.Milieu en gezondheid
Hoorcollege: Toxicologie en risicobeoordeling
Hoe veilig is het voor mens, dier en milieu? RISICO-ANALYSE
Risico – baten afweging
Risico waarden vaststellen
Prioritisering
Risicomonitoring
- Risicobeoordeling: wetenschappelijke basis
o Karakteriseren van hazard, blootstelling en risico
- Risicomanagement: beleidsmatige afweging
o Selecteren en implementeren van beperkende maatregelen
- Risicocommunicatie
o Interactieve uitwisseling van informatie en meningen over risico
Toxicologie: bestudeert
- Schadelijke effect van een biologische, fysiologische of
chemische agentia op levende organismen
- Begrijpen WAAROM en HOE agentia toxisch kunnen
zijn, als je dit weet kan je veel beter een risico
voorkomen
Farmacologie:
- Gunstige effecten van agentia op levende organismen
Risicobeoordeling:
- Kwantitatieve schatting van mogelijk effect op gezondheid door blootstelling
Toxicologische risicobeoordeling
1. Vaststellen van de blootstelling
2. Identificatie van intrinsieke gevaarlijke eigenschap
3. Karakterisering eigenschap (dosis-effect)
4. Vaststellen van het risico
Hazard X blootstelling = risico
Hazard: intrinsieke eigenschap van een stof (haai is een potentiaal risico)
Risk: waarschijnlijkheid dat de hazard tot uiting komt (haai is pas gevaarlijk als je ermee gaat
zwemmen)
,Karakteristieken van blootstelling
- Ingestie: gastro-intestinaal tract (bioavailability)
- Inhalatie: long (directe opname in bloed)
- Huid: dermal, topical (often slow)
- Experimenteel: intravenous (iv), intraperitoneal
(ip), subcutaan (sc)
Directe opnamen In bloed (longen, IV) meest effectief:
first-pass metabolisme door darm en lever wordt
vermeden
Acute toxiciteit: niet altijd goede parameter, chronisch,
lage dosering
Bij herhaaldelijke/chronische dosering krijg je
accumulatie en dus een opbouw van interne blootstelling.
Giftig: de dosis bepaald of iets giftig is
LD50: 100 dieren 50 dood
- 50% dood
- Mate van toxiciteit
- Heel veel LD50 studies zijn dierstudies, een dier is geen mens, kan verschillen
Kinetiek: wat doet het lichaam met de stof
- Blootstelling: external/internal
- Dosis: intake/uptake
- Biokinetiek: ADME (college 2)
Dynamiek: wat doet de stof met het lichaam
Bioactivatie: eindproducten zijn gevaarlijker dan de beginstoffen
Biotransformatie:
Fase I: toevoegen polaire groepen, voorbereiding fase II
Fase II: stoffen beter wateroplosbaar maken zodat ze makkelijker kunnen worden
uitgescheiden
Fase III: actief transport de cel uit
Toxine: toxisch stof geproduceerd door biologische systemen zoals palanten, schimmels,
bacteriën
Toxicant: toxisch stof geproduceerd door/bijproduct van menselijke activiteit
Ongewenst effect van chemische stof
- Therapeutisch: alles behalve primaire doel van therapie = ongewenst effect
- Adverse, schadelijk of toxisch effect: schadelijk voor gezondheid van mens, dier,
milieu
, Ongewenste, toxische effecten
Chemische allergie
- Immuun-gemedieerd adverse reactie op chemische stof (na eerdere blootstelling,
sensitizatie)
Idiosyncratisch reactie:
- Abnormale reactie op chemische stof door genetische gevoeligheid van individu
(polymorphisms)
Acuut versus “vertraagde” toxiciteit
- Carcinogenese: 20-30 jaar
- Degeneratie van zenuwcellen door sommige pesticiden (Parkinson/Alzheimer?)
Reversibel vs irreversibel
- Hangt af van regeneratief vermogen van orgaan (bv lever en zenuwcellen)
Locaal vs systemisch toxiciteit
- Direct op doelorgaan (long, huid) vs opname in het lichaam waarbij kinetiek
belangrijke rol speelt (bioactivatie/detoxificatie)
Interactie van chemische stoffen: mengsels
- Addivity (1+2=3); synergism (1+2=4); antagonism (1+2=2)
Tolerantie na eerdere blootstelling
- Afname in distributie (bv drug transporters), afname gevoeligheid target
Celdood: Cytotoxiciteit
- Reactieve intermediairen
- Verandering celfysiologie
- Necrose (gecontroleerd) en apoptose (ongecontroleerd)
- Beschermende mechanismen: overvloed van fysiologische systemen, anti-oxidanten,
fase II biotransformatie, reductive (vx oxidative), adaptatie, gen expressie, etc..
Orgaan toxiciteit: elk orgaan is anders
EC50: concentratie waarbij 50% effect
Als er veel opgeslagen chemische stoffen in vet zitten, komen deze vrij bij het afvallen. Dit
kan leiden tot ziektes omdat in 1x al die toxische stoffen in het bloed komen, dit kan de lever
beschadigen.
