PRAKTISCH GEZONDHEIDSRECHT
Deel 1: inleiding tot het recht – goed lezen
Hoofdstuk 1: het begrip recht
Een geheel van gedragsregels die door de overheid afdwingbaar zijn en die tot doel hebben
het maatschappelijk leven te ordenen.
Kenmerken van recht:
- Gedragsregels
- Afdwingbaar gesteld
- Door de overheid
Gedragsregels
- Regels die worden opgelegd om het gedrag van de burger in een bepaalde richting te
sturen/ duwen
- Beperken de persoonlijke vrijheid – bepalen wat wel en niet mag
- Poging tot conflicten vermijden of op te lossen
Afdwingbaar gesteld
Rechtsregels zijn gedragsregels, maar gedragsregels zijn daarom nog geen rechtsregels.
Rechtsregel:
- Afdwingbaar karakter
o Mogelijkheid om via sancties de naleving van de gedragsregels te waarborgen
o Nastreven dat iemand de regels niet zomaar naast zich neerlegt
Sanctie:
- Ruime betekenis
- Valt niet altijd samen met een straf
- Er kunnen heel wat sancties opgelegd worden die geen straf inhouden
Door de overheid
- Voor de naleving van de gedragsregels wordt er een beroep gedaan op een speciaal
daartoe opgerichte instelling (vb. een rechtbank)
Voorbeeld rechtsregel:
- Art. 1382 BW. – basis van de contractuele aansprakelijkheid
o Gedragsregel: je onthoudt je van het stellen van foutieve handelingen
waardoor je schade veroorzaakt aan een andere persoon
1
, o Afdwingbaar karakter door de overheid: wanneer de schadeveroorzaker niet
vrijwillig de schadevergoeding betaalt, de schadelijder naar de rechtbank kan
stappen met het oog op het bekomen van een veroordeling tot betaling
Hoofdstuk 2: de bronnen van het recht
Bronnen: De vindplaatsen waar je het recht kunt aantreffen of de vormen waarin het recht
wordt uitgedrukt.
De wet
Wet (ruime betekenis)
- Verwijst naar de normen of regels die in een schriftelijke vorm uitgedrukt zijn en die
een algemene en blijvende draagwijdte hebben
- Vb. grondwet, federale wet, decreet, ordonnantie, KB, MB, provinciaal reglement en
gemeentelijk reglement
Wet (strikte betekenis)
- Een wet die tot stand is gekomen door de federale wetgevende macht en die voor het
volledige land van toepassing is.
De rechtspraak
Rechtspraak:
- Het geheel van rechtelijke beslissingen (alle uitspraken van de rechtbanken en hoven)
- Vonnis: uitspraak van een rechtbank
- Arrest: uitspraak van een hof
- Beslissingen van rechtbanken en hoven zijn slechts bindend voor de partijen die
betrokken zijn bij het geschil
- De ene rechter is niet gebonden om de beslissing van een andere rechter te volgen
Vaste rechtspraak:
- Herhaalde beslissingen in dezelfde zin uitgesproken door diverse rechtscolleges
vormen na een zekere tijd een vaste rechtspraak
Tijdschriften:
- Heel wat rechtelijke beslissingen worden opgenomen in algemene of gespecialiseerde
juridische tijdschriften
- Zowel op papier als digitaal
De rechtsleer
- De artikelen over rechtsonderwerpen en rechtsproblemen die juristen in tijdschriften
en boeken schrijven
2
, - Totstandkoming nieuwe wet of voordoen van een probleem – juristen vertolken
zienswijze en verstrekken de nodige verduidelijking
- Rechter concreet probleem oplossen – kan zich laten leiden/inspireren door het
standpunt van een jurist
o Rechtsleer tevens gezaghebbende rechtsbron = beïnvloedt de rechtspraak
- Jurist kan het ontbreken van wetgeving voor een specifiek probleem bekritiseren
- Rechter kan dit in zijn beslissing vermelden; kan als basis dienen voor wetgevend
initiatief
Algemene rechtsbeginselen
- Basisprincipes die niet uitdrukkelijk opgenomen zijn in een wettekst, maar die in de
samenleving van essentieel belang zijn
- Vb. eerbiediging van het recht van de verdediging en het verbod van eigeninrichting
o Verbod van eigeninrichting: burger mag het recht niet in eigen handen nemen
De gewoonte
- Omvat gebruiken die in de samenleving als bindend worden beschouwd omdat zij
gedurende een lange tijd openbaar en zonder onderbreking worden gevolgd
- Is niet terug te vinden in een geschreven tekst
Hoofdstuk 3: de indeling van het recht
Nationaal recht
Het publiekrecht
- Regelt de verhouding tussen de burgers en de overheid
- Regelt de interne organisatie en werking van de overheid en de verhouding tussen
staten
Het grondwettelijk recht
- Basiswet van het grondwettelijk recht = Grondwet (GW.)
