Sophie Van Hove 2020 – 2021
Sociologie
HOORCOLLEGE 1: INTRODUCTIE
WAAROM HET VAK SOCIOLOGIE
Begrijpen wat sociologie is, een sociologische blik ontwikkelen, met die sociologische blik naar de
huidige samenleving leren kijken.
Maar waarom? Sociologie kan een mooie aanvulling zijn op de wijze waarop psychologen naar de
samenleving kijken. Daarnaast is het zo dat er best veel overlap is tussen onderdelen in de
psychologie en sociologie, met name de sociale psychologie.
Wat is het verschil:
Psychologie: vooral gericht op het individu, kijken naar individuele verklaringen voor gedrag
Sociologie: vooral gericht op hoe individuen gevormd worden door hun omgeving.
Voor psychologen is de context benadering soms lastig, en deze staat centraal in de sociologie.
Sociologie vs. Psychologie
Soort problemen
Psychologie zoekt problemen vaak in het individu die te maken hebben met de psyche.
Sociologie zoekt problemen vaak in de wijze waarop mensen met elkaar samenleven, dus in de
maatschappij (buiten de psyche).
Maar er is geen perfect onderscheid.
Soort verklaring
Psychologie geeft vaak een individuele verklaring (psyche).
Sociologie geeft vaak een sociale verklaring (buiten de psyche).
Voorbeeld – Anders Breivik
Hij pleegde een terroristische aanval op een eiland net boven Oslo. Vanuit de psychologie word de
reden dat iemand moord lustig kan zijn gelegd bij een mogelijke psychische aandoening, dat de kans
dan groter is. Er word dus naar verklaringen gezocht die uit de psyche voortkomen.
De sociologie voegt toe dat er ook naar de sociale contacten gekeken kan worden, als je ingebed
bent in een bepaalde sociale omgeving is de kans minder dat je moordlustig gedrag gaat vertonen.
1
,Sophie Van Hove 2020 – 2021
Als je een meer individueel ingesteld persoon bent is de kans groter dat je niet geremd wordt door
sociale contacten om moordlustig gedrag te vertonen. Als je meer sociale contacten hebt, wordt dit
wel gedaan waardoor er wellicht minder van dat gedrag vertoont zal worden.
Seriemoordenaars hebben vaak geen grote groep van sociale contacten.
De samenleving?
In de jaren 80 in Engeland was er een vrouwelijke minister president Margaret Thatcher. Ze zei:
“There is no such thing as society: there are individual men and women, and there are families.”
Als dit zo zou zijn, dat de wereld vooral bestaat uit individuele mensen zijn en families. Hoe kunnen
we dan verklaren dat er mensen zijn die allemaal dezelfde dingen doen en in dezelfde standpunten
geloven (protesten etc.)?
Je ziet veel dat mensen op elkaar lijken en het fijn vinden om ergens bij te horen.
WAT IS SOCIOLOGIE?
Sociologie: Doet systematisch onderzoek naar de menselijke samenleving, die onderzoek doet naar
menselijke patronen van denken, voelen en handelen. Verder bekijkt het hoe we in het bijzondere
het algemene kunnen zien. Sociologie ziet ook dat altijd alles veranderd, maar ook veel dingen
hetzelfde blijven: hoe we als mensen met elkaar omgaan en zo de samenleving vormgeven.
Voor- en nadelen:
Debunking: niet alles wat we denken is altijd waar. (bv. onrust bij asielzoeker centra was blijkbaar
maar bij een paar)
Begrip: beter begrip van de omstandigheden waarin we zitten (en waarom)
Empowering: laat nadeel voor sommige groepen zien, wat mobiliserend kan werken.
(h)erkenning
Alles verandert altijd
Sociologen zijn ook mensen (menswetenschappers): er worden mensen bestudeert op een
wetenschappelijke manier, echter moet er niet teveel afstand worden genomen van de mens. Als je
ver weg van mensen staat is het lastig om je in te leven in mensen.
