Summary Print 12-05-2021 10:41
Geschiedenis examenkatern
Harald Buskop , 1st
1.1 De christelijke Kerk in West-Europa valt uiteen
Verklaring begin- en eindtijd (H1)
1515: Nederland valt onder het Habsburgs bestuur en de persoon Karel V. Karel V is
overtuigd katholiek en keizer van Duitsland en koning van Spanje.
1648: Het verdrag van Munster maakt een einde aan de tachtigjarige oorlog en
Nederland is voortaan de onafhankelijke Republiek der zeven verenigde Nederlanden
Wat zijn de oorzaken van de Opstand? 1515-1572
1. De centralisatiepolitiek van Karel V en zijn opvolger Filips II bedreigde de privileges van
Nederlandse edelen en steden
2. De kettervervolging werd steeds intensiever, Nederlandse protestanten, maar ook
katholieken keurden dit af
Op welke manier trok Karel V de macht naar zich toe?
Het opbloeien van de handel in Nederland zorgde voor toenemende verstedelijking. Op
deze manier groeide de macht van de burgerij en in ruil voor belasting breidde zij hun
privileges uit.
Karel V wilde dit niet en en gaat daarom zijn gezag centraliseren met 3 raden 1531:
-Raad van State (voor buitenlandse politiek en oorlogsvoering)
-Geheime raad (voor binnenlandse politiek en juridische kwesties)
-Raad van financiën (voor het geld van de overheid)
Deze raden namen de functies van de adel over, Karel V krijgt zo zelf meer macht. Voor
de Nederlandse edelen is dit een bedreiging voor hun eigen inspraak en privileges die zij
van oudsher hadden.
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 1 van 34
,Summary Print 12-05-2021 10:41
1.2 De Opstand in de Nederlanden breekt uit
De opkomst van protestantisme
Luther verkondigd zijn mening en zegt dat de macht en zelfbedachte regels van de kerk
onterecht zijn. Volgens Luther zou alleen de Bijbel richtinggevend moeten zijn.
De discussie over het geloof leidt tot spanningen en zelf oorlog. Uiteindelijk splitst de
kerk.
In het Duitse rijk wordt de vrede van Augsburg 1555 opgesteld, iedere vorst bepaalt het
geloof van zijn vorstendom. (cuius regio eius religo)
Karel V ziet dit als een nederlaag en treedt af, zijn zoon Filips II volgt hem op.
De Rijksdag in Worms en het Calvinisme
Luther verschijnt op de Rijksdag in Worms 1521 en krijgt de kans zijn mening te
herzien. Hij doet dit niet en gaat in ballingschap bij een gunstige vorst. Veel vorsten
hebben sympathie voor Luther en zetten zich af tegen het geloof, dit leidt uiteindelijk tot
de splitsing van de kerk in West-Europa.
In Nederland krijgt vooral Calvijn veel aanhang, hij vindt dat lagere overheden zich moge
verzetten tegen hogere overheden als deze de geboden van god niet naleven.`z
Smeekschrift der Edelen 1566
Een verzoek om de kettervervolgingen te stoppen. Er komt een tijdelijk einde. Hierdoor
kom er meer (openbare) bijeenkomsten wat uiteindelijk leidt tot de Beeldenstorm.
Filips II stuurt de hertog van Alva naar Nederland, Alva stelt de Raad der Beroerten in. De
raad vervolgt behalve ketters ook edelen die de ketters niet voldoende straffen. Hierdoor
vluchten veel edelen, waaronder Willem van Oranje naar het buitenland.
Begin van de opstand
Vanuit Duits ballingschap stuurt Willem van Oranje het verzet aan. Er worden
verschillende aanvallen uitgevoerd zonder succes.De Watergeuzen voeren op de
Noordzee een strijd met de Spaanse vloot. Uiteindelijk nemen de watergeuzen Den Briel
in (1572) dit wordt gezien als het begin van de opstand.
De propaganda van Oranje richt zich op nationalisme en niet op het verschil in geloof.
Oranje heeft ooit trouw gezworen aan Karel V, us hij blijft buitenschot. Er verloopt een
grillige strijd en de zuidelijke gewesten blijven trouw aan de koning. Door muiterijen in het
Spaanse leger sluiten de zuidelijke gewesten zich alsnog aan, als ze katholiek mogen
blijven. Pacificatie van Gent 1576
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 2 van 34
,Summary Print 12-05-2021 10:41
Unie van Atrecht 1579
Ook in de zuidelijke gewesten kregen steeds meer Calvijnen een machtspositie en in
verschillende steden werd het katholicisme verboden. Daarom sloten Brabant en
Vlaanderen vrede met Spanje en zij richtte de Unie van Atrecht op.
In dat jaar ontstond ook de Unie van Utrecht bestaande uit de noordelijke gewesten. In
1581 zweerden zij Filips II af met het Plakkaat van Verlatinghe.
