11. Historiek en organisatie van de Geestelijke
Gezondheidszorg (GGZ) in Vlaanderen
Inleiding
6de nationale gezondheidsenquête (2018)
• Resultaten representatief voor Belgische bevolking met betrekking tot:
- Subjectieve gezondheid
- Chronische aandoeningen
- Langdurige functionele beperkingen
- Welzijn en vitaliteit
- Emotionele problemen
- Zelfmoordgedrag
- Gebruik van psychotrope geneesmiddelen
- Michamelijke pijn - gezondheids-gerelateerde levenskwaliteit
- Afwezigheid van werk wegens ziekte
-
® 1 op 3 Belgen (+15j): indicaties van psychisch onwelbevinden
® In vergelijking met 2013 bleef prevalentie van emotionele problemen vrij gelijk
® 11% angstgevoelens, 9,4% depressieve gevoelens, 7,2% eetstoornissen
• Kwetsbare groepen
- Burgers met laag opleidingsniveau
- Actieve bevolking (25j - 54j)
- Vrouwen
• Gebruik psychotrope geneesmiddelen: 15,5% van de bevolking
Cijfers zelfmoordlijn 1813
• Prevalentie zelfdoding in België in stijgende lijn + steeds meer pogingen
- 2017: 3 zelfdodingen/dag
- Vlaanderen 1,5 hoger dan Europees gemiddelde (top 3)
• Vlaanderen zet sterk in op een suïcidepreventieplan: daling van 8%
• WHO stelt zelfmoordpreventie als prioriteit
Beperkte doorstroom naar hulpverlening
• Onderzoek Test Aankoop (2013) bij personen met emotionele problemen:
- 76% zoekt hulp bij familie, vrienden, collega’s
- 43% zoekt hulp bij een professionele hulpverlener
• Lange duur tussen ontstaan psychische problemen en contact professionele
hulpverlening: gemiddeld 10j
• Veel personen zoeken geen proffesionele hulp door:
- Foute diagnose
- Gebrek aan adequate zorgverwijzing
- Stigmatisatie
- Geen gepaste zorg
- Lange wachtlijsten
- Kost veel geld (privépsycholoog/therapeut)
- Proffesionele klik moet goed zitten
- Psychische problemen vaak nog taboe
- Mensen denken vaak dat het wel zal “overgaan”
• België investeert amper in GGZ ondanks grote nood
, Historiek
Voorkomen van psychische problemen en psychiatrische stoornissen is een fenomeen
van alle tijden en plaatsen, MAAR manier waarop hiermee omgegaan werd/wordt,
varieert sterk doorheen de geschiedenis
Prehistorie en traditionele culturen
• Ziekte en waanzin worden toegeschreven aan boze geesten en medicijnmannen:
sjamanen worden ingeschakeld om met geesteswereld te communiceren
• Behandeling: geneeskrachtige kruiden, schedelboring om geesten te doen
ontsnappen
Hippocrates (460 v.Ch.)
= grondlegger moderne geneeskunde
• Geestesziekte door onevenwicht in lichaamsvochten
• Behandeling: aderlating, braaktherapie, diëten, koud- en warmtebaden, …
Griekse en Romeinse oudheid
• Repressieve en bestraffende aanpak: waanzin wordt beschouwd als ‘doenalsof’ en
ontsnappen aan bepaalde maatschappelijke verplichtingen zoals werk
• Rustgevende en verzorgende aanpak in thuisverband: geestesziekte is gevolg van
spanningen in omgeving
- Behandeling: rust en regelmaat, muziek en aangenaam gezelschap
Middeleeuwen
• Therapieën waarbij band tussen zieke en de ziekte werd verbroken door
lichaamsdelen af te binden, uit te snijden of te ontknopen
• Schriktherapieën en geselingen om geesteszieken uit hun waan te halen
• Christendom: geestenzieken waren ‘bezeten door de duivel’ = straf van God voor
eerder begane zonden
• Duiveluitdrijving (exorcisme) + hulp van bepaalde heiligen aanroepen
Vanaf 12de eeuw
• Opvang in eigen gezin/familie zolang geesteszieken niet teveel overlast bezorgden
• Eerste gast- en dolhuizen in steden om armen, bedelaars en ‘krankzinnigen’ van de
straat te halen
- Religieuze oorsprong van psychiatrische zorg
• Kerk had lange tijd monopolie inzake ‘krankzinnigenzorg’ > psychiatrische
voorzieningen met een religieuze/kloosterorde als inrichtende macht
1650-1800 (Nieuwe tijd)
• “De grote opsluiting”: krankzinnigen en geesteszieken werden verbannen uit steden
en opgesloten in gestichten en instituten met als doel hen af te zonderen en zo de
maatschappij te beschermen
1789: Franse revolutie
• Doel opname = herstel, genezing (niet afzondering!)
