaste zijn er ook meer algemene principes van de dharma voor de morele
orde; geduld en tevredenheid, gelijkmoedigheid, vergevensgezindheid, matigheid, respecteren van
andermans bezit.
1.3 de bronnen: de veda’s en de grote verhalen
,de veda’s
De Ariërs hebben verzamelingen van gebeden, lofliederen en offerspreuken, die eeuwenlang
mondeling zijn overgeleverd. Tussen 1500 en 800 voor gjt zijn deze woorden opgeschreven en ze
vormen de oudste literatuur van de Indische godsdienst: de veda’s (=weten). Hierin staan vooral
voorschriften voor de offers, spreuken, liederen, hoe je moet omgaan met ziekte, boze geesten etc.
De veda’s zijn geschreven in Sanskriet en worden gezien als goddelijke openbaring, geschouwd door
de risji’s, de wijzen. Alleen de brahmanen, de rituele specialisten, kunnen de veda’s lezen en
uitleggen. Dit gezag is formeel omdat in de praktijk de hindoe meer binding heeft met zijn goeroe
(leraar) dan met het heilige woord zelf.
Oepanisjaden
Aan het eind van de vedische periode ontstaan geschriften van de Oepanisjaden (zij die zitten aan de
voeten van de leermeester). Zij zoeken naar de laatste waarheid achter het bestaan van de wereld en
haar goden. Het optimisme van de veda’s verdwijnt en daarvoor in de plaats komt een meer
pessimistisch wereldbeeld, waarin de vergankelijkheid van het materiële bestaan beklemtoond
wordt. Er ontstaan dan de opvattingen over karma en reïncarnatie.
De grote verhalen
Na de vedische periode ontstaan de grote religieuze verhalen, deze spelen tot op vandaag een zeer
grote rol in het religieuze bewustzijn van de hindoe. Meer dan de veda’s vormen deze verhalen de
bron van inspiratie voor het leven van alledag.
Mahabharata
Is een mix van allerlei spannende verhalen en diepzinnige gedachten. Het stamt ergens uit het begin
van onze jaartelling en gaat over de strijd tussen de Pandava’s en de Kaurava’s over de erfopvolging.
De blinde koning Dhristarastra, die zijn oudere broer Pandu is ogpevolgd, wil het koningsschap niet
aan zijn zoon Duryodhana overdragen, maar aan Yudisthira, de oudste zoon van zijn broer, omdat die
er eerder recht op heeft, dit geeft grote problemen. Duryodhana ziet kans het koningschap te
verwerven en Yudisthira wordt met zijn 4 broeders verjaard. Als de vijf broeders (Pandava’s)
terugkomen krijgen ze van Dhritarastra toch nog de helft van het koninkrijk. Na 12 jaar ontbrandt te
strijd tussen de Pandava’s en de Kaurava’s, de Pandava’s winnen de oorlog en regeert nog 15 jaar in
rechtvaardigheid en vrede over het hele rijk.
Bhagavadgita
= Zang van de Verhevene, is een onderdeel van de Mahabharata. Hij bevat de dialoog tussen Arjuna,
een van de vijf Pandava’s en aanvoerder van de strijd, met zijn wagenmenner Krisjna. Krisjna is
avatare van de god Visjnoe, en twijfelt of hij wel moet vechten tegen zijn neven, leermeesters en
vrienden. Krisjna legt Arjuna uit, dat stoppen met de oorlog oneer betekent en in strijd is met zijn
dharma. In dit gesprek ontvouwt Krisjna de drie klassieke verlossingswegen van het hindoeïsme:
karmayoga
bhaktiyoga
jnanayoga
verhaal wordt uitgelegd als een spirituele strijd van het goede tegen het kwade, die in elk mens
gestreden moet worden.
