Samenvatting tentamen IER
Inhoudsopgave
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en bevoegdheden instellingen wetgevingsproces...........................3
Week 2: bevoegdheden en rechtsbronnen (overlap met week 1)..................................................................15
Tabaksreclame: rechtsgrondslag: attributiebeginsel/beginsel van bevoegdheidstoedeling;...........................18
Vodafone: subsidiariteit en evenredigheid.........................................................................................................20
Van Gend en Loos: rechtstreekse werking van EU-recht in nationaal recht, art. 30 en 367 VWEU...................26
Costa/ENEL: Europees recht heeft voorrang op nationale wetgeving...............................................................29
Wightman: eenzijdige herroeping uittreden VK uit de EU (art. 50 VEU)............................................................30
Week 3 Doorwerking van het EU recht......................................................................................................... 31
Faccini Dori: conforme interpretatie; rechtstreekse werking richtlijn, horizontale werking richtlijn, art 288
VWEU..................................................................................................................................................................34
Brasserie du Pêcheur/Francovich: staatsaansprakelijkheid (art. 340 VWEU) en schadevergoeding bij niet
tijdig geïmplementeerde richtlijn, art 34 VWEU................................................................................................35
Von Colson en Kamann: niet tijdig geïmplementeerde richtlijn/conforme interpretatie...................................37
Schema rechtstreekse werking/conforme interpretatie/werkingssfeer: particulier wil beroep doen op een EU
bepaling in de nationale procedure:...................................................................................................................39
Week 4: Rechtsgangen................................................................................................................................. 41
Acties tegen besluiten en gedragingen van lidstaten wegens strijd met het Europees recht art. 258/260 en
267 VWEU...........................................................................................................................................................44
Acties tegen besluiten en gedragingen van de instellingen van de Unie art. 263, 265, 268, 340 VWEU (directe
acties) en art. 267 VWEU (indirect)....................................................................................................................49
Acties tegen besluiten en gedragingen van particulieren; vn prejudiciële procedure.......................................52
Cilfit: De verplichting tot het stellen van prejudiciële vragen, art. 267 (3) VWEU (uitleggingsvraag)...............53
Overzicht prejudciële procedure:........................................................................................................................55
Plaumann/Commissie: nietigverklaring van beschikking art. 263 VWEU (4); individueel geraakt?..................55
Microban/Commissie: rechtstreeks geraakt......................................................................................................56
Foto-Frost: prejudiciële vraag verwijzen: onbevoegdheid nationale rechter bij toetsing geldigheid van een
vordering//beschikking van de Commissie (geldigheidsvraag)..........................................................................56
Week 5: interne markt & vrij verkeer........................................................................................................... 57
Dassonville: maatregel van gelijke werking art. 34 VWEU................................................................................67
Casis de Dijon: rule of reason art. 34 VWEU......................................................................................................67
Keck: verkoopmodaliteiten, MGW art. 34 VWEU...............................................................................................68
Spaanse aardbeien: vrij verkeer van goederen art. 34 VWEU, en art. 4 lid 3 VEU.............................................69
,Week 6: harmonisatie.................................................................................................................................. 70
Gallaher: minimumharmonisatie.......................................................................................................................76
Ratti: totale harmonisatie...................................................................................................................................78
Week 7: het mededingingsrecht................................................................................................................... 79
Grundig/Consten: negatieve beïnvloeding handel tussen LS/kartelverbod.......................................................91
United Brands: art. 102 VWEU machtspositie....................................................................................................92
Höfner en Elser: ondernemingsbegrip................................................................................................................93
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en bevoegdheden instellingen wetgevingsproces...........................2
Week 2: bevoegdheden en rechtsbronnen (overlap met week 1).................................................................14
Tabaksreclame: rechtsgrondslag: attributiebeginsel/beginsel van bevoegdheidstoedeling;...........................17
Vodafone: subsidiariteit en evenredigheid........................................................................................................19
Van Gend en Loos: rechtstreekse werking van EU-recht in nationaal recht, art. 30 en 367 VWEU..................25
Costa/ENEL: Europees recht heeft voorrang op nationale wetgeving..............................................................28
Wightman: eenzijdige herroeping uittreden VK uit de EU (art. 50 VEU)...........................................................29
Week 3 Doorwerking van het EU recht......................................................................................................... 30