- Regelt de inrichting van de staat en de werking van de verschillende staatsmachten
- Grondwet bevat diverse fundamentele rechten en vrijheden van de burgers
Het administratief recht
- Regelt de inrichting en de werking van de administratie of de uitvoerende macht
- Behorend tot het administratief recht: stedenbouw en ruimtelijke ordening
Het strafrecht
- Bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn
- Bepaalt tevens welke straffen op de strafbare gedragingen van toepassing zijn
- Gedraging kan slechts bestraft worden op voorwaarde dat hij ingevolge de wet
strafbaar is en dat de wet daarvoor een straf voorziet
3
, Het strafprocesrecht of het strafvorderingsrecht
- Strafprocesrecht: regelt de inrichting en de bevoegdheden van de strafrechtbanken,
het verloop van een strafonderzoek en het verloop van het proces in strafzaken
- Strafvorderingsrecht: op welke manier de zaak voor de rechtbank komt, welke
rechtbank de zaak behandelt, ….
Het fiscaal recht
- Bepaalt op welke manier de overheidsinkomsten worden gevormd en geïnd
- Verschillende vormen van belastingen: btw, inkomstenbelastingen, …
Het privaatrechtelijk procesrecht
- Regelt de inrichting en de bevoegdheid van de privaatrechtelijke rechtscolleges en het
verloop van rechtsprocedures
- Ligt vervat in het Gerechtelijk Wetboek
Het privaatrecht
- Regelt de verhoudingen tussen de burgers
Het burgerlijk recht
- Regelt de verhoudingen tussen de burgers onderling
- Iedereen komt in aanmerking met de regels van het burgerlijk recht
- Opgenomen in het Burgerlijk Wetboek (BW.)
- Regelt diverse rechtsgebieden: afstamming, rechts- en handelingsbekwaamheid,
huwelijk, …
Het economisch recht
- Regelt de verhoudingen van de economische activiteiten tussen ondernemers
onderling
- Regelt de verhoudingen tussen de ondernemers en de consumenten en de
verhoudingen tussen ondernemers onderling
Het vennootschapsrecht
- Bevat de regels die van toepassing zijn op de oprichting en de werking van
vennootschappen
Het sociaal recht
- Arbeidsrecht: regelt de verhouding tussen de WG’s en de WN’s die arbeid verrichten
onder gezag tegen betaling van loon
- Socialezekerheidsrecht: regelt diverse sociale voorzieningen en verzekeringen
4
Deel 1: inleiding tot het recht – goed lezen
Hoofdstuk 1: het begrip recht
Een geheel van gedragsregels die door de overheid afdwingbaar zijn en die tot doel hebben
het maatschappelijk leven te ordenen.
Kenmerken van recht:
- Gedragsregels
- Afdwingbaar gesteld
- Door de overheid
Gedragsregels
- Regels die worden opgelegd om het gedrag van de burger in een bepaalde richting te
sturen/ duwen
- Beperken de persoonlijke vrijheid – bepalen wat wel en niet mag
- Poging tot conflicten vermijden of op te lossen
Afdwingbaar gesteld
Rechtsregels zijn gedragsregels, maar gedragsregels zijn daarom nog geen rechtsregels.
Rechtsregel:
- Afdwingbaar karakter
o Mogelijkheid om via sancties de naleving van de gedragsregels te waarborgen
o Nastreven dat iemand de regels niet zomaar naast zich neerlegt
Sanctie:
- Ruime betekenis
- Valt niet altijd samen met een straf
- Er kunnen heel wat sancties opgelegd worden die geen straf inhouden
Door de overheid
- Voor de naleving van de gedragsregels wordt er een beroep gedaan op een speciaal
daartoe opgerichte instelling (vb. een rechtbank)
Voorbeeld rechtsregel:
- Art. 1382 BW. – basis van de contractuele aansprakelijkheid
o Gedragsregel: je onthoudt je van het stellen van foutieve handelingen
waardoor je schade veroorzaakt aan een andere persoon
1
, o Afdwingbaar karakter door de overheid: wanneer de schadeveroorzaker niet
vrijwillig de schadevergoeding betaalt, de schadelijder naar de rechtbank kan
stappen met het oog op het bekomen van een veroordeling tot betaling
Hoofdstuk 2: de bronnen van het recht
Bronnen: De vindplaatsen waar je het recht kunt aantreffen of de vormen waarin het recht
wordt uitgedrukt.
De wet
Wet (ruime betekenis)
- Verwijst naar de normen of regels die in een schriftelijke vorm uitgedrukt zijn en die
een algemene en blijvende draagwijdte hebben
- Vb. grondwet, federale wet, decreet, ordonnantie, KB, MB, provinciaal reglement en
gemeentelijk reglement
Wet (strikte betekenis)
- Een wet die tot stand is gekomen door de federale wetgevende macht en die voor het
volledige land van toepassing is.