- Daarom mot je ook voor je zwangerschap afvallen en niet tijdens want anders komen
deze stoffen dus vrij en dat is slecht voor de baby
Dose-esponse curve
Hoorcollege: Toxicologie en risicobeoordeling
Hoe veilig is het voor mens, dier en milieu? RISICO-ANALYSE
Risico – baten afweging
Risico waarden vaststellen
Prioritisering
Risicomonitoring
- Risicobeoordeling: wetenschappelijke basis
o Karakteriseren van hazard, blootstelling en risico
- Risicomanagement: beleidsmatige afweging
o Selecteren en implementeren van beperkende maatregelen
- Risicocommunicatie
o Interactieve uitwisseling van informatie en meningen over risico
Toxicologie: bestudeert
- Schadelijke effect van een biologische, fysiologische of
chemische agentia op levende organismen
- Begrijpen WAAROM en HOE agentia toxisch kunnen
zijn, als je dit weet kan je veel beter een risico
voorkomen
Farmacologie:
- Gunstige effecten van agentia op levende organismen
Risicobeoordeling:
- Kwantitatieve schatting van mogelijk effect op gezondheid door blootstelling
Toxicologische risicobeoordeling
1. Vaststellen van de blootstelling
2. Identificatie van intrinsieke gevaarlijke eigenschap
3. Karakterisering eigenschap (dosis-effect)
4. Vaststellen van het risico
Hazard X blootstelling = risico
Hazard: intrinsieke eigenschap van een stof (haai is een potentiaal risico)
Risk: waarschijnlijkheid dat de hazard tot uiting komt (haai is pas gevaarlijk als je ermee gaat
zwemmen)
,Karakteristieken van blootstelling
- Ingestie: gastro-intestinaal tract (bioavailability)
- Inhalatie: long (directe opname in bloed)
- Huid: dermal, topical (often slow)
- Experimenteel: intravenous (iv), intraperitoneal
(ip), subcutaan (sc)
Directe opnamen In bloed (longen, IV) meest effectief:
first-pass metabolisme door darm en lever wordt
vermeden
Acute toxiciteit: niet altijd goede parameter, chronisch,
lage dosering
Bij herhaaldelijke/chronische dosering krijg je
accumulatie en dus een opbouw van interne blootstelling.
Giftig: de dosis bepaald of iets giftig is
LD50: 100 dieren 50 dood
- 50% dood
- Mate van toxiciteit
- Heel veel LD50 studies zijn dierstudies, een dier is geen mens, kan verschillen
Kinetiek: wat doet het lichaam met de stof
- Blootstelling: external/internal
- Dosis: intake/uptake
- Biokinetiek: ADME (college 2)
Dynamiek: wat doet de stof met het lichaam
Bioactivatie: eindproducten zijn gevaarlijker dan de beginstoffen
Biotransformatie:
Fase I: toevoegen polaire groepen, voorbereiding fase II
Fase II: stoffen beter wateroplosbaar maken zodat ze makkelijker kunnen worden
uitgescheiden
Fase III: actief transport de cel uit
Toxine: toxisch stof geproduceerd door biologische systemen zoals palanten, schimmels,
bacteriën
Toxicant: toxisch stof geproduceerd door/bijproduct van menselijke activiteit
Ongewenst effect van chemische stof
- Therapeutisch: alles behalve primaire doel van therapie = ongewenst effect
- Adverse, schadelijk of toxisch effect: schadelijk voor gezondheid van mens, dier,
milieu
, Ongewenste, toxische effecten
Chemische allergie
- Immuun-gemedieerd adverse reactie op chemische stof (na eerdere blootstelling,
sensitizatie)
Idiosyncratisch reactie:
- Abnormale reactie op chemische stof door genetische gevoeligheid van individu
(polymorphisms)
Acuut versus “vertraagde” toxiciteit
- Carcinogenese: 20-30 jaar
- Degeneratie van zenuwcellen door sommige pesticiden (Parkinson/Alzheimer?)
Reversibel vs irreversibel
- Hangt af van regeneratief vermogen van orgaan (bv lever en zenuwcellen)
Locaal vs systemisch toxiciteit
- Direct op doelorgaan (long, huid) vs opname in het lichaam waarbij kinetiek
belangrijke rol speelt (bioactivatie/detoxificatie)
Interactie van chemische stoffen: mengsels
- Addivity (1+2=3); synergism (1+2=4); antagonism (1+2=2)
Tolerantie na eerdere blootstelling
- Afname in distributie (bv drug transporters), afname gevoeligheid target
Celdood: Cytotoxiciteit
- Reactieve intermediairen
- Verandering celfysiologie
- Necrose (gecontroleerd) en apoptose (ongecontroleerd)
- Beschermende mechanismen: overvloed van fysiologische systemen, anti-oxidanten,
fase II biotransformatie, reductive (vx oxidative), adaptatie, gen expressie, etc..
Orgaan toxiciteit: elk orgaan is anders
EC50: concentratie waarbij 50% effect
Als er veel opgeslagen chemische stoffen in vet zitten, komen deze vrij bij het afvallen. Dit
kan leiden tot ziektes omdat in 1x al die toxische stoffen in het bloed komen, dit kan de lever
beschadigen.
- Daarom mot je ook voor je zwangerschap afvallen en niet tijdens want anders komen
deze stoffen dus vrij en dat is slecht voor de baby
Dose-esponse curve
