Probleem 3
Bronnen: Grondtrekken van het Nederlandse strafrecht door M.J. Kronenberg en B. de Wilde
- Hoofdstuk 8
1. Wat is opsporing en wie kunnen optreden als opsporingsambtenaar?
Wanneer op grond van feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden is gerezen dat een
strafbaar feit heeft plaatsgevonden, spreken we van een verdenking (art. 27 Sr). Wanneer hier een
onderzoek naar wordt gestart, heet dit een opsporingsonderzoek. Tijdens dit onderzoek kunnen
opsporingsbevoegdheden ingezet worden, deze worden vaak gegeven door een wettelijke bepaling
die vrijwel altijd als voorwaarde hebben dat er een verdenking moet zijn. Art. 132 Sv gaat over het
voorbereidend onderzoek, dit valt uiteen in twee soorten onderzoeken: opsporingsonderzoek (art.
132a Sv en
Er kan ook sprake zijn van een proactief onderzoek. Zo’n onderzoek wordt nog voor er een
verdenking is gestart, vaak wordt dit onderzoek gestart bij georganiseerde criminaliteit en hier zijn
bijzondere opsporingsbevoegdheden in het leven geroepen (art. 126o-126z Sv).
Een op een verdachte toegepaste bevoegdheid is een opsporingsbevoegdheid. Verder zijn er ook nog
controlebevoegdheden, deze zijn niet gericht op een bepaald persoon. Wanneer een controle
overgaat in een opsporing van een andere wet (bijvoorbeeld wanneer iemand positief wordt getest
op drugs tijdens een controle) heet dit een voortgezette toepassing.
Geweerarrest
Feiten
Een agent betreedt een kroeg om te controleren of de kroegeigenaar zich aan de Drankwet houdt. Als de agent een
kast opent treft hij daar een vuurwapen aan. De agent wil het vuurwapen in beslag nemen, maar dit wordt
bemoeilijkt door de kroegeigenaar die het geweer probeert af te pakken. In cassatie stelt de kroegeigenaar dat de
agent zijn controlebevoegdheid op grond van de Drankwet te buiten ging door het geweer in beslag te nemen.
Rechtsvraag
Mocht de agent het geweer in beslag nemen of mocht hij slechts kijken of er een overtreding van de Drankwet
plaatsvond?
Uitspraak
De Hoge Raad stelde dat de agent tijdens de rechtmatige uitoefening van zijn controlebevoegdheid het geweer
ontdekte. Het is niet zo dat een agent bij de rechtmatige uitoefening van een bepaalde bevoegdheid zijn andere
bevoegdheden verliest. Indien een agent tijdens de rechtmatige uitoefening van een bepaalde aan hem toegekende
bevoegdheid wegens bepaalde feiten en omstandigheden het redelijke vermoeden krijgt dat een ander strafbaar
feit wordt begaan, mag hij de aan hem toegekende opsporingsbevoegdheden uitvoeren. De Hoge Raad noemt dit
de voortgezette toepassing van bevoegdheden. In casu had de agent het geweer dus in beslag mogen nemen, ook al
was hij eigenlijk bezig met controleren of de Drankwet werd nageleefd.
Rechtsregel
Indien een agent tijdens de rechtmatige uitoefening van een bepaalde aan hem toegekende bevoegdheid wegens
bepaalde feiten en omstandigheden het redelijke vermoeden krijgt dat een ander strafbaar feit wordt begaan, mag
hij de aan hem toegekende opsporingsbevoegdheden uitvoeren.
, Controlebevoegdheden mogen niet misbruikt worden om de opsporing te vereenvoudigen, dit is het
beginsel van détournement de pouvoir.
Medewerking aan controles is verplicht, het niet meewerken aan een controle is strafbaar gesteld in
art. 177 lid 2 sub a WVW.
De aanvang van het opsporingsonderzoek
Een opsporingsonderzoek zal pas beginnen wanneer een opsporingsambtenaar op de hoogte is
gesteld van verdachte feiten of omstandigheden. Wanneer er een slachtoffer aanwezig is, zal er vaak
aangifte gedaan worden. Dit is een verklaring van het slachtoffer dat er een strafbaar feit heeft plaats
gevonden. Een aangifte kan mondeling gedaan worden op het politiebureau, maar ook schriftelijk of
digitaal (art. 163 lid 1 en lid 4 Sv). Als de aangifte mondeling wordt afgenomen wordt deze
opgenomen in een proces-verbaal (art. 163 lid 2 Sv).
