Evidence-based diëtetiek
Hoofdstuk 1 Evidence-based diëtetiek: Inleiding
In de moderne praktijk worden adviezen gebaseerd op de recente best beschikbare kennis. Dit wordt
evidence-based werken genoemd. Evidence-based benadering legt de nadruk op onderbouwing van
diagnostiek en interventie.
1.1 Evidence-based diëtetiek
Evidence-based werken is een transparante beroepsuitoefening waarin optimale behandeling en het
welbevinden van de cliënt vooropstaan. Bij het behandelen van cliënten staat wetenschappelijke
onderbouwing (evidence) niet op zichzelf, maar wordt deze gecombineerd met de professionele
kennis van de diëtist en de individuele situatie van de cliënt.
Definitie volgens Sackett: ‘Evidence-based geneeskunde is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig
gebruikmaken van het huidige beste bewijsmateriaal om een beslissing te nemen voor de individuele
patiënt.’
In de praktijk betekent dit dat de klinische expertise van de zorgverlener wordt gecombineerd met
het beste beschikbare bewijsmateriaal uit wetenschappelijke onderzoeken. De voorkeuren, wensen
en verwachtingen van de cliënt spelen bij de besluitvorming een centrale rol.
De kennis die de diëtist en de cliënt al hebben, wordt interne kennis genoemd. De
(wetenschappelijke) informatie die over het individuele probleem wordt vergaard, is de externe
kennis.
Evidence-based werken strekt zich, naast de behandeling van cliënten, uit van de validiteit en
precisie van diagnostische testen, validatie van markers van ziekteprognose, tot de effectiviteit en
veiligheid van therapie, revalidatie en preventieprogramma’s.
Voor de diëtetiek betekent evidence-based handelen dat cliënten geen dieetbehandelingen
voorgeschreven krijgen die geen gedocumenteerde gezondheidswinst geven, of langdurig worden
behandeld zonder vooraf afgesproken doelstelling. Zo onderscheiden diëtisten zich van
‘voedingsgoeroes’.
Het toepassen van evidence-based diëtetiek in de praktijk is het toepassen van een
vijfstapsmethode:
1. Vraag formuleren
2. Bewijs zoeken
3. Bewijs beoordelen
4. Implementeren
5. Evalueren
1.2 Evidence-based diëtetiek in het beroepsprofiel
Evidence-based werken is in Nederland onderdeel van het beroepsprofiel van de diëtist. De NVD
noemt verschillende redenen waarom dit belangrijk is. Als eerste wordt de veranderende rol van de
cliënt genoemd: die wordt steeds mondiger en zelfbewuster en wil mee kunnen denken over
behandeling. De diëtist kan cliënten informatiebronnen adviseren of afraden. Ten tweede worden
door de vergrijzing en migratie cliënten steeds ouder en diverser. Hierdoor is de kennis opgedaan
tijdens de opleiding niet altijd toereikend, en moet de diëtist effectief nieuwe kennis vinden en
beoordelen. Als derde reden wordt genoemd dat een wetenschappelijke onderbouwing van de
dieetbehandeling steeds vaker wordt gevraagd door de overheid, artsen en zorgverzekeraars. Dit
betekent dat diëtisten vaker moeten verantwoorden wat ze doen, en op de hoogte moeten zijn van
(nieuwe) wetenschappelijke inzichten op hun vakgebied.
1
, Een andere reden, die niet wordt genoemd in het beroepsprofiel, is de aandacht voor ‘practice-based
evidence’ als bron van kennis over interventies. Het gaat hierbij om de ervaring van de diëtist en de
resultaten bij individuele cliënten die aangeven of een interventie werkt. Diëtisten kunnen een
belangrijke rol spelen in dit type onderzoek door methodisch en transparant te werken en
cliëntgegevens gestructureerd te registreren.
1.3 Evidence-based onderbouwen
Evidence is onderbouwing, geen bewijs. Als onderbouwing kunnen actuele wetenschappelijke
gegevens en analyses worden gebruikt. Evidence kan variëren van zeer zwak tot overtuigend. Het
beste wetenschappelijk bewijs komt uit meta-analyses, waarin de uitkomsten van afzonderlijke
voedingsonderzoeken kwantitatief zijn samengevoegd. Meta-analyses worden onder andere gebruikt
als onderbouwing voor voedingsrichtlijnen.
Evidence hoeft niet alleen uit gepubliceerde gegevens te bestaan. Ook zelf-verzamelde
behandelgegevens kunnen worden gebruikt om behandelingen aan te passen of voort te zetten.
Transparantie en de keuze van de juiste methodologie zijn hierbij belangrijk.
1.4 Voordelen van evidence-based werken
Evidence-based werken heeft voordelen voor de cliënt, de diëtist en de maatschappij.
Cliënten krijgen een weloverwogen behandeling met een duidelijk behandeldoel. Ervaringen van de
cliënt worden meegenomen als onderdeel van evidence-based beslissingen nemen. Dit resulteert in
een beter of meer realistisch behandelresultaat voor de cliënt en/of een betere kwaliteit van leven.