Faccini Dori: conforme interpretatie; rechtstreekse werking richtlijn, horizontale werking richtlijn, art 288
VWEU.................................................................................................................................................................33
Brasserie du Pêcheur/Francovich: staatsaansprakelijkheid (art. 340 VWEU) en schadevergoeding bij niet
tijdig geïmplementeerde richtlijn, art 34 VWEU................................................................................................34
Von Colson en Kamann: niet tijdig geïmplementeerde richtlijn/conforme interpretatie.................................36
Schema rechtstreekse werking/conforme interpretatie/werkingssfeer: particulier wil beroep doen op een EU
bepaling in de nationale procedure:.................................................................................................................38
Week 4: Rechtsgangen................................................................................................................................. 40
Acties tegen besluiten en gedragingen van lidstaten wegens strijd met het Europees recht art. 258/260 en
267 VWEU..........................................................................................................................................................44
Acties tegen besluiten en gedragingen van de instellingen van de Unie art. 263, 265, 268, 340 VWEU (directe
acties) en art. 267 VWEU (indirect)....................................................................................................................48
Acties tegen besluiten en gedragingen van particulieren; vn prejudiciële procedure.......................................52
Cilfit: De verplichting tot het stellen van prejudiciële vragen, art. 267 (3) VWEU.............................................53
Overzicht prejudciële procedure:.......................................................................................................................54
Plaumann/Commissie: nietigverklaring van beschikking art. 263 VWEU (4); individueel geraakt?................54
Microban/Commissie: rechtstreeks geraakt.....................................................................................................55
Foto-Frost: onbevoegdheid nationale rechter bij toetsing geldigheid van een vordering//beschikking van de
Commissie..........................................................................................................................................................56
Week 5: interne markt & vrij verkeer........................................................................................................... 56
Dassonville: maatregel van gelijke werking art. 34 VWEU...............................................................................67
Casis de Dijon: rule of reason art. 34 VWEU......................................................................................................67
Keck: verkoopmodaliteiten, MGW art. 34 VWEU..............................................................................................68
, Spaanse aardbeien: vrij verkeer van goederen art. 34 VWEU, en art. 4 lid 3 VEU...........................................69
Week 6: harmonisatie.................................................................................................................................. 70
Gallaher: minimumharmonisatie.......................................................................................................................76
Ratti: totale harmonisatie..................................................................................................................................77
Week 7: het mededingingsrecht................................................................................................................... 79
Grundig/Consten: negatieve beïnvloeding handel tussen LS/kartelverbod......................................................91
United Brands: art. 102 VWEU machtspositie...................................................................................................92
Höfner en Elser: ondernemingsbegrip...............................................................................................................93
Inhoud:
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en soorten instellingen
Week 2: bevoegdheden en rechtsbronnen (overlap met week 1).
Week 3: Doorwerking van het EU recht
Week 4: rechtsgangen
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en
bevoegdheden instellingen wetgevingsproces
Arresten:
- Van Gend & Loos: rechtstreekse werking
- Costa/ENEL: voorrang EU recht op nationale wetgeving
Hoofdstuk 1:
1951 Verdrag van Parijs: Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS).
1951 Verdrag van Rome: Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese
Gemeenschap voor Atoomenergie (EGA of Eurtom) (drie samen: ‘De Europese
Gemeenschappen)
1992 Verdrag van Maastricht: De Europese Unie: -> 2007 (2009 in werking) verdrag
van Lissabon; eerdere gemeenschappen gaan helemaal op in de EU, EU enkel
geregeerd door VWEU en VEU.
Het grondidee:
Grondidee: hoe garandeer je vrede en veiligheid in Europa?
à Nieuwe oorlogen simpelweg onmogelijk maken
EGKS: ‘pooling’ van grondstoffenindustrie
EEG: economische samenwerking & versterken van verbindingen tussen landen (ideologisch
doel) + welvaart (materialistisch doel)
Effecten:
, - a-politiek: EU samenwerking werd als a-politiek gezien. Er zat geen politieke afweging in
het systeem. Dit is nu weg, veel zaken zijn nu juist politiek (migranten, corona herstelfonds
etc. Zijn juist heel politiek gevoelig).
- ‘spill-over’ effecten: Samenwerken op verschillende gebieden, grenzen open -> bedrijven
uit landen waar bv hele lagen milieueisen gelden krijgen dan een voordeel. Bedrijven kunnen
met goedkopere producten op de Nederlandse markt: spill-over: oneigenlijke
concurrentievoordelen (vrij verkeer v goederen) -> Europese eisen stellen (harmonisatie)
om concurrentievoordelen weg te halen (economische en milieusamenwerking door
gemeenschappelijke maatregelen). Steeds meer terreinen van EU samenwerking
bijgekomen. Heeft geleid tot EU, samenwerking is nu zoveel meer dan alleen economisch.