Soms mag er alleen vervolgd worden wanneer het slachtoffer daarmee instemt, dit is een klacht (art.
164 lid 1 Sv). De klacht kan op dezelfde manier gedaan worden, maar moet worden opgenomen door
een officier van justitie (art. 165 Sv).
In sommige gevallen zijn mensen verplicht aangifte te doen, bijvoorbeeld wanneer iemand weet dat
er een misdrijf wordt gepland (art. 160 lid 1 Sv). Wanneer dit niet wordt gedaan wordt er een
strafbaar feit gepleegd volgens art. 135 en 136 Sr.
Verder zijn er nog andere startpunten van een opsporingsonderzoek:
- Tips
- Meldingen van surveillerende politieagenten
- Klachten van omwonende bij ordeverstoringen
Opsporingsambtenaren
Veel opsporingsbevoegdheden mogen uitsluitend door opsporingsambtenaren uitgevoerd worden.
Zij hebben een speciale opleiding gevolgd. De wet geeft precies aan wie als opsporingsambtenaar
kan worden aangemerkt.
Er zijn algemene en buitengewone opsporingsambtenaren. De algemene opsporingsambtenaren
worden limitatief opgesomd in art. 141 Sv:
- Officieren van justitie
- Bepaalde politieambtenaren
- Bepaalde leden van de Koninklijke marechaussee
- Opsporingsambtenaren van bijzondere opsporingsdiensten.
De algemene opsporingsambtenaren hebben vaak bevoegdheid voor opsporing van alle strafbare
feiten.
De bevoegdheid van buitengewone opsporingsambtenaren is beperkt tot bepaalde strafbare feiten
(art. 142 Sv). Welke strafbare feiten dit zijn wordt vastgesteld door de autoriteiten die de
opsporingstaak toebedeeld. Voorbeelden van buitengewone opsporingsambtenaren zijn:
- Ambtenaren van de gemeentelijke handhaving
- Milieuambtenaren
- Hoofdconducteurs van de NS
Bronnen: Grondtrekken van het Nederlandse strafrecht door M.J. Kronenberg en B. de Wilde
- Hoofdstuk 8
1. Wat is opsporing en wie kunnen optreden als opsporingsambtenaar?
Wanneer op grond van feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden is gerezen dat een
strafbaar feit heeft plaatsgevonden, spreken we van een verdenking (art. 27 Sr). Wanneer hier een
onderzoek naar wordt gestart, heet dit een opsporingsonderzoek. Tijdens dit onderzoek kunnen
opsporingsbevoegdheden ingezet worden, deze worden vaak gegeven door een wettelijke bepaling
die vrijwel altijd als voorwaarde hebben dat er een verdenking moet zijn. Art. 132 Sv gaat over het
voorbereidend onderzoek, dit valt uiteen in twee soorten onderzoeken: opsporingsonderzoek (art.
132a Sv en
Er kan ook sprake zijn van een proactief onderzoek. Zo’n onderzoek wordt nog voor er een
verdenking is gestart, vaak wordt dit onderzoek gestart bij georganiseerde criminaliteit en hier zijn
bijzondere opsporingsbevoegdheden in het leven geroepen (art. 126o-126z Sv).
Een op een verdachte toegepaste bevoegdheid is een opsporingsbevoegdheid. Verder zijn er ook nog
controlebevoegdheden, deze zijn niet gericht op een bepaald persoon. Wanneer een controle
overgaat in een opsporing van een andere wet (bijvoorbeeld wanneer iemand positief wordt getest
op drugs tijdens een controle) heet dit een voortgezette toepassing.
Geweerarrest
Feiten
Een agent betreedt een kroeg om te controleren of de kroegeigenaar zich aan de Drankwet houdt. Als de agent een
kast opent treft hij daar een vuurwapen aan. De agent wil het vuurwapen in beslag nemen, maar dit wordt
bemoeilijkt door de kroegeigenaar die het geweer probeert af te pakken. In cassatie stelt de kroegeigenaar dat de
agent zijn controlebevoegdheid op grond van de Drankwet te buiten ging door het geweer in beslag te nemen.
