Structuur & Conflict in het Globale Zuiden samenvatting 2025
Les 1 12/02
Inleiding
Over Gaza & Israël
• Artikel 2 van het Genocideverdrag (1948)
̶ Opgesomd:
▪ a. het doden van leden van de groep;
▪ b. het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep;
▪ c. het opzettelijk aan de groep opleggen van levensvoorwaarden die gericht zijn op haar gehele of
gedeeltelijke lichamelijke vernietiging;
▪ d. het nemen van maatregelen, bedoeld om geboorten binnen de groep te voorkomen;
▪ e. het gewelddadig overbrengen van kinderen van de groep naar een andere groep.
– in geschiedenis verschillende wapens/manieren: gaskamers, mensen verdrijven (bv in woestijn),
hongersnood, ….
– niet alleen doden maar vernietigen van levens infrastructuur
• Artikel 3 (strafbare handelingen)
̶ Opgesomd:
▪ a. (het plegen van) genocide;
▪ b. samenspanning om genocide te plegen;
▪ c. rechtstreeks en openbaar aanzetten tot genocide;
▪ d. poging tot genocide;
▪ e. medeplichtigheid aan genocide.
• VS en oorlog in Gaza
– Donald Trump verwijst nooit naar wie vernietigingen in Gaza heeft aangebracht
– Internationale structuren om zo iets te voorkomen werken niet
– Veel acties door het volk maar niks ondernomen toont relatie tussen structuur en conflict
– Niet alleen mensen aanvallen maar ook de kennis van Gaza, archief uit te wissen door te bombarderen
op bibliotheken, universiteiten,….
• uitspraak Netanyahu
– Amalek: iets met genocide in de bijbel
• Protesten in de wereld tegenover Israël
– Zuid-Afrika klaagt Israël aan voor het plegen van genocide bij het internationaal rechts hof
– Het rechts hof heeft geen politieke macht
– Westen doet niks terwijl symbool stond voor normen en waarden, nu meer het globale zuiden
compassie
Globale Zuiden
• Welke definitie geven we?
– derde wereld, ontwikkelingslanden, de niet-Westerse wereld?
– term ontwikkelingslanden staat onder druk
– de niet-westerse wereld: wat maakt hun westers en hun niet westers
1
,• container begrip?
– Anekdote met verschillende associaties: uitnodiging voor een review voor Journal of Public
Administration and Policy Research:
▪ Artikel: “The Battle for Control of Zimbabwe’s Cities: Exploring Governance Conflicts and Causal
Links for Operation Murambatsvina (Operation Restore Order)”
▪ “Affiniteit met het zuiden hebben wij echter niet of toch onvoldoende. Daarom onze vraag of u
eventueel bereid bent om die review op u te nemen.”
̶ Wat zegt dit over het “Zuiden”?
▪ De ANDER?
▪ De studie van fenomenen in het Zuiden kan dus alleen door welbepaalde disciplines? Bv.
Antropologie, Ontwikkelingsstudies
• Global South
– gebied dat enorm geïnterconnecteerd
– geglobaliseerd (wel op andere manier dan het Noorden)
Gevaar voor Eurocentrisme → eigen waardenkader bekijken
• Wat zegt een vak over het Globale Zuiden over ons? Waarom bestuderen wij hen en zij ons veel minder?
̶ geschiedenis van kolonies (Europeanen trekken naar Zuiden voor onderzoek en niet omgekeerd)
• Studie van de Ander vereist andere concepten?
– Etnisch, religieus, stammen → communautair
– Traditioneel → modern, verlicht
– Etnisch-cultureel → Westers
– Religieus → seculier
▪ interreligieuze gebouwen gemaakt door Europeanen
• Zonder Globale Zuiden, Tweede Wereld, Derde Wereld, enz. bestaat er geen Westen
– Het concept is en blijft een sociale constructie
̶ Mechanisme achter gebruik van bepaalde concepten, stereotiep maken om iets
over je eigen te zeggen (wij zijn beter)
• In de constructie van zo’n wereldbeeld schuilt een machtsrelatie
̶ Machtsrelaties, superieure Europese bril
• Wat is Eurocentrisme? (Samir Amin)
– Onweerlegbare culturele verschillen die het verloop van de geschiedenis van verschillende
volkeren bepalen (Wij vs. Zij)
– Het Westen (liberale democratie) als universeel model
– Minder aandacht voor de structurele dynamieken binnen een wereldsysteem
• Europese dominantie omwille van haar culturele/morele superioriteit?