1990-2004: 3 ontwikkelingen (versterking van EU samenwerking)
• Verbreding: nieuwe beleidsterreinen voor de EU, incl. strafrecht, (im-)
migratiebeleid, gemeenschappelijke munt
• Verdieping: intensievere samenwerking op bestaande terreinen: mn interne markt
• Uitbreiding: meer landen sluiten zich aan
Interne markt: 4 vrijheden. De interne markt is de ruimte zonder binnengrenzen waarin het
vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal in de Europese Unie is
gewaarborgd. Het begrip interne markt heeft alleen betrekking op het vrij verkeer binnen de
Unie en niet op de handel met derde landen.
Waarom EU Recht?
Doorwerking in nationale rechtsorde: EU Wetgeving wordt ook op nationaal (decentraal)
gebied toegepast, van belang voor de NL rechtspraktijk. Denk aan: Voedsel- en
warenautoriteit, Rechtbank (denk aan consumentenbescherming, strafrecht etc. waar de
civiele rechter bezig is met toepassing van Europese regels), Tweede Kamer (Europese
onderwerpen; denk aan debat over wat Rutte in de Europese Raad heeft besloten; over bv
coronaherstelfonds), AVG (gegevensbescherming). -> integratie van EU Recht.
Europees recht als apart rechtsgebied
Ø ‘Integration through law’ aanpak: het recht werd het instrument van die integratie/
instrument op de EU vorm te geven.
Ø Belangrijke rol van het EU-recht middel om EU vorm te geven: Recht is gekozen om
EU samenwerking vorm te geven (juridisch bindende regels zorgden voor gelijkheid in
de lidstaten.
Ø Eigen systeem en waarden: Gend/Loos en Costa/Enel; Europees unierecht vormt een
autonome rechtsorde in de rechtsstaten.
Ø Eigen regels en juridische terminologie
Ø Belangrijke rol HvJ EU: HvJ EU heeft een belangrijke rol in het Europese Unierecht
(inhoud daarvan) (jurisprudentie).
Ø EU recht Doorkruist traditionele (alle) rechtsgebieden!
Inhoudsopgave
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en bevoegdheden instellingen wetgevingsproces...........................3
Week 2: bevoegdheden en rechtsbronnen (overlap met week 1)..................................................................15
Tabaksreclame: rechtsgrondslag: attributiebeginsel/beginsel van bevoegdheidstoedeling;...........................18
Vodafone: subsidiariteit en evenredigheid.........................................................................................................20
Van Gend en Loos: rechtstreekse werking van EU-recht in nationaal recht, art. 30 en 367 VWEU...................26
Costa/ENEL: Europees recht heeft voorrang op nationale wetgeving...............................................................29
Wightman: eenzijdige herroeping uittreden VK uit de EU (art. 50 VEU)............................................................30
Week 3 Doorwerking van het EU recht......................................................................................................... 31
Faccini Dori: conforme interpretatie; rechtstreekse werking richtlijn, horizontale werking richtlijn, art 288
VWEU..................................................................................................................................................................34
Brasserie du Pêcheur/Francovich: staatsaansprakelijkheid (art. 340 VWEU) en schadevergoeding bij niet
tijdig geïmplementeerde richtlijn, art 34 VWEU................................................................................................35
Von Colson en Kamann: niet tijdig geïmplementeerde richtlijn/conforme interpretatie...................................37
Schema rechtstreekse werking/conforme interpretatie/werkingssfeer: particulier wil beroep doen op een EU
bepaling in de nationale procedure:...................................................................................................................39
Week 4: Rechtsgangen................................................................................................................................. 41
Acties tegen besluiten en gedragingen van lidstaten wegens strijd met het Europees recht art. 258/260 en
267 VWEU...........................................................................................................................................................44
Acties tegen besluiten en gedragingen van de instellingen van de Unie art. 263, 265, 268, 340 VWEU (directe
acties) en art. 267 VWEU (indirect)....................................................................................................................49
Acties tegen besluiten en gedragingen van particulieren; vn prejudiciële procedure.......................................52
Cilfit: De verplichting tot het stellen van prejudiciële vragen, art. 267 (3) VWEU (uitleggingsvraag)...............53
Overzicht prejudciële procedure:........................................................................................................................55
Plaumann/Commissie: nietigverklaring van beschikking art. 263 VWEU (4); individueel geraakt?..................55
Microban/Commissie: rechtstreeks geraakt......................................................................................................56
Foto-Frost: prejudiciële vraag verwijzen: onbevoegdheid nationale rechter bij toetsing geldigheid van een
vordering//beschikking van de Commissie (geldigheidsvraag)..........................................................................56
Week 5: interne markt & vrij verkeer........................................................................................................... 57
Dassonville: maatregel van gelijke werking art. 34 VWEU................................................................................67
Casis de Dijon: rule of reason art. 34 VWEU......................................................................................................67
Keck: verkoopmodaliteiten, MGW art. 34 VWEU...............................................................................................68
Spaanse aardbeien: vrij verkeer van goederen art. 34 VWEU, en art. 4 lid 3 VEU.............................................69
,Week 6: harmonisatie.................................................................................................................................. 70