Sociologie wordt onderdeel van maatschappelijk debat. Wat je als wetenschapper zegt krijgt heel
snel een maatschappelijk of politieke plek. Veel jargon, doordat er veel begrippen vervuilen in de
dagelijkse discussie.
Er zijn twee elementen als je naar sociologie kijkt, deze worden goed beschreven door Durkheim: het
individu in massa samenlevingen.
De mens is een dubbel wezen, er schuilen twee elementen in de mens. Een individu: die gebaseerd is
op zijn eigen biologische zijn. Sociaal wezen: je wilt ergens bij horen, onderdeel van een maatschappij
die jou ook normen en waarden voorschrijft.
Voorbeeld ontleend aan Durkheim:
Zelfmoord: meest individuele daad die voorstelbaar is, maar sterk sociaal bepaald door hoe verre
iemand is ingebed in een sociale groep. In hoeverre ze ergens bij horen of niet, daar kun je een groot
deel van zelfmoord mee verklaren. (integratie en regulatie – HC3)
2
,Sophie Van Hove 2020 – 2021
Dus sociologie is alles in de wereld om je heen. Bestuderen en onderzoeken van de samenleving.
- Onderzoeken, beschrijven en verklaren van de manier waarop mensen samen leven.
Alles wat er in de samenleving gebeurt roept bij een socioloog vragen op.
Voorbeelden:
Waarom kunnen supporters van Ajax en Feyenoord niet normaal met elkaar omgaan, maar
bij wedstrijden van het NL elftal wel?
Wat heeft social media voor invloed op face-to-face communicatie, bijvoorbeeld in het gezin
of in vriendengroepen?
Waarom mochten emoties eerst niet geuit worden, en nu wel? (bv. Dr. Phill).
Waarom kan in een bedrijf afdeling A wel samenwerken met B, maar niet met afdeling C?
Niet alleen kijken naar cijfers, maar ook naar het verhaal en de motivatie er achter.
Sociologie is ook:
Interactie tussen mensen.
Op zoek naar algemeen sociaal gedrag.
Individuen opdelen in hokjes/groepen
Overeenkomsten en verschillen tussen hokjes/groepen (etniciteit, locatie etc.)
Open deuren/ triviaal: dat weten we toch al?! (achteraf lijkt het logisch)
Dilemma’s/raadsels die opgelost moeten worden
o Collectieve goederen als iedereen individueel gewin nastreeft.
Daadwerkelijk functionerende samenleving en verbeteren samenleving.
Maakbare samenleving, als je begrijpt hoe de samenleving werkt kun je deze door
bekrachtiging etc. wat meer kneden in de richting die je wilt (voornamelijk door politiek).
Sociologische verbeelding: Persoonlijke vs. Sociale problemen.
Als je een stad hebt met 50.000 inwoners en er zijn 3 mensen werkloos, dan is dit een
persoonlijk probleem. Als er echter 20.000 mensen werkloos zijn, dan wordt het een sociaal
probleem.
Bewust worden van hoe de samenleving werkt. En hoe die samenleving kan veranderen. Dit is een
manier van denken (theorieën) en manieren van doen (methoden).
Kritiek: sociologie is een pseudowetenschap: dit is echter niet het geval. Het draagt heel veel
kennis bij.
Kritisch bekijken wat als vanzelfsprekend aangenomen wordt. Daarnaast moet je als socioloog kijken
naar sociologie vs. De “common sense”.
3
, Sophie Van Hove 2020 – 2021
Sociologie vs. Common sense:
Sociologen vertellen wat iedereen al weet op zo’n manier dat niemand het meer begrijpt. Dat heeft
dus te maken dat er nieuw jargon bedacht moet worden omdat oude begrippen opgaan in
maatschappelijke debatten. Er is wel daadwerkelijk een verschil tussen sociologie en common sense.