• Reactie tegen mensonterende toestanden: waanzin is te genezen
Gezondheidszorg (GGZ) in Vlaanderen
Inleiding
6de nationale gezondheidsenquête (2018)
• Resultaten representatief voor Belgische bevolking met betrekking tot:
- Subjectieve gezondheid
- Chronische aandoeningen
- Langdurige functionele beperkingen
- Welzijn en vitaliteit
- Emotionele problemen
- Zelfmoordgedrag
- Gebruik van psychotrope geneesmiddelen
- Michamelijke pijn - gezondheids-gerelateerde levenskwaliteit
- Afwezigheid van werk wegens ziekte
-
® 1 op 3 Belgen (+15j): indicaties van psychisch onwelbevinden
® In vergelijking met 2013 bleef prevalentie van emotionele problemen vrij gelijk
® 11% angstgevoelens, 9,4% depressieve gevoelens, 7,2% eetstoornissen
• Kwetsbare groepen
- Burgers met laag opleidingsniveau
- Actieve bevolking (25j - 54j)
- Vrouwen
• Gebruik psychotrope geneesmiddelen: 15,5% van de bevolking
Cijfers zelfmoordlijn 1813
• Prevalentie zelfdoding in België in stijgende lijn + steeds meer pogingen
- 2017: 3 zelfdodingen/dag
- Vlaanderen 1,5 hoger dan Europees gemiddelde (top 3)
• Vlaanderen zet sterk in op een suïcidepreventieplan: daling van 8%
• WHO stelt zelfmoordpreventie als prioriteit
Beperkte doorstroom naar hulpverlening
• Onderzoek Test Aankoop (2013) bij personen met emotionele problemen:
- 76% zoekt hulp bij familie, vrienden, collega’s
- 43% zoekt hulp bij een professionele hulpverlener
• Lange duur tussen ontstaan psychische problemen en contact professionele
hulpverlening: gemiddeld 10j
• Veel personen zoeken geen proffesionele hulp door:
- Foute diagnose
- Gebrek aan adequate zorgverwijzing
- Stigmatisatie
- Geen gepaste zorg
- Lange wachtlijsten
- Kost veel geld (privépsycholoog/therapeut)
- Proffesionele klik moet goed zitten
- Psychische problemen vaak nog taboe
- Mensen denken vaak dat het wel zal “overgaan”
• België investeert amper in GGZ ondanks grote nood
, Historiek
Voorkomen van psychische problemen en psychiatrische stoornissen is een fenomeen
van alle tijden en plaatsen, MAAR manier waarop hiermee omgegaan werd/wordt,
varieert sterk doorheen de geschiedenis
Prehistorie en traditionele culturen
• Ziekte en waanzin worden toegeschreven aan boze geesten en medicijnmannen:
sjamanen worden ingeschakeld om met geesteswereld te communiceren
• Behandeling: geneeskrachtige kruiden, schedelboring om geesten te doen
ontsnappen
Hippocrates (460 v.Ch.)
= grondlegger moderne geneeskunde
• Geestesziekte door onevenwicht in lichaamsvochten
• Behandeling: aderlating, braaktherapie, diëten, koud- en warmtebaden, …
Griekse en Romeinse oudheid
• Repressieve en bestraffende aanpak: waanzin wordt beschouwd als ‘doenalsof’ en
ontsnappen aan bepaalde maatschappelijke verplichtingen zoals werk
• Rustgevende en verzorgende aanpak in thuisverband: geestesziekte is gevolg van
spanningen in omgeving
- Behandeling: rust en regelmaat, muziek en aangenaam gezelschap
Middeleeuwen
• Therapieën waarbij band tussen zieke en de ziekte werd verbroken door
lichaamsdelen af te binden, uit te snijden of te ontknopen
• Schriktherapieën en geselingen om geesteszieken uit hun waan te halen
• Christendom: geestenzieken waren ‘bezeten door de duivel’ = straf van God voor
eerder begane zonden
• Duiveluitdrijving (exorcisme) + hulp van bepaalde heiligen aanroepen
Vanaf 12de eeuw
• Opvang in eigen gezin/familie zolang geesteszieken niet teveel overlast bezorgden
• Eerste gast- en dolhuizen in steden om armen, bedelaars en ‘krankzinnigen’ van de
straat te halen
- Religieuze oorsprong van psychiatrische zorg
• Kerk had lange tijd monopolie inzake ‘krankzinnigenzorg’ > psychiatrische
voorzieningen met een religieuze/kloosterorde als inrichtende macht
1650-1800 (Nieuwe tijd)
• “De grote opsluiting”: krankzinnigen en geesteszieken werden verbannen uit steden
en opgesloten in gestichten en instituten met als doel hen af te zonderen en zo de
maatschappij te beschermen
1789: Franse revolutie
• Doel opname = herstel, genezing (niet afzondering!)
• Reactie tegen mensonterende toestanden: waanzin is te genezen