Gallaher: minimumharmonisatie.......................................................................................................................76
Ratti: totale harmonisatie...................................................................................................................................78
Week 7: het mededingingsrecht................................................................................................................... 79
Grundig/Consten: negatieve beïnvloeding handel tussen LS/kartelverbod.......................................................91
United Brands: art. 102 VWEU machtspositie....................................................................................................92
Höfner en Elser: ondernemingsbegrip................................................................................................................93
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en bevoegdheden instellingen wetgevingsproces...........................2
Week 2: bevoegdheden en rechtsbronnen (overlap met week 1).................................................................14
Tabaksreclame: rechtsgrondslag: attributiebeginsel/beginsel van bevoegdheidstoedeling;...........................17
Vodafone: subsidiariteit en evenredigheid........................................................................................................19
Van Gend en Loos: rechtstreekse werking van EU-recht in nationaal recht, art. 30 en 367 VWEU..................25
Costa/ENEL: Europees recht heeft voorrang op nationale wetgeving..............................................................28
Wightman: eenzijdige herroeping uittreden VK uit de EU (art. 50 VEU)...........................................................29
Week 3 Doorwerking van het EU recht......................................................................................................... 30
Faccini Dori: conforme interpretatie; rechtstreekse werking richtlijn, horizontale werking richtlijn, art 288
VWEU.................................................................................................................................................................33
Brasserie du Pêcheur/Francovich: staatsaansprakelijkheid (art. 340 VWEU) en schadevergoeding bij niet
tijdig geïmplementeerde richtlijn, art 34 VWEU................................................................................................34
Von Colson en Kamann: niet tijdig geïmplementeerde richtlijn/conforme interpretatie.................................36
Schema rechtstreekse werking/conforme interpretatie/werkingssfeer: particulier wil beroep doen op een EU
bepaling in de nationale procedure:.................................................................................................................38
Week 4: Rechtsgangen................................................................................................................................. 40
Acties tegen besluiten en gedragingen van lidstaten wegens strijd met het Europees recht art. 258/260 en
267 VWEU..........................................................................................................................................................44
Acties tegen besluiten en gedragingen van de instellingen van de Unie art. 263, 265, 268, 340 VWEU (directe
acties) en art. 267 VWEU (indirect)....................................................................................................................48
Acties tegen besluiten en gedragingen van particulieren; vn prejudiciële procedure.......................................52
Cilfit: De verplichting tot het stellen van prejudiciële vragen, art. 267 (3) VWEU.............................................53
Overzicht prejudciële procedure:.......................................................................................................................54
Plaumann/Commissie: nietigverklaring van beschikking art. 263 VWEU (4); individueel geraakt?................54
Microban/Commissie: rechtstreeks geraakt.....................................................................................................55
Foto-Frost: onbevoegdheid nationale rechter bij toetsing geldigheid van een vordering//beschikking van de
Commissie..........................................................................................................................................................56
Week 5: interne markt & vrij verkeer........................................................................................................... 56
Dassonville: maatregel van gelijke werking art. 34 VWEU...............................................................................67
Casis de Dijon: rule of reason art. 34 VWEU......................................................................................................67
Keck: verkoopmodaliteiten, MGW art. 34 VWEU..............................................................................................68
, Spaanse aardbeien: vrij verkeer van goederen art. 34 VWEU, en art. 4 lid 3 VEU...........................................69
Week 6: harmonisatie.................................................................................................................................. 70
Gallaher: minimumharmonisatie.......................................................................................................................76
Ratti: totale harmonisatie..................................................................................................................................77
Week 7: het mededingingsrecht................................................................................................................... 79
Grundig/Consten: negatieve beïnvloeding handel tussen LS/kartelverbod......................................................91
United Brands: art. 102 VWEU machtspositie...................................................................................................92
Höfner en Elser: ondernemingsbegrip...............................................................................................................93
Inhoud:
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en soorten instellingen
Week 2: bevoegdheden en rechtsbronnen (overlap met week 1).