De behoefte van de cliënt staat centraal, met als doel een meer efficiënte en effectieve behandeling.
Het is goed om periodiek te evalueren of een behandeling wel of geen effect heeft.
Voor de diëtist geeft het toepassen van evidence-based richtlijnen meer zekerheid bij het maken van
keuzes dan alleen op basis van eigen kennis en ervaring. Evidence-based werken houdt ook in het
gestructureerd documenteren van behandelresultaten. Hierdoor heeft de diëtist de mogelijkheid om
eigen behandelresultaten te vergelijken met die van collega-diëtisten of met gepubliceerde
resultaten. Goede resultaten kunnen worden gebruikt voor de eigen profilering. Bovendien maakt
het werkoverdracht eenvoudiger. Als laatste kan evidence-based werken gunstig uitpakken voor het
imago van de diëtist: een diëtist met kennis over wetenschappelijke methoden is een volwaardige
gesprekspartner voor artsen en onderzoekers, en dit komt het beroepsprofiel van de diëtist ten
goede.
Voor de maatschappij draagt evidence-based werken bij aan kosteneffectiviteit. Niet-werkzame
behandelingen worden niet langer gegeven, en behandelingen kunnen gestaakt worden wanneer het
behandeldoel niet wordt behaald. Voor diverse aandoeningen hebben verzekeraars vastgelegd
hoeveel behandelingen worden vergoed; door het effect van de behandeling goed te registreren kan
beoordeeld worden of deze dekking wel of niet voldoende is.
1.5 Weerstanden tegen evidence-based werken
Een belangrijke weerstand tegen evidence-based werken is die van de klinisch ervaren (meestal
oudere) professional, niet of nauwelijks geschoold in statistisch jargon en het gebruik van computers,
tegen de academisch geschoolde onderzoekers (of jonge diëtisten) die wetenschappelijke evidence
belangrijker lijken te vinden dan ervaring. Om deze weerstand te overwinnen moeten we af van het
idee dat gepubliceerde evidence meer waard is dan professionele ervaring. Evidence-based werken
vereist immers een integratie van kennis en ervaring met wetenschappelijke inzichten.
Verdere weerstanden zijn bijvoorbeeld het ontbreken van onderzoeksvaardigheden als het lezen van
Engelstalige wetenschappelijke artikelen en het begrijpen en toepassen van statistiek. Of
onzekerheid over kennis van statistiek en het opstellen van een klinische onderzoeksvraag.
2
Hoofdstuk 1 Evidence-based diëtetiek: Inleiding
In de moderne praktijk worden adviezen gebaseerd op de recente best beschikbare kennis. Dit wordt
evidence-based werken genoemd. Evidence-based benadering legt de nadruk op onderbouwing van
diagnostiek en interventie.
1.1 Evidence-based diëtetiek
Evidence-based werken is een transparante beroepsuitoefening waarin optimale behandeling en het
welbevinden van de cliënt vooropstaan. Bij het behandelen van cliënten staat wetenschappelijke
onderbouwing (evidence) niet op zichzelf, maar wordt deze gecombineerd met de professionele
kennis van de diëtist en de individuele situatie van de cliënt.
Definitie volgens Sackett: ‘Evidence-based geneeskunde is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig
gebruikmaken van het huidige beste bewijsmateriaal om een beslissing te nemen voor de individuele
patiënt.’
In de praktijk betekent dit dat de klinische expertise van de zorgverlener wordt gecombineerd met
het beste beschikbare bewijsmateriaal uit wetenschappelijke onderzoeken. De voorkeuren, wensen
en verwachtingen van de cliënt spelen bij de besluitvorming een centrale rol.
De kennis die de diëtist en de cliënt al hebben, wordt interne kennis genoemd. De
(wetenschappelijke) informatie die over het individuele probleem wordt vergaard, is de externe
kennis.
Evidence-based werken strekt zich, naast de behandeling van cliënten, uit van de validiteit en
precisie van diagnostische testen, validatie van markers van ziekteprognose, tot de effectiviteit en
veiligheid van therapie, revalidatie en preventieprogramma’s.
Voor de diëtetiek betekent evidence-based handelen dat cliënten geen dieetbehandelingen
voorgeschreven krijgen die geen gedocumenteerde gezondheidswinst geven, of langdurig worden
behandeld zonder vooraf afgesproken doelstelling. Zo onderscheiden diëtisten zich van
‘voedingsgoeroes’.
