Samenvatting Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 5-8
Hoofdstuk 1: Onderkenning van lees- en spellingsproblemen en dyslexie
1.1 Inleiding
1.2 Leren lezen en spellen
Lezen en schrijven worden in onze samenleving gezien als belangrijke vaardigheden.
Geschreven taal is immers overal om ons heen. Daarom moet op de bassisschool expliciet
onderwijs in technisch lezen en spellen worden gegeven.
Technisch lezen = decoderen = Lettter-klankkoppeling (grafeem- foneemkoppeling)
Spellen = coderen = klank-letterkoppeling (foneem- grafeemkoppeling)
Technisch lezen gaat over klanken, letters en verbindingen daartussen. Als een leerling een
woord leest worden in de hersenen de letters en de bijbehorende klanken geactiveerd.
Bovendien wordt dan meestal automatisch de koppeling met de betekenis van het woord
gemaakt. Technisch lezen en spellen ontwikkelen zich bij de meeste kinderen niet vanzelf. Het
zijn aangeleerde vaardigheden die het resultaat zijn van gerich en instructief onderwijs.
De voorschoolse fase noemen we de fase van ontluikende geletterheid. Deze gaat vanaf groep 1
tot en met groep 3 in een hoog tempo door. We spreken hier van de fase van beginnende
gelterdheid. In de fase van gevorderde geletterdheid gaan leerlingen zich verder op e funcites
van geschreven taal en leren ze woorden steeds sneller herkennen: het leesproces raakt meer
geautomatiseerd. Het lezen gaat sneller en vlotter. Ook worden zij beter in spelling, ze leren
spellingregels correct toe te passen. Ze kunnen zichzelf steeds beter corrigeren (zie ook schema
blz 18)
Bij het ontwikkelen van een goed lees- en spellingvaardigheid staan twee aspecten centraal:
1. Inzicht in het alfabetisch principe
- Een leerilng beseft dat letters corresponderen met bepaalde klanken en andersom:
dat je klanken kunt koppelen aan letters.
2. Automatisering
- Automatisering betekent dat het koppelen avn letters en klanken zo snel gaat, dat dit
proces zonder bewuste aandacht van de lezer of speller verloopt.
In groep 3/4 ontwikkelt de technische leesvaardigheid bij leerlignen zich in een hoog tempo. Die
ontwikkeling wordt beduidend lager in de daarop volgende groepen. In groep vier wordt hier
voorbereiding geboden door middel van spelling, begrijpend en technisch lezne.
In groep 5-8 neemt de snelheid van het leren woorden herkennen niet veel meer toe en en ook
kunnen leerlingen de meeste woorden accuraat herkennen. De aandadcht verplaatst zich steeds
meer van technisch naar begrijpend lezen.
Ook de ontwikkeling van spellingvaardigheid gaat door in de groepen 5 tm 8. Leerlingen leren
lange, gelede woorden. Ze leren de regels van de wwspelling en leren leenwoorden correct te
schrijven. Ze leren op tekstniveau en kunnen interpunctie toepassen. De teksten die worden
aangeboden kunnen soms bepalend zijn voor de motivatie van de leerlingen. De leerlingen zijn
meer betrokken als het onderwerp huna anspreekt. Het uiteindelijke doel van lees- en
, spellingsonderwijs is dat alle leerlingen aan het einde van de bassischool geschreven taal
kunnen en willen gebruiken om info te verwerken en kennis te verwerven onm zo hun
intellectuele mogelijkheden verder uit te breiden.
Op het VO staat technisch lezen en spellen ten dienste van de kennis verwerving in bijv.
geschiedenis- of biologielessen.
1.3 Lezen en spellen in relatie tot andere vaardigheden
Lezen en spellen zijn nauw met elkaar verbonden en lees en spellingbroblemen blijken in de
praktijk dan ook vaak samen te gaan.