Week 3: Doorwerking van het EU recht
Week 4: rechtsgangen
Week 1: Structuur; bronnen van EU recht en
bevoegdheden instellingen wetgevingsproces
Arresten:
- Van Gend & Loos: rechtstreekse werking
- Costa/ENEL: voorrang EU recht op nationale wetgeving
Hoofdstuk 1:
1951 Verdrag van Parijs: Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS).
1951 Verdrag van Rome: Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese
Gemeenschap voor Atoomenergie (EGA of Eurtom) (drie samen: ‘De Europese
Gemeenschappen)
1992 Verdrag van Maastricht: De Europese Unie: -> 2007 (2009 in werking) verdrag
van Lissabon; eerdere gemeenschappen gaan helemaal op in de EU, EU enkel
geregeerd door VWEU en VEU.
Het grondidee:
Grondidee: hoe garandeer je vrede en veiligheid in Europa?
à Nieuwe oorlogen simpelweg onmogelijk maken
EGKS: ‘pooling’ van grondstoffenindustrie
EEG: economische samenwerking & versterken van verbindingen tussen landen (ideologisch
doel) + welvaart (materialistisch doel)
Effecten:
, - a-politiek: EU samenwerking werd als a-politiek gezien. Er zat geen politieke afweging in
het systeem. Dit is nu weg, veel zaken zijn nu juist politiek (migranten, corona herstelfonds
etc. Zijn juist heel politiek gevoelig).
- ‘spill-over’ effecten: Samenwerken op verschillende gebieden, grenzen open -> bedrijven
uit landen waar bv hele lagen milieueisen gelden krijgen dan een voordeel. Bedrijven kunnen
met goedkopere producten op de Nederlandse markt: spill-over: oneigenlijke
concurrentievoordelen (vrij verkeer v goederen) -> Europese eisen stellen (harmonisatie)
om concurrentievoordelen weg te halen (economische en milieusamenwerking door
gemeenschappelijke maatregelen). Steeds meer terreinen van EU samenwerking
bijgekomen. Heeft geleid tot EU, samenwerking is nu zoveel meer dan alleen economisch.
1990-2004: 3 ontwikkelingen (versterking van EU samenwerking)
• Verbreding: nieuwe beleidsterreinen voor de EU, incl. strafrecht, (im-)
migratiebeleid, gemeenschappelijke munt
• Verdieping: intensievere samenwerking op bestaande terreinen: mn interne markt
• Uitbreiding: meer landen sluiten zich aan
Interne markt: 4 vrijheden. De interne markt is de ruimte zonder binnengrenzen waarin het
vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal in de Europese Unie is
gewaarborgd. Het begrip interne markt heeft alleen betrekking op het vrij verkeer binnen de
Unie en niet op de handel met derde landen.
Waarom EU Recht?
Doorwerking in nationale rechtsorde: EU Wetgeving wordt ook op nationaal (decentraal)
gebied toegepast, van belang voor de NL rechtspraktijk. Denk aan: Voedsel- en
warenautoriteit, Rechtbank (denk aan consumentenbescherming, strafrecht etc. waar de
civiele rechter bezig is met toepassing van Europese regels), Tweede Kamer (Europese
onderwerpen; denk aan debat over wat Rutte in de Europese Raad heeft besloten; over bv
coronaherstelfonds), AVG (gegevensbescherming). -> integratie van EU Recht.
Europees recht als apart rechtsgebied
Ø ‘Integration through law’ aanpak: het recht werd het instrument van die integratie/
instrument op de EU vorm te geven.
Ø Belangrijke rol van het EU-recht middel om EU vorm te geven: Recht is gekozen om
EU samenwerking vorm te geven (juridisch bindende regels zorgden voor gelijkheid in
de lidstaten.
Ø Eigen systeem en waarden: Gend/Loos en Costa/Enel; Europees unierecht vormt een
autonome rechtsorde in de rechtsstaten.
Ø Eigen regels en juridische terminologie
Ø Belangrijke rol HvJ EU: HvJ EU heeft een belangrijke rol in het Europese Unierecht
(inhoud daarvan) (jurisprudentie).
Ø EU recht Doorkruist traditionele (alle) rechtsgebieden!