Zygmunt Bauman:
1. Responsible speech: regels van verantwoorde argumentatie. Als je als socioloog ergens over
uitspreekt moet je je hier aan houden
2. Size of the field: het overstijgen van de eigen sociale wereld.
3. Making sense: het verklaren en interpreteren van menselijk gedrag door te kijken naar de
verschillende figuraties en instituties waarin mensen zijn ingebed. Je probeert niet zomaar
iets aan te nemen, je wilt het ook begrijpen.
4. Defamiliarize: het vermogen om bekende en vanzelfsprekende zaken ter discussie te stellen.
Dit zijn dus dingen waar de sociologie zie echt in onderscheidt t.o.v. common sense.
Een ander probleem is dat sociologie een wetenschap is die afhankelijk is van de menselijke taal. De
menselijke werkelijkheid wordt hierin beschreven, dit is erg lastig. Manieren om mensen hun gedrag
te beschrijven wordt in het dagelijks leven vaak opgenomen, waardoor het niet alleen
wetenschappelijk blijft.
Sociologie: 3 niveaus
Micro (hoe individuen met elkaar omgaan)
familie
vrienden
Meso
kantoor
universiteit
Macro (op het nationale/internationale niveau)
overheid
land
Er is een interactie tussen deze drie niveaus
HOOFDVRAGEN VAN DE SOCIOLOGIE
3 hoofdvragen bij de sociologie. Sociologie is ontstaan bij de overgang van de traditionele naar de
moderne samenleving, hierbij zijn deze vragen ontstaan.
1. Hoe is sociale (wan)orde mogelijkheid? Vooral in tijden van oorlog kwamen deze vragen.
2. Hoe is sociale (on)gelijkheid mogelijk? Komt doordat er grote verschillen zijn tussen mensen
bv. in bezit, armoede/rijkdom.
3. Hoe werkt het proces van rationalisering (modernisering) van de wereld?
Deze drie vragen worden verder uitgewerkt in volgende colleges.
ONTSTAAN VAN DE SOCIOLOGIE
Sociologie gaat om verandering in structuren van samenlevingen. Er zijn allerlei verschillende soorten
samenlevingen te onderscheiden:
1. Jagers en verzamelaars
2. Normandische samenlevingen
4
Sociologie
HOORCOLLEGE 1: INTRODUCTIE
WAAROM HET VAK SOCIOLOGIE
Begrijpen wat sociologie is, een sociologische blik ontwikkelen, met die sociologische blik naar de
huidige samenleving leren kijken.
Maar waarom? Sociologie kan een mooie aanvulling zijn op de wijze waarop psychologen naar de
samenleving kijken. Daarnaast is het zo dat er best veel overlap is tussen onderdelen in de
psychologie en sociologie, met name de sociale psychologie.
Wat is het verschil:
Psychologie: vooral gericht op het individu, kijken naar individuele verklaringen voor gedrag
Sociologie: vooral gericht op hoe individuen gevormd worden door hun omgeving.
Voor psychologen is de context benadering soms lastig, en deze staat centraal in de sociologie.
Sociologie vs. Psychologie
Soort problemen
Psychologie zoekt problemen vaak in het individu die te maken hebben met de psyche.
Sociologie zoekt problemen vaak in de wijze waarop mensen met elkaar samenleven, dus in de
maatschappij (buiten de psyche).
Maar er is geen perfect onderscheid.
Soort verklaring
Psychologie geeft vaak een individuele verklaring (psyche).
Sociologie geeft vaak een sociale verklaring (buiten de psyche).
Voorbeeld – Anders Breivik
Hij pleegde een terroristische aanval op een eiland net boven Oslo. Vanuit de psychologie word de
reden dat iemand moord lustig kan zijn gelegd bij een mogelijke psychische aandoening, dat de kans
dan groter is. Er word dus naar verklaringen gezocht die uit de psyche voortkomen.
De sociologie voegt toe dat er ook naar de sociale contacten gekeken kan worden, als je ingebed
bent in een bepaalde sociale omgeving is de kans minder dat je moordlustig gedrag gaat vertonen.
