Hoofdstuk 26 Hormonen
Een hormoon is een chemische boodschappenstof die op de ene plaats in het lichaam gevormd
wordt en op een andere plek zijn werking heeft.
Algemene werking van hormonen
hormonen hebben alleen invloed op de cellen die voor dat specifieke hormoon gevoelig zijn. Deze
cellen worden doelwitcellen genoemd. Doelwitcellen hebben een receptor op hun membraan
waarmee ze chemische boodschappen kunnen ontvangen. Wanneer de doelwitcellen onderdeel zijn
van een orgaan, noem je dit orgaan een doelwitorgaan. Een hormoon kan een remmende of
stimulerende invloed hebben op de stofwisselingsactiviteit van de cellen. Wanneer de hormonen aan
het bloed worden afgegeven noem je dit interne secretie. Wanneer er wordt afgegeven aan het
uitwendige milieu, zoals zweet of tranen, noem je dit externe secretie. Hormonen die uit eiwitten
bestaan noem je peptidehormonen. Hormonen die uit een vetachtige stof bestaan, noem je
steroïdehormonen.
Evenwicht tussen aanmaak en afbraak
een hormoon wordt pas actief wanneer er een bepaalde concentratie van dat hormoon in het bloed
aanwezig is. De lever breekt de hormonen af. Elk hormoon heeft een erkend niveau, je noemt dit de
hormoonspiegel.
Regelkringen
de lever speelt geen rol in de hormoonregulatie, hij houdt geen rekening met het aantal hormonen
dat overblijft. In de regelkring wordt de hormoonproductie nauwkeurig gereguleerd. Elke
hormoonklier en het bijpassende hormoon behoren tot een eigen regelkring. Een regelkring bevat de
volgende stappen:
• de huidige situatie wordt geregistreerd
• de situatie wordt vergeleken met de gewenste situatie
• via hormonale beïnvloeding wordt, indien nodig, de situatie bijgestuurd
• de nieuwe situatie wordt geregistreerd
• de situatie wordt al of niet bijgestuurd
Een belangrijke stap in de regelkring is de remmende terugkoppeling. Hierbij wordt een van de
schakels in de regelkring geremd in zijn activiteit met als gevolg dat de volgende schakels in de
regelkring ook minder actief worden.
Hormoonproducerende weefsels
hormoonproducerende weefsels noem je ook wel endocriene weefsels. Er is sprake van interne
secretie. Endocriene weefsels kun je in 3 groepen verdelen:
• hormoonklieren als afzonderlijk orgaan: zij bestaan helemaal uit endocrien weefsel, zoals de
hypofysevoorkwab, de schildklier, de bijschildklieren en de bijnierschors.
• hormoonklieren in een andere orgaan: zoals de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier,
endocrien weefsel in de geslachtsklieren en endocrien weefsels in de nieren.
• hormoonproducerende cellen: deze zijn verspreid in een ander orgaan, zoals in nierweefsel, in de
maagwand en in de wand van de twaalfvingerige darm.
Een hormoon is een chemische boodschappenstof die op de ene plaats in het lichaam gevormd
wordt en op een andere plek zijn werking heeft.
Algemene werking van hormonen
hormonen hebben alleen invloed op de cellen die voor dat specifieke hormoon gevoelig zijn. Deze
cellen worden doelwitcellen genoemd. Doelwitcellen hebben een receptor op hun membraan
waarmee ze chemische boodschappen kunnen ontvangen. Wanneer de doelwitcellen onderdeel zijn
van een orgaan, noem je dit orgaan een doelwitorgaan. Een hormoon kan een remmende of
stimulerende invloed hebben op de stofwisselingsactiviteit van de cellen. Wanneer de hormonen aan
het bloed worden afgegeven noem je dit interne secretie. Wanneer er wordt afgegeven aan het
uitwendige milieu, zoals zweet of tranen, noem je dit externe secretie. Hormonen die uit eiwitten
bestaan noem je peptidehormonen. Hormonen die uit een vetachtige stof bestaan, noem je
steroïdehormonen.
Evenwicht tussen aanmaak en afbraak
een hormoon wordt pas actief wanneer er een bepaalde concentratie van dat hormoon in het bloed
aanwezig is. De lever breekt de hormonen af. Elk hormoon heeft een erkend niveau, je noemt dit de
hormoonspiegel.
Regelkringen
de lever speelt geen rol in de hormoonregulatie, hij houdt geen rekening met het aantal hormonen
dat overblijft. In de regelkring wordt de hormoonproductie nauwkeurig gereguleerd. Elke
hormoonklier en het bijpassende hormoon behoren tot een eigen regelkring. Een regelkring bevat de
volgende stappen:
• de huidige situatie wordt geregistreerd
• de situatie wordt vergeleken met de gewenste situatie
• via hormonale beïnvloeding wordt, indien nodig, de situatie bijgestuurd
• de nieuwe situatie wordt geregistreerd
• de situatie wordt al of niet bijgestuurd
Een belangrijke stap in de regelkring is de remmende terugkoppeling. Hierbij wordt een van de
schakels in de regelkring geremd in zijn activiteit met als gevolg dat de volgende schakels in de
regelkring ook minder actief worden.
Hormoonproducerende weefsels
hormoonproducerende weefsels noem je ook wel endocriene weefsels. Er is sprake van interne
secretie. Endocriene weefsels kun je in 3 groepen verdelen:
• hormoonklieren als afzonderlijk orgaan: zij bestaan helemaal uit endocrien weefsel, zoals de
hypofysevoorkwab, de schildklier, de bijschildklieren en de bijnierschors.
• hormoonklieren in een andere orgaan: zoals de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier,
endocrien weefsel in de geslachtsklieren en endocrien weefsels in de nieren.
• hormoonproducerende cellen: deze zijn verspreid in een ander orgaan, zoals in nierweefsel, in de
maagwand en in de wand van de twaalfvingerige darm.