Relatie tussen technisch lezen en spellen
Er zijn relatief veel leerlingen met een goede leesvaardigheid en een zwakke spelling. Het
omgekeerde doet zich veel minder vaak voor. Dat komt omdat spellen over het algemeen
moeilijker is dan lezen. (ei-ij zelfde klank (lezen) andere schrijfwijze (spelling). Verder zijn er
natuurlijk veel leenwoorden. Kidneren hebben bij spellen een veel beter geheugen nodig dan bij
lezen. Wanneer je de 1 aanbied wordt de ander verbeterd. Zo zorgt veel elzen voor een betere
spelling en andersom.
Relatie met begrijpend lezen
Het doel van eht ondderwisj is niet allen dat leerlingen adequaat leren lezen: ze moeten
uiteindelijk ook begrijpen wat ze lezen. Om een tekst te kunnen begrijpen is het essentieel dat
een leerling de woorden vlot en accuraat kan ontsleutelen. Wanneer woorden snel worden
herkend, blijft er namelijk meer geheugencapaciteit ove romd e betekenis te achterhalen. Tussen
technisch lezen en begrijpend lezen bestaat een afhankelijkheidsrelatie: onvoldoende
ontwikkelde decodeervaardigheden leiden vaakt tot problemen met begrijpend lezen. (voor een
goed begrip van de woorden zouden vrijwel alle woorden bekend moeten zijn). Naarmate de
leerlingen ouder worden gaat begrip van de wereld en woordenschat een steeds grotere
rolspelen.
Relatie met woordenschat
Einde basisschool: de leerlingen zouden 15.000 woorden receptief moeten beheersen.
Leerlingen met leesproblemen komen door hun trage leestempo met minder woorden in
aanraking, waardoor ze minder gelegenheid hebben om aan hunw oordenschat te bouwen.
Andersom kan een leerlingen met een uitgebreide woordenschat makkelijker woorden en
teksten lezen en schrijven.
Relatie met ingelligentie
Zowel technisch lezen als spellen zijn specifieke vaardigheden waarin je niet noodzakelijk beter
bent als je intelligenter bent: zolang de intelligentie van een leerling binnen de normale grenzen
ligt, heeft deze nauwelijks of geen invloed op het leren lezen en spellen. Ook bij de leerlinge die
de leerkracht wat zwakker inschat, mag over het algemeen de lat hoog worden gelegd.
Hoofdstuk 1: Onderkenning van lees- en spellingsproblemen en dyslexie
1.1 Inleiding
1.2 Leren lezen en spellen
Lezen en schrijven worden in onze samenleving gezien als belangrijke vaardigheden.
Geschreven taal is immers overal om ons heen. Daarom moet op de bassisschool expliciet
onderwijs in technisch lezen en spellen worden gegeven.
Technisch lezen = decoderen = Lettter-klankkoppeling (grafeem- foneemkoppeling)
Spellen = coderen = klank-letterkoppeling (foneem- grafeemkoppeling)
Technisch lezen gaat over klanken, letters en verbindingen daartussen. Als een leerling een
woord leest worden in de hersenen de letters en de bijbehorende klanken geactiveerd.
Bovendien wordt dan meestal automatisch de koppeling met de betekenis van het woord
gemaakt. Technisch lezen en spellen ontwikkelen zich bij de meeste kinderen niet vanzelf. Het
zijn aangeleerde vaardigheden die het resultaat zijn van gerich en instructief onderwijs.
De voorschoolse fase noemen we de fase van ontluikende geletterheid. Deze gaat vanaf groep 1
tot en met groep 3 in een hoog tempo door. We spreken hier van de fase van beginnende
gelterdheid. In de fase van gevorderde geletterdheid gaan leerlingen zich verder op e funcites
van geschreven taal en leren ze woorden steeds sneller herkennen: het leesproces raakt meer
geautomatiseerd. Het lezen gaat sneller en vlotter. Ook worden zij beter in spelling, ze leren
spellingregels correct toe te passen. Ze kunnen zichzelf steeds beter corrigeren (zie ook schema
blz 18)
Bij het ontwikkelen van een goed lees- en spellingvaardigheid staan twee aspecten centraal:
1. Inzicht in het alfabetisch principe
- Een leerilng beseft dat letters corresponderen met bepaalde klanken en andersom:
dat je klanken kunt koppelen aan letters.