Ramayana
In dit epos uit het begin van de gebruikelijke jaartelling spelen Rama en Sita de hoofdrol, Rama is een
avatara van Krisjna, dus niet zomaar een koningszoon. Als zijn vader Dasharatha afstand wil doen van
zijn troon, weet een van de andere vrouwen op grond van bepaalde beloftes uit het verleden gedaan
te krijgen, dat haar zoon Bharata koning wordt. Rama de oudste zoon van de eerste vrouw van
Dasharatha, wordt 14 jaar verbannen, gehoorzaam vertrekt Rama met zijn vrouw Sita en zijn broek
Lakshmana. Ze beleven allerlei spannende avonturen, waarvan er één slecht afloopt, Sita wordt
, ontvoert door Ravana, hij probeert haar te verleiden maar zij blijft haar man trouw. Rama weet het
eiland te bereiken en verslaat met behulp van andere Ravana en keert terug met Sita. Het verhaal is
één grote illustratie van hoe je volgens je dharma moet leven; je moet je houden aan je beloftes, je
moet je plicht doen en oprecht berouw tonen als je fout zit.
Verhalen over Krisjna
Naast de rollen die Krisjna speelt in de Mahabharata en de Ramayana zijn er nog allerlei andere
verhalen over Krisjna in omloop. Populaire is het verhaal van de geboorte van Krisjna als zoon van
prins Vasudeva, hij wordt grootgebracht door een koeherder, omdat zijn oom hem met de dood
bedreigde. Met zijn broer Balarama maakt hij allerlei avonturen mee, waarbij hij steeds het kwade
overwint. Deze verhalen zijn zeer geliefd.
1.4 wegen naar verlossing – karma en reïncarnatie
karma en reïncarnatie
Het hindoeïsme gaat ervan uit dat er achter de zichtbare materiële wereld een transcendente of
bovennatuurlijke werkelijkheid schuilgaat. De transcendente werkelijke kan als abstract gezien
worden (het Brahman) en als persoonlijk (een godheid).
Het Brahman staat voor het eeuwige goddelijke, het onstoffelijke, het onveranderlijke, de
onwankelbare orde van rust en harmonie. Is geen persoon of schepper zoals God van joden,
christenen en moslims. Hoe alles ontstaan is, is voor de hindoe niet van belang, want we leven in
eindeloze tijdperken van opgang, ondergang en wederkeer.
In ieder mens huist de goddelijke essentie die atman genoemd wordt. Deze essentie verhuist van
bestaansvorm naar bestaansvorm, deze reïncarnatie of zielsverhuizing omvat niet allen het menselijk
bestaan, maar al het bestaan. Hoe je wordt wedergeboren wordt bepaald door je karma. Het gaat
vooral om de intentie waarmee je handelt.
Moksja
Omdat de mens telkens opnieuw geboren wordt, is de hindoe op zoek naar een werkelijkheid die de
gewone werkelijkheid overstijgt. De spirituele werkelijkheid wordt beschouwd als de ware
werkelijkheid, de materiële werkelijkheid is uiteindelijke alleen maar illusie. Je kan alleen loskomen
van de kringloop van wedergeboorte als je geen karma meer vertoond, geen goede en geen kwade.
Verlossingswegen
Er zijn drie klassieke verlossingswegen, meestal marga’s genoemd, maar soms ook yoga
1. karma Marga- de weg van het handelen: op deze weg houd je je volledig aan je dharma, je
doet wat je moet doen. Zonder eigenbelang of gehechtheid.
2. Bhakati – Marga – de weg van de liefdevolle overgave: op deze weg richt je je helemaal op de
godheid van je keuze. In de liefdevolle overgave aan de godheid van je keuze ervaar je de
mystieke vereniging van je ziel met god. Pure liefde zonder doel of bijoogmerk. In praktijk de
meest gevolgde weg.
3. Jnana – Marga – de weg van het inzicht; op de weg wil men door studie en meditatie komen
tot een dieper verstaan van de eenheid van Brahman en atman, de eenheid van het
vergankelijke en het onvergankelijke, mens en kosmos. Wie in deze ervaring opgaat wordt
niet meer wedergeboren, want zijn atman keert terug als druppen in de oceaan van
Brahman. Vind je vooral in de Vedaanta (einde van de Veda). Wordt monistische genoemd
omdat het Brahman gezien wordt als de enige ware werkelijkheid.
1.5 de godenwereld
Kent oneindig veel goden doordat het hindoeïsme in feite een verzameling is van diverse Indische
tradities, met elk hun eigen namen en gestalten. Dit noemt met polytheïsme; meergodendom. Maar