1
,Sophie Van Hove 2020 – 2021
Als je een meer individueel ingesteld persoon bent is de kans groter dat je niet geremd wordt door
sociale contacten om moordlustig gedrag te vertonen. Als je meer sociale contacten hebt, wordt dit
wel gedaan waardoor er wellicht minder van dat gedrag vertoont zal worden.
Seriemoordenaars hebben vaak geen grote groep van sociale contacten.
De samenleving?
In de jaren 80 in Engeland was er een vrouwelijke minister president Margaret Thatcher. Ze zei:
“There is no such thing as society: there are individual men and women, and there are families.”
Als dit zo zou zijn, dat de wereld vooral bestaat uit individuele mensen zijn en families. Hoe kunnen
we dan verklaren dat er mensen zijn die allemaal dezelfde dingen doen en in dezelfde standpunten
geloven (protesten etc.)?
Je ziet veel dat mensen op elkaar lijken en het fijn vinden om ergens bij te horen.
WAT IS SOCIOLOGIE?
Sociologie: Doet systematisch onderzoek naar de menselijke samenleving, die onderzoek doet naar
menselijke patronen van denken, voelen en handelen. Verder bekijkt het hoe we in het bijzondere
het algemene kunnen zien. Sociologie ziet ook dat altijd alles veranderd, maar ook veel dingen
hetzelfde blijven: hoe we als mensen met elkaar omgaan en zo de samenleving vormgeven.
Voor- en nadelen:
Debunking: niet alles wat we denken is altijd waar. (bv. onrust bij asielzoeker centra was blijkbaar
maar bij een paar)
Begrip: beter begrip van de omstandigheden waarin we zitten (en waarom)
Empowering: laat nadeel voor sommige groepen zien, wat mobiliserend kan werken.
(h)erkenning
Alles verandert altijd
Sociologen zijn ook mensen (menswetenschappers): er worden mensen bestudeert op een
wetenschappelijke manier, echter moet er niet teveel afstand worden genomen van de mens. Als je
ver weg van mensen staat is het lastig om je in te leven in mensen.
Sociologie wordt onderdeel van maatschappelijk debat. Wat je als wetenschapper zegt krijgt heel
snel een maatschappelijk of politieke plek. Veel jargon, doordat er veel begrippen vervuilen in de
dagelijkse discussie.
Er zijn twee elementen als je naar sociologie kijkt, deze worden goed beschreven door Durkheim: het
individu in massa samenlevingen.
De mens is een dubbel wezen, er schuilen twee elementen in de mens. Een individu: die gebaseerd is
op zijn eigen biologische zijn. Sociaal wezen: je wilt ergens bij horen, onderdeel van een maatschappij
die jou ook normen en waarden voorschrijft.
Voorbeeld ontleend aan Durkheim:
Zelfmoord: meest individuele daad die voorstelbaar is, maar sterk sociaal bepaald door hoe verre
iemand is ingebed in een sociale groep. In hoeverre ze ergens bij horen of niet, daar kun je een groot
deel van zelfmoord mee verklaren. (integratie en regulatie – HC3)
2
,Sophie Van Hove 2020 – 2021
Dus sociologie is alles in de wereld om je heen. Bestuderen en onderzoeken van de samenleving.
- Onderzoeken, beschrijven en verklaren van de manier waarop mensen samen leven.
Alles wat er in de samenleving gebeurt roept bij een socioloog vragen op.
Voorbeelden:
Waarom kunnen supporters van Ajax en Feyenoord niet normaal met elkaar omgaan, maar
bij wedstrijden van het NL elftal wel?
Wat heeft social media voor invloed op face-to-face communicatie, bijvoorbeeld in het gezin
of in vriendengroepen?
Waarom mochten emoties eerst niet geuit worden, en nu wel? (bv. Dr. Phill).
Waarom kan in een bedrijf afdeling A wel samenwerken met B, maar niet met afdeling C?
Niet alleen kijken naar cijfers, maar ook naar het verhaal en de motivatie er achter.
Sociologie is ook:
Interactie tussen mensen.
Op zoek naar algemeen sociaal gedrag.