2. Automatisering
- Automatisering betekent dat het koppelen avn letters en klanken zo snel gaat, dat dit
proces zonder bewuste aandacht van de lezer of speller verloopt.
In groep 3/4 ontwikkelt de technische leesvaardigheid bij leerlignen zich in een hoog tempo. Die
ontwikkeling wordt beduidend lager in de daarop volgende groepen. In groep vier wordt hier
voorbereiding geboden door middel van spelling, begrijpend en technisch lezne.
In groep 5-8 neemt de snelheid van het leren woorden herkennen niet veel meer toe en en ook
kunnen leerlingen de meeste woorden accuraat herkennen. De aandadcht verplaatst zich steeds
meer van technisch naar begrijpend lezen.
Ook de ontwikkeling van spellingvaardigheid gaat door in de groepen 5 tm 8. Leerlingen leren
lange, gelede woorden. Ze leren de regels van de wwspelling en leren leenwoorden correct te
schrijven. Ze leren op tekstniveau en kunnen interpunctie toepassen. De teksten die worden
aangeboden kunnen soms bepalend zijn voor de motivatie van de leerlingen. De leerlingen zijn
meer betrokken als het onderwerp huna anspreekt. Het uiteindelijke doel van lees- en
, spellingsonderwijs is dat alle leerlingen aan het einde van de bassischool geschreven taal
kunnen en willen gebruiken om info te verwerken en kennis te verwerven onm zo hun
intellectuele mogelijkheden verder uit te breiden.
Op het VO staat technisch lezen en spellen ten dienste van de kennis verwerving in bijv.
geschiedenis- of biologielessen.
1.3 Lezen en spellen in relatie tot andere vaardigheden
Lezen en spellen zijn nauw met elkaar verbonden en lees en spellingbroblemen blijken in de
praktijk dan ook vaak samen te gaan.
Relatie tussen technisch lezen en spellen
Er zijn relatief veel leerlingen met een goede leesvaardigheid en een zwakke spelling. Het
omgekeerde doet zich veel minder vaak voor. Dat komt omdat spellen over het algemeen
moeilijker is dan lezen. (ei-ij zelfde klank (lezen) andere schrijfwijze (spelling). Verder zijn er
natuurlijk veel leenwoorden. Kidneren hebben bij spellen een veel beter geheugen nodig dan bij
lezen. Wanneer je de 1 aanbied wordt de ander verbeterd. Zo zorgt veel elzen voor een betere
spelling en andersom.
Relatie met begrijpend lezen
Het doel van eht ondderwisj is niet allen dat leerlingen adequaat leren lezen: ze moeten
uiteindelijk ook begrijpen wat ze lezen. Om een tekst te kunnen begrijpen is het essentieel dat
een leerling de woorden vlot en accuraat kan ontsleutelen. Wanneer woorden snel worden
herkend, blijft er namelijk meer geheugencapaciteit ove romd e betekenis te achterhalen. Tussen
technisch lezen en begrijpend lezen bestaat een afhankelijkheidsrelatie: onvoldoende
ontwikkelde decodeervaardigheden leiden vaakt tot problemen met begrijpend lezen. (voor een
goed begrip van de woorden zouden vrijwel alle woorden bekend moeten zijn). Naarmate de
leerlingen ouder worden gaat begrip van de wereld en woordenschat een steeds grotere
rolspelen.
Relatie met woordenschat
Einde basisschool: de leerlingen zouden 15.000 woorden receptief moeten beheersen.
Leerlingen met leesproblemen komen door hun trage leestempo met minder woorden in
aanraking, waardoor ze minder gelegenheid hebben om aan hunw oordenschat te bouwen.
Andersom kan een leerlingen met een uitgebreide woordenschat makkelijker woorden en
teksten lezen en schrijven.
Relatie met ingelligentie
Zowel technisch lezen als spellen zijn specifieke vaardigheden waarin je niet noodzakelijk beter
bent als je intelligenter bent: zolang de intelligentie van een leerling binnen de normale grenzen
ligt, heeft deze nauwelijks of geen invloed op het leren lezen en spellen. Ook bij de leerlinge die
de leerkracht wat zwakker inschat, mag over het algemeen de lat hoog worden gelegd.