Het toepassen van evidence-based diëtetiek in de praktijk is het toepassen van een
vijfstapsmethode:
1. Vraag formuleren
2. Bewijs zoeken
3. Bewijs beoordelen
4. Implementeren
5. Evalueren
1.2 Evidence-based diëtetiek in het beroepsprofiel
Evidence-based werken is in Nederland onderdeel van het beroepsprofiel van de diëtist. De NVD
noemt verschillende redenen waarom dit belangrijk is. Als eerste wordt de veranderende rol van de
cliënt genoemd: die wordt steeds mondiger en zelfbewuster en wil mee kunnen denken over
behandeling. De diëtist kan cliënten informatiebronnen adviseren of afraden. Ten tweede worden
door de vergrijzing en migratie cliënten steeds ouder en diverser. Hierdoor is de kennis opgedaan
tijdens de opleiding niet altijd toereikend, en moet de diëtist effectief nieuwe kennis vinden en
beoordelen. Als derde reden wordt genoemd dat een wetenschappelijke onderbouwing van de
dieetbehandeling steeds vaker wordt gevraagd door de overheid, artsen en zorgverzekeraars. Dit
betekent dat diëtisten vaker moeten verantwoorden wat ze doen, en op de hoogte moeten zijn van
(nieuwe) wetenschappelijke inzichten op hun vakgebied.
1
, Een andere reden, die niet wordt genoemd in het beroepsprofiel, is de aandacht voor ‘practice-based
evidence’ als bron van kennis over interventies. Het gaat hierbij om de ervaring van de diëtist en de
resultaten bij individuele cliënten die aangeven of een interventie werkt. Diëtisten kunnen een
belangrijke rol spelen in dit type onderzoek door methodisch en transparant te werken en
cliëntgegevens gestructureerd te registreren.
1.3 Evidence-based onderbouwen
Evidence is onderbouwing, geen bewijs. Als onderbouwing kunnen actuele wetenschappelijke
gegevens en analyses worden gebruikt. Evidence kan variëren van zeer zwak tot overtuigend. Het
beste wetenschappelijk bewijs komt uit meta-analyses, waarin de uitkomsten van afzonderlijke
voedingsonderzoeken kwantitatief zijn samengevoegd. Meta-analyses worden onder andere gebruikt
als onderbouwing voor voedingsrichtlijnen.
Evidence hoeft niet alleen uit gepubliceerde gegevens te bestaan. Ook zelf-verzamelde
behandelgegevens kunnen worden gebruikt om behandelingen aan te passen of voort te zetten.
Transparantie en de keuze van de juiste methodologie zijn hierbij belangrijk.
1.4 Voordelen van evidence-based werken
Evidence-based werken heeft voordelen voor de cliënt, de diëtist en de maatschappij.
Cliënten krijgen een weloverwogen behandeling met een duidelijk behandeldoel. Ervaringen van de
cliënt worden meegenomen als onderdeel van evidence-based beslissingen nemen. Dit resulteert in
een beter of meer realistisch behandelresultaat voor de cliënt en/of een betere kwaliteit van leven.
De behoefte van de cliënt staat centraal, met als doel een meer efficiënte en effectieve behandeling.
Het is goed om periodiek te evalueren of een behandeling wel of geen effect heeft.
Voor de diëtist geeft het toepassen van evidence-based richtlijnen meer zekerheid bij het maken van
keuzes dan alleen op basis van eigen kennis en ervaring. Evidence-based werken houdt ook in het
gestructureerd documenteren van behandelresultaten. Hierdoor heeft de diëtist de mogelijkheid om
eigen behandelresultaten te vergelijken met die van collega-diëtisten of met gepubliceerde
resultaten. Goede resultaten kunnen worden gebruikt voor de eigen profilering. Bovendien maakt
het werkoverdracht eenvoudiger. Als laatste kan evidence-based werken gunstig uitpakken voor het
imago van de diëtist: een diëtist met kennis over wetenschappelijke methoden is een volwaardige
gesprekspartner voor artsen en onderzoekers, en dit komt het beroepsprofiel van de diëtist ten
goede.
Voor de maatschappij draagt evidence-based werken bij aan kosteneffectiviteit. Niet-werkzame
behandelingen worden niet langer gegeven, en behandelingen kunnen gestaakt worden wanneer het
behandeldoel niet wordt behaald. Voor diverse aandoeningen hebben verzekeraars vastgelegd
hoeveel behandelingen worden vergoed; door het effect van de behandeling goed te registreren kan
beoordeeld worden of deze dekking wel of niet voldoende is.
1.5 Weerstanden tegen evidence-based werken
Een belangrijke weerstand tegen evidence-based werken is die van de klinisch ervaren (meestal
oudere) professional, niet of nauwelijks geschoold in statistisch jargon en het gebruik van computers,
tegen de academisch geschoolde onderzoekers (of jonge diëtisten) die wetenschappelijke evidence
belangrijker lijken te vinden dan ervaring. Om deze weerstand te overwinnen moeten we af van het
idee dat gepubliceerde evidence meer waard is dan professionele ervaring. Evidence-based werken
vereist immers een integratie van kennis en ervaring met wetenschappelijke inzichten.
Verdere weerstanden zijn bijvoorbeeld het ontbreken van onderzoeksvaardigheden als het lezen van
Engelstalige wetenschappelijke artikelen en het begrijpen en toepassen van statistiek. Of
onzekerheid over kennis van statistiek en het opstellen van een klinische onderzoeksvraag.
2