2
, – Universele normen en waarden zijn (oorspronkelijk) ‘onze’ (Westerse) normen en waarden?
Universele mensenrechten
• wie maakt de universele ideeën?
• Mandigue Charter : elk leven is een leven, elk leven is een mens
• ideeën geradicaliseerd
Eurocentrisme doorprikken
• Gebruik van bepaalde concepten onvermijdelijk: Nieuwe Wereld, Amerika, indianen, het ‘Zuiden’, enz.
• Europees perspectief in ons geval zelfs wenselijk
– Uiteraard is niet iedereen ‘gelijk’
– Maar ongelijkheid moet men verklaren (het is niet natuurlijk)
• Aandacht voor de structuren en de politiek die een wereldsysteem vorm geven
– breuklijnen tussen Globale Noorden (Westen) en Globale Zuiden, binnen het Noorden en
binnen het Zuiden
– En de manier waarop die breuklijnen met elkaar verbonden zijn
– Niet kijken naar het Globale Zuiden als de ANDER, maar als integraal onderdeel van ONZE
globalisering.
• Het vak structuur en conflict in het Globale Zuiden is eigenlijk ook een vak over ons, ons economisch,
politiek en sociaal systeem
Welke structuren, welke conflicten?
• Kort gezegd: de globalisering en de manier waarop die tot stand is gekomen
– Global village
– Global communication
– Global economy
– Offshore en global finance & migratie crisis (gebrek aan overleving, gaan naar gebieden met
geld en betere levensomstandigheden)
• Gevolg globalisering: sloppenwijken ontstaan sinds kolonies, antithese van de ontwikkeling, ongelijke
integratie van mensen in een economie
• Sociale mobilisaties verwijzen naar elkaar
– Seattle 1999 en Tharir 2011
• verhouding geld die verdwijnt en die binnenkomt voor ontwikkelingshulp: 10,8 biljoen
– 30x meer geld uit het globale dan dat er binnen komt in de vorm van ontwikkelingshulp, zie je
ook op globale kaarten
De samenhang tussen structuren en conflicten begrijpen
• Global trade en Global Jihad
3
, Hoe moeten we al deze verschillende fenomen begrijpen?
• “zegeningen en de vloeken van de moderniteit zeer ongelijk verdeeld over de wereld”
• Sociale ongelijkheid
– 2 piramide met sociale ongelijkheid (2012 en 2022)
– daling van extreme armoede
• Groei, armoede en “poor numbers”
– Afrika groeicijfers? Statistieken?
– niet alle cijfers zijn juist dus nuances
– stel dat ze juist zijn: wat zeggen de cijfers niet? De omstandigheden, inflatie, veel aspecten
van leven niet opgenomen alleen monetair inkomen, tonen geen sociologische veranderingen
– Sociologische veranderingen: urbanisatie → vroeger eigen eten voorzien, nu alleen eten door
aan te kopen dus afhankelijker van geld, daarom dat monetair stijgt
Hoe vertellen we de geschiedenis van de globalisering?
• Kadering van het verhaal
– Impact Spaanse invasie van de Bahamas? Impact van de ontdekking van Amerika
• De kracht van het verhaal (de macht in het verhaal)
– Dubbele betekenis van het woord geschiedenis: wat echte gebeurd is het datgene wat men
zegt
– Welk soort verhaal willen vertellen?
– Waar beginnen we?
• De kracht van het perspectief omdraaien?
– heel ander beeld van de geschiedenis
• Geschiedenis van het raciaal kapitalisme
– Historisch & politiek project (‘worldmaking’)
▪ Het reëel bestaande kapitalistische systeem (→ het ideaaltype)
▪ Zeer belangrijk was het gebruik van staatsmacht (ontstaan van de moderne natiestaat)
– Zeer veranderlijk proces vol met contradicties, conflicten en nieuwe wendingen:
▪ Mercantilisme, liberalisme, keynesianisme, neoliberalisme, …
– Twee algemene historische tendensen:
▪ Geografische expansie (bv. kolonisering & neokolonialisme)
▪ Intensieve expansie (steeds meer domeinen worden geïntegreerd)
– Twee (/drie) machtssystemen
▪ Kapitaal: investering, meerwaarde creatie
▪ ‘Ras’ (& gender): ook vormen van ‘waarde creatie’ (ze maken ‘goedkoper’)
– Racial capitalism: Cedric Robinson, Ruth Wilson Gilmore, Robin Kelley, Angela Davis
• Twee voetnoten
– Welke actoren zitten er achter het project/de projecten van globalisering?