Rechtsvraag
Mocht de agent het geweer in beslag nemen of mocht hij slechts kijken of er een overtreding van de Drankwet
plaatsvond?
Uitspraak
De Hoge Raad stelde dat de agent tijdens de rechtmatige uitoefening van zijn controlebevoegdheid het geweer
ontdekte. Het is niet zo dat een agent bij de rechtmatige uitoefening van een bepaalde bevoegdheid zijn andere
bevoegdheden verliest. Indien een agent tijdens de rechtmatige uitoefening van een bepaalde aan hem toegekende
bevoegdheid wegens bepaalde feiten en omstandigheden het redelijke vermoeden krijgt dat een ander strafbaar
feit wordt begaan, mag hij de aan hem toegekende opsporingsbevoegdheden uitvoeren. De Hoge Raad noemt dit
de voortgezette toepassing van bevoegdheden. In casu had de agent het geweer dus in beslag mogen nemen, ook al
was hij eigenlijk bezig met controleren of de Drankwet werd nageleefd.
Rechtsregel
Indien een agent tijdens de rechtmatige uitoefening van een bepaalde aan hem toegekende bevoegdheid wegens
bepaalde feiten en omstandigheden het redelijke vermoeden krijgt dat een ander strafbaar feit wordt begaan, mag
hij de aan hem toegekende opsporingsbevoegdheden uitvoeren.
, Controlebevoegdheden mogen niet misbruikt worden om de opsporing te vereenvoudigen, dit is het
beginsel van détournement de pouvoir.
Medewerking aan controles is verplicht, het niet meewerken aan een controle is strafbaar gesteld in
art. 177 lid 2 sub a WVW.
De aanvang van het opsporingsonderzoek
Een opsporingsonderzoek zal pas beginnen wanneer een opsporingsambtenaar op de hoogte is
gesteld van verdachte feiten of omstandigheden. Wanneer er een slachtoffer aanwezig is, zal er vaak
aangifte gedaan worden. Dit is een verklaring van het slachtoffer dat er een strafbaar feit heeft plaats
gevonden. Een aangifte kan mondeling gedaan worden op het politiebureau, maar ook schriftelijk of
digitaal (art. 163 lid 1 en lid 4 Sv). Als de aangifte mondeling wordt afgenomen wordt deze
opgenomen in een proces-verbaal (art. 163 lid 2 Sv).
Soms mag er alleen vervolgd worden wanneer het slachtoffer daarmee instemt, dit is een klacht (art.
164 lid 1 Sv). De klacht kan op dezelfde manier gedaan worden, maar moet worden opgenomen door
een officier van justitie (art. 165 Sv).
In sommige gevallen zijn mensen verplicht aangifte te doen, bijvoorbeeld wanneer iemand weet dat
er een misdrijf wordt gepland (art. 160 lid 1 Sv). Wanneer dit niet wordt gedaan wordt er een
strafbaar feit gepleegd volgens art. 135 en 136 Sr.
Verder zijn er nog andere startpunten van een opsporingsonderzoek:
- Tips
- Meldingen van surveillerende politieagenten
- Klachten van omwonende bij ordeverstoringen
Opsporingsambtenaren
Veel opsporingsbevoegdheden mogen uitsluitend door opsporingsambtenaren uitgevoerd worden.
Zij hebben een speciale opleiding gevolgd. De wet geeft precies aan wie als opsporingsambtenaar
kan worden aangemerkt.
Er zijn algemene en buitengewone opsporingsambtenaren. De algemene opsporingsambtenaren
worden limitatief opgesomd in art. 141 Sv:
- Officieren van justitie
- Bepaalde politieambtenaren
- Bepaalde leden van de Koninklijke marechaussee
- Opsporingsambtenaren van bijzondere opsporingsdiensten.
De algemene opsporingsambtenaren hebben vaak bevoegdheid voor opsporing van alle strafbare
feiten.
De bevoegdheid van buitengewone opsporingsambtenaren is beperkt tot bepaalde strafbare feiten
(art. 142 Sv). Welke strafbare feiten dit zijn wordt vastgesteld door de autoriteiten die de
opsporingstaak toebedeeld. Voorbeelden van buitengewone opsporingsambtenaren zijn:
- Ambtenaren van de gemeentelijke handhaving
- Milieuambtenaren
- Hoofdconducteurs van de NS