Het ontzet van Leiden en de Alteratie van Amsterdam
1574: Het ontzet van Leiden: Door de dijken door te steken ging de omgeving
onderwater staan. Hierdoor vluchtte de Spanjaarden na een lang beleg en de
watergeuzen deelde voedsel uit aan de hongerige Leidenaren
1578: de alteratie van Amsterdam: Het katholieke stadsbestuur wordt volledige
vervangen door Calvijnen om een handelsisolement te voorkomen met het opstandige
Noorden
De Spaanse Armada wordt verslagen
Filips II stuurde zijn gewapende vloot richting Engeland. Ter hoogte van Antwerpen
wacht de vloot op soldaten, maar de haven wordt geblokkeerd door
opstandelingen. Tijdens het wachten wordt de vloot aangevallen en de Armada verlaat
het strijdtoneel.
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 3 van 34
, Summary Print 12-05-2021 10:41
1.4 waardoor ontstond de Gouden Eeuw
De verantwoordelijkheid van de Staten-Generaal in de 17e eeuw
In de 17e eeuw worden deze uitgebreid:
-Oprichting van de VOC (1602)
-Het bestuur van de Generaliteitslanden
Tijdens het twaalf jarig bestand (1609-1621) verliest de SG haar functie als oorlogsleider
Er ontstaat discussie over de Staten-Generaal: in hoeverre mag zij zich uitspreken over
religieuze en lokale kwesties?
-Van Oldenbarnevelt (gematigde Calvinist) wil soevereiniteit van de afzonderlijke staten
en wil stedelijke legers
-Maurits van Oranje (streng gereformeerd) wil een machtige Staten-Generaal die
opperbevelhebber is van het leger
Uit eindelijk wordt Van Oldenbarnevelt wordt onthoofd (1619) en in 1621 eindigt het
bestand, er wordt oorlog gevoerd tot 1648
Staatsinrichting van de republiek
De republiek is geen eenheidstaat, veel staten beslissen zelf over zaken als belasting en
rechtspraak. Het gewest Holland is economisch het sterkste.
De politieke leider van Holland, de landsadvocaat of raadspensionaris heeft ook een
belangrijke positie in de Staten-Generaal, hier worden zaken van algemeen belang
besproken.
De staten hebben er voordeel bij als ze eenheid uitstralen, dit maakt ze sterker. Alleen de
Generaliteitslanden staan onder direct bestuur van de Staten-Generaal.
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 4 van 34
Geschiedenis examenkatern
Harald Buskop , 1st
1.1 De christelijke Kerk in West-Europa valt uiteen
Verklaring begin- en eindtijd (H1)
1515: Nederland valt onder het Habsburgs bestuur en de persoon Karel V. Karel V is
overtuigd katholiek en keizer van Duitsland en koning van Spanje.
1648: Het verdrag van Munster maakt een einde aan de tachtigjarige oorlog en
Nederland is voortaan de onafhankelijke Republiek der zeven verenigde Nederlanden
Wat zijn de oorzaken van de Opstand? 1515-1572
1. De centralisatiepolitiek van Karel V en zijn opvolger Filips II bedreigde de privileges van
Nederlandse edelen en steden
2. De kettervervolging werd steeds intensiever, Nederlandse protestanten, maar ook
katholieken keurden dit af
Op welke manier trok Karel V de macht naar zich toe?
Het opbloeien van de handel in Nederland zorgde voor toenemende verstedelijking. Op
deze manier groeide de macht van de burgerij en in ruil voor belasting breidde zij hun
privileges uit.
Karel V wilde dit niet en en gaat daarom zijn gezag centraliseren met 3 raden 1531:
-Raad van State (voor buitenlandse politiek en oorlogsvoering)
-Geheime raad (voor binnenlandse politiek en juridische kwesties)
-Raad van financiën (voor het geld van de overheid)
Deze raden namen de functies van de adel over, Karel V krijgt zo zelf meer macht. Voor
de Nederlandse edelen is dit een bedreiging voor hun eigen inspraak en privileges die zij
van oudsher hadden.
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 1 van 34
,Summary Print 12-05-2021 10:41
1.2 De Opstand in de Nederlanden breekt uit
De opkomst van protestantisme
Luther verkondigd zijn mening en zegt dat de macht en zelfbedachte regels van de kerk
onterecht zijn. Volgens Luther zou alleen de Bijbel richtinggevend moeten zijn.
De discussie over het geloof leidt tot spanningen en zelf oorlog. Uiteindelijk splitst de
kerk.
In het Duitse rijk wordt de vrede van Augsburg 1555 opgesteld, iedere vorst bepaalt het
geloof van zijn vorstendom. (cuius regio eius religo)
Karel V ziet dit als een nederlaag en treedt af, zijn zoon Filips II volgt hem op.