Individuen opdelen in hokjes/groepen
Overeenkomsten en verschillen tussen hokjes/groepen (etniciteit, locatie etc.)
Open deuren/ triviaal: dat weten we toch al?! (achteraf lijkt het logisch)
Dilemma’s/raadsels die opgelost moeten worden
o Collectieve goederen als iedereen individueel gewin nastreeft.
Daadwerkelijk functionerende samenleving en verbeteren samenleving.
Maakbare samenleving, als je begrijpt hoe de samenleving werkt kun je deze door
bekrachtiging etc. wat meer kneden in de richting die je wilt (voornamelijk door politiek).
Sociologische verbeelding: Persoonlijke vs. Sociale problemen.
Als je een stad hebt met 50.000 inwoners en er zijn 3 mensen werkloos, dan is dit een
persoonlijk probleem. Als er echter 20.000 mensen werkloos zijn, dan wordt het een sociaal
probleem.
Bewust worden van hoe de samenleving werkt. En hoe die samenleving kan veranderen. Dit is een
manier van denken (theorieën) en manieren van doen (methoden).
Kritiek: sociologie is een pseudowetenschap: dit is echter niet het geval. Het draagt heel veel
kennis bij.
Kritisch bekijken wat als vanzelfsprekend aangenomen wordt. Daarnaast moet je als socioloog kijken
naar sociologie vs. De “common sense”.
3
, Sophie Van Hove 2020 – 2021
Sociologie vs. Common sense:
Sociologen vertellen wat iedereen al weet op zo’n manier dat niemand het meer begrijpt. Dat heeft
dus te maken dat er nieuw jargon bedacht moet worden omdat oude begrippen opgaan in
maatschappelijke debatten. Er is wel daadwerkelijk een verschil tussen sociologie en common sense.
Zygmunt Bauman:
1. Responsible speech: regels van verantwoorde argumentatie. Als je als socioloog ergens over
uitspreekt moet je je hier aan houden
2. Size of the field: het overstijgen van de eigen sociale wereld.
3. Making sense: het verklaren en interpreteren van menselijk gedrag door te kijken naar de
verschillende figuraties en instituties waarin mensen zijn ingebed. Je probeert niet zomaar
iets aan te nemen, je wilt het ook begrijpen.
4. Defamiliarize: het vermogen om bekende en vanzelfsprekende zaken ter discussie te stellen.
Dit zijn dus dingen waar de sociologie zie echt in onderscheidt t.o.v. common sense.
Een ander probleem is dat sociologie een wetenschap is die afhankelijk is van de menselijke taal. De
menselijke werkelijkheid wordt hierin beschreven, dit is erg lastig. Manieren om mensen hun gedrag
te beschrijven wordt in het dagelijks leven vaak opgenomen, waardoor het niet alleen
wetenschappelijk blijft.
Sociologie: 3 niveaus
Micro (hoe individuen met elkaar omgaan)
familie
vrienden
Meso
kantoor
universiteit
Macro (op het nationale/internationale niveau)
overheid
land
Er is een interactie tussen deze drie niveaus
HOOFDVRAGEN VAN DE SOCIOLOGIE
3 hoofdvragen bij de sociologie. Sociologie is ontstaan bij de overgang van de traditionele naar de
moderne samenleving, hierbij zijn deze vragen ontstaan.
1. Hoe is sociale (wan)orde mogelijkheid? Vooral in tijden van oorlog kwamen deze vragen.
2. Hoe is sociale (on)gelijkheid mogelijk? Komt doordat er grote verschillen zijn tussen mensen
bv. in bezit, armoede/rijkdom.
3. Hoe werkt het proces van rationalisering (modernisering) van de wereld?
Deze drie vragen worden verder uitgewerkt in volgende colleges.
ONTSTAAN VAN DE SOCIOLOGIE
Sociologie gaat om verandering in structuren van samenlevingen. Er zijn allerlei verschillende soorten
samenlevingen te onderscheiden:
1. Jagers en verzamelaars
2. Normandische samenlevingen
4