4
Les 1 12/02
Inleiding
Over Gaza & Israël
• Artikel 2 van het Genocideverdrag (1948)
̶ Opgesomd:
▪ a. het doden van leden van de groep;
▪ b. het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep;
▪ c. het opzettelijk aan de groep opleggen van levensvoorwaarden die gericht zijn op haar gehele of
gedeeltelijke lichamelijke vernietiging;
▪ d. het nemen van maatregelen, bedoeld om geboorten binnen de groep te voorkomen;
▪ e. het gewelddadig overbrengen van kinderen van de groep naar een andere groep.
– in geschiedenis verschillende wapens/manieren: gaskamers, mensen verdrijven (bv in woestijn),
hongersnood, ….
– niet alleen doden maar vernietigen van levens infrastructuur
• Artikel 3 (strafbare handelingen)
̶ Opgesomd:
▪ a. (het plegen van) genocide;
▪ b. samenspanning om genocide te plegen;
▪ c. rechtstreeks en openbaar aanzetten tot genocide;
▪ d. poging tot genocide;
▪ e. medeplichtigheid aan genocide.
• VS en oorlog in Gaza
– Donald Trump verwijst nooit naar wie vernietigingen in Gaza heeft aangebracht
– Internationale structuren om zo iets te voorkomen werken niet
– Veel acties door het volk maar niks ondernomen toont relatie tussen structuur en conflict
– Niet alleen mensen aanvallen maar ook de kennis van Gaza, archief uit te wissen door te bombarderen
op bibliotheken, universiteiten,….
• uitspraak Netanyahu
– Amalek: iets met genocide in de bijbel
• Protesten in de wereld tegenover Israël
– Zuid-Afrika klaagt Israël aan voor het plegen van genocide bij het internationaal rechts hof
– Het rechts hof heeft geen politieke macht
– Westen doet niks terwijl symbool stond voor normen en waarden, nu meer het globale zuiden
compassie
Globale Zuiden
• Welke definitie geven we?
– derde wereld, ontwikkelingslanden, de niet-Westerse wereld?
– term ontwikkelingslanden staat onder druk
– de niet-westerse wereld: wat maakt hun westers en hun niet westers
1
,• container begrip?
– Anekdote met verschillende associaties: uitnodiging voor een review voor Journal of Public
Administration and Policy Research:
▪ Artikel: “The Battle for Control of Zimbabwe’s Cities: Exploring Governance Conflicts and Causal
Links for Operation Murambatsvina (Operation Restore Order)”
▪ “Affiniteit met het zuiden hebben wij echter niet of toch onvoldoende. Daarom onze vraag of u
eventueel bereid bent om die review op u te nemen.”
̶ Wat zegt dit over het “Zuiden”?
▪ De ANDER?
▪ De studie van fenomenen in het Zuiden kan dus alleen door welbepaalde disciplines? Bv.
Antropologie, Ontwikkelingsstudies
• Global South
– gebied dat enorm geïnterconnecteerd
– geglobaliseerd (wel op andere manier dan het Noorden)
Gevaar voor Eurocentrisme → eigen waardenkader bekijken
• Wat zegt een vak over het Globale Zuiden over ons? Waarom bestuderen wij hen en zij ons veel minder?
̶ geschiedenis van kolonies (Europeanen trekken naar Zuiden voor onderzoek en niet omgekeerd)
• Studie van de Ander vereist andere concepten?
– Etnisch, religieus, stammen → communautair
– Traditioneel → modern, verlicht
– Etnisch-cultureel → Westers
– Religieus → seculier
▪ interreligieuze gebouwen gemaakt door Europeanen
• Zonder Globale Zuiden, Tweede Wereld, Derde Wereld, enz. bestaat er geen Westen
– Het concept is en blijft een sociale constructie
̶ Mechanisme achter gebruik van bepaalde concepten, stereotiep maken om iets
over je eigen te zeggen (wij zijn beter)
• In de constructie van zo’n wereldbeeld schuilt een machtsrelatie
̶ Machtsrelaties, superieure Europese bril
• Wat is Eurocentrisme? (Samir Amin)
– Onweerlegbare culturele verschillen die het verloop van de geschiedenis van verschillende
volkeren bepalen (Wij vs. Zij)
– Het Westen (liberale democratie) als universeel model
– Minder aandacht voor de structurele dynamieken binnen een wereldsysteem
• Europese dominantie omwille van haar culturele/morele superioriteit?