De Rijksdag in Worms en het Calvinisme
Luther verschijnt op de Rijksdag in Worms 1521 en krijgt de kans zijn mening te
herzien. Hij doet dit niet en gaat in ballingschap bij een gunstige vorst. Veel vorsten
hebben sympathie voor Luther en zetten zich af tegen het geloof, dit leidt uiteindelijk tot
de splitsing van de kerk in West-Europa.
In Nederland krijgt vooral Calvijn veel aanhang, hij vindt dat lagere overheden zich moge
verzetten tegen hogere overheden als deze de geboden van god niet naleven.`z
Smeekschrift der Edelen 1566
Een verzoek om de kettervervolgingen te stoppen. Er komt een tijdelijk einde. Hierdoor
kom er meer (openbare) bijeenkomsten wat uiteindelijk leidt tot de Beeldenstorm.
Filips II stuurt de hertog van Alva naar Nederland, Alva stelt de Raad der Beroerten in. De
raad vervolgt behalve ketters ook edelen die de ketters niet voldoende straffen. Hierdoor
vluchten veel edelen, waaronder Willem van Oranje naar het buitenland.
Begin van de opstand
Vanuit Duits ballingschap stuurt Willem van Oranje het verzet aan. Er worden
verschillende aanvallen uitgevoerd zonder succes.De Watergeuzen voeren op de
Noordzee een strijd met de Spaanse vloot. Uiteindelijk nemen de watergeuzen Den Briel
in (1572) dit wordt gezien als het begin van de opstand.
De propaganda van Oranje richt zich op nationalisme en niet op het verschil in geloof.
Oranje heeft ooit trouw gezworen aan Karel V, us hij blijft buitenschot. Er verloopt een
grillige strijd en de zuidelijke gewesten blijven trouw aan de koning. Door muiterijen in het
Spaanse leger sluiten de zuidelijke gewesten zich alsnog aan, als ze katholiek mogen
blijven. Pacificatie van Gent 1576
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 2 van 34
,Summary Print 12-05-2021 10:41
Unie van Atrecht 1579
Ook in de zuidelijke gewesten kregen steeds meer Calvijnen een machtspositie en in
verschillende steden werd het katholicisme verboden. Daarom sloten Brabant en
Vlaanderen vrede met Spanje en zij richtte de Unie van Atrecht op.
In dat jaar ontstond ook de Unie van Utrecht bestaande uit de noordelijke gewesten. In
1581 zweerden zij Filips II af met het Plakkaat van Verlatinghe.
Het ontzet van Leiden en de Alteratie van Amsterdam
1574: Het ontzet van Leiden: Door de dijken door te steken ging de omgeving
onderwater staan. Hierdoor vluchtte de Spanjaarden na een lang beleg en de
watergeuzen deelde voedsel uit aan de hongerige Leidenaren
1578: de alteratie van Amsterdam: Het katholieke stadsbestuur wordt volledige
vervangen door Calvijnen om een handelsisolement te voorkomen met het opstandige
Noorden
De Spaanse Armada wordt verslagen
Filips II stuurde zijn gewapende vloot richting Engeland. Ter hoogte van Antwerpen
wacht de vloot op soldaten, maar de haven wordt geblokkeerd door
opstandelingen. Tijdens het wachten wordt de vloot aangevallen en de Armada verlaat
het strijdtoneel.
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 3 van 34
, Summary Print 12-05-2021 10:41
1.4 waardoor ontstond de Gouden Eeuw
De verantwoordelijkheid van de Staten-Generaal in de 17e eeuw
In de 17e eeuw worden deze uitgebreid:
-Oprichting van de VOC (1602)
-Het bestuur van de Generaliteitslanden
Tijdens het twaalf jarig bestand (1609-1621) verliest de SG haar functie als oorlogsleider
Er ontstaat discussie over de Staten-Generaal: in hoeverre mag zij zich uitspreken over
religieuze en lokale kwesties?
-Van Oldenbarnevelt (gematigde Calvinist) wil soevereiniteit van de afzonderlijke staten
en wil stedelijke legers
-Maurits van Oranje (streng gereformeerd) wil een machtige Staten-Generaal die
opperbevelhebber is van het leger
Uit eindelijk wordt Van Oldenbarnevelt wordt onthoofd (1619) en in 1621 eindigt het
bestand, er wordt oorlog gevoerd tot 1648
Staatsinrichting van de republiek
De republiek is geen eenheidstaat, veel staten beslissen zelf over zaken als belasting en
rechtspraak. Het gewest Holland is economisch het sterkste.
De politieke leider van Holland, de landsadvocaat of raadspensionaris heeft ook een
belangrijke positie in de Staten-Generaal, hier worden zaken van algemeen belang
besproken.
De staten hebben er voordeel bij als ze eenheid uitstralen, dit maakt ze sterker. Alleen de
Generaliteitslanden staan onder direct bestuur van de Staten-Generaal.
https://app.studysmartwithchris.com/studyScreen/printSummary/ Pagina 4 van 34