De rechtspraak
Rechtspraak:
- Het geheel van rechtelijke beslissingen (alle uitspraken van de rechtbanken en hoven)
- Vonnis: uitspraak van een rechtbank
- Arrest: uitspraak van een hof
- Beslissingen van rechtbanken en hoven zijn slechts bindend voor de partijen die
betrokken zijn bij het geschil
- De ene rechter is niet gebonden om de beslissing van een andere rechter te volgen
Vaste rechtspraak:
- Herhaalde beslissingen in dezelfde zin uitgesproken door diverse rechtscolleges
vormen na een zekere tijd een vaste rechtspraak
Tijdschriften:
- Heel wat rechtelijke beslissingen worden opgenomen in algemene of gespecialiseerde
juridische tijdschriften
- Zowel op papier als digitaal
De rechtsleer
- De artikelen over rechtsonderwerpen en rechtsproblemen die juristen in tijdschriften
en boeken schrijven
2
, - Totstandkoming nieuwe wet of voordoen van een probleem – juristen vertolken
zienswijze en verstrekken de nodige verduidelijking
- Rechter concreet probleem oplossen – kan zich laten leiden/inspireren door het
standpunt van een jurist
o Rechtsleer tevens gezaghebbende rechtsbron = beïnvloedt de rechtspraak
- Jurist kan het ontbreken van wetgeving voor een specifiek probleem bekritiseren
- Rechter kan dit in zijn beslissing vermelden; kan als basis dienen voor wetgevend
initiatief
Algemene rechtsbeginselen
- Basisprincipes die niet uitdrukkelijk opgenomen zijn in een wettekst, maar die in de
samenleving van essentieel belang zijn
- Vb. eerbiediging van het recht van de verdediging en het verbod van eigeninrichting
o Verbod van eigeninrichting: burger mag het recht niet in eigen handen nemen
De gewoonte
- Omvat gebruiken die in de samenleving als bindend worden beschouwd omdat zij
gedurende een lange tijd openbaar en zonder onderbreking worden gevolgd
- Is niet terug te vinden in een geschreven tekst
Hoofdstuk 3: de indeling van het recht
Nationaal recht
Het publiekrecht
- Regelt de verhouding tussen de burgers en de overheid
- Regelt de interne organisatie en werking van de overheid en de verhouding tussen
staten
Het grondwettelijk recht
- Basiswet van het grondwettelijk recht = Grondwet (GW.)
- Regelt de inrichting van de staat en de werking van de verschillende staatsmachten
- Grondwet bevat diverse fundamentele rechten en vrijheden van de burgers
Het administratief recht
- Regelt de inrichting en de werking van de administratie of de uitvoerende macht
- Behorend tot het administratief recht: stedenbouw en ruimtelijke ordening
Het strafrecht
- Bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn
- Bepaalt tevens welke straffen op de strafbare gedragingen van toepassing zijn
- Gedraging kan slechts bestraft worden op voorwaarde dat hij ingevolge de wet
strafbaar is en dat de wet daarvoor een straf voorziet
3
, Het strafprocesrecht of het strafvorderingsrecht
- Strafprocesrecht: regelt de inrichting en de bevoegdheden van de strafrechtbanken,
het verloop van een strafonderzoek en het verloop van het proces in strafzaken
- Strafvorderingsrecht: op welke manier de zaak voor de rechtbank komt, welke
rechtbank de zaak behandelt, ….
Het fiscaal recht
- Bepaalt op welke manier de overheidsinkomsten worden gevormd en geïnd
- Verschillende vormen van belastingen: btw, inkomstenbelastingen, …
Het privaatrechtelijk procesrecht
- Regelt de inrichting en de bevoegdheid van de privaatrechtelijke rechtscolleges en het
verloop van rechtsprocedures
- Ligt vervat in het Gerechtelijk Wetboek
Het privaatrecht
- Regelt de verhoudingen tussen de burgers
Het burgerlijk recht
- Regelt de verhoudingen tussen de burgers onderling
- Iedereen komt in aanmerking met de regels van het burgerlijk recht
- Opgenomen in het Burgerlijk Wetboek (BW.)
- Regelt diverse rechtsgebieden: afstamming, rechts- en handelingsbekwaamheid,
huwelijk, …
Het economisch recht
- Regelt de verhoudingen van de economische activiteiten tussen ondernemers
onderling
- Regelt de verhoudingen tussen de ondernemers en de consumenten en de
verhoudingen tussen ondernemers onderling
Het vennootschapsrecht
- Bevat de regels die van toepassing zijn op de oprichting en de werking van
vennootschappen
Het sociaal recht
- Arbeidsrecht: regelt de verhouding tussen de WG’s en de WN’s die arbeid verrichten
onder gezag tegen betaling van loon
- Socialezekerheidsrecht: regelt diverse sociale voorzieningen en verzekeringen
4