2
, – Universele normen en waarden zijn (oorspronkelijk) ‘onze’ (Westerse) normen en waarden?
Universele mensenrechten
• wie maakt de universele ideeën?
• Mandigue Charter : elk leven is een leven, elk leven is een mens
• ideeën geradicaliseerd
Eurocentrisme doorprikken
• Gebruik van bepaalde concepten onvermijdelijk: Nieuwe Wereld, Amerika, indianen, het ‘Zuiden’, enz.
• Europees perspectief in ons geval zelfs wenselijk
– Uiteraard is niet iedereen ‘gelijk’
– Maar ongelijkheid moet men verklaren (het is niet natuurlijk)
• Aandacht voor de structuren en de politiek die een wereldsysteem vorm geven
– breuklijnen tussen Globale Noorden (Westen) en Globale Zuiden, binnen het Noorden en
binnen het Zuiden
– En de manier waarop die breuklijnen met elkaar verbonden zijn
– Niet kijken naar het Globale Zuiden als de ANDER, maar als integraal onderdeel van ONZE
globalisering.
• Het vak structuur en conflict in het Globale Zuiden is eigenlijk ook een vak over ons, ons economisch,
politiek en sociaal systeem
Welke structuren, welke conflicten?
• Kort gezegd: de globalisering en de manier waarop die tot stand is gekomen
– Global village
– Global communication
– Global economy
– Offshore en global finance & migratie crisis (gebrek aan overleving, gaan naar gebieden met
geld en betere levensomstandigheden)
• Gevolg globalisering: sloppenwijken ontstaan sinds kolonies, antithese van de ontwikkeling, ongelijke
integratie van mensen in een economie
• Sociale mobilisaties verwijzen naar elkaar
– Seattle 1999 en Tharir 2011
• verhouding geld die verdwijnt en die binnenkomt voor ontwikkelingshulp: 10,8 biljoen
– 30x meer geld uit het globale dan dat er binnen komt in de vorm van ontwikkelingshulp, zie je
ook op globale kaarten
De samenhang tussen structuren en conflicten begrijpen
• Global trade en Global Jihad
3
, Hoe moeten we al deze verschillende fenomen begrijpen?
• “zegeningen en de vloeken van de moderniteit zeer ongelijk verdeeld over de wereld”
• Sociale ongelijkheid
– 2 piramide met sociale ongelijkheid (2012 en 2022)
– daling van extreme armoede
• Groei, armoede en “poor numbers”
– Afrika groeicijfers? Statistieken?
– niet alle cijfers zijn juist dus nuances
– stel dat ze juist zijn: wat zeggen de cijfers niet? De omstandigheden, inflatie, veel aspecten
van leven niet opgenomen alleen monetair inkomen, tonen geen sociologische veranderingen
– Sociologische veranderingen: urbanisatie → vroeger eigen eten voorzien, nu alleen eten door
aan te kopen dus afhankelijker van geld, daarom dat monetair stijgt
Hoe vertellen we de geschiedenis van de globalisering?
• Kadering van het verhaal
– Impact Spaanse invasie van de Bahamas? Impact van de ontdekking van Amerika
• De kracht van het verhaal (de macht in het verhaal)
– Dubbele betekenis van het woord geschiedenis: wat echte gebeurd is het datgene wat men
zegt
– Welk soort verhaal willen vertellen?
– Waar beginnen we?
• De kracht van het perspectief omdraaien?
– heel ander beeld van de geschiedenis
• Geschiedenis van het raciaal kapitalisme
– Historisch & politiek project (‘worldmaking’)
▪ Het reëel bestaande kapitalistische systeem (→ het ideaaltype)
▪ Zeer belangrijk was het gebruik van staatsmacht (ontstaan van de moderne natiestaat)
– Zeer veranderlijk proces vol met contradicties, conflicten en nieuwe wendingen:
▪ Mercantilisme, liberalisme, keynesianisme, neoliberalisme, …
– Twee algemene historische tendensen:
▪ Geografische expansie (bv. kolonisering & neokolonialisme)
▪ Intensieve expansie (steeds meer domeinen worden geïntegreerd)
– Twee (/drie) machtssystemen
▪ Kapitaal: investering, meerwaarde creatie
▪ ‘Ras’ (& gender): ook vormen van ‘waarde creatie’ (ze maken ‘goedkoper’)
– Racial capitalism: Cedric Robinson, Ruth Wilson Gilmore, Robin Kelley, Angela Davis
• Twee voetnoten
– Welke actoren zitten er achter het project/de projecten van globalisering?
4
