Axelle Van Havenbergh
ETIOLOGISCHE CRIMINOLOGIE
H1: INLEIDENDE BEDENKINGEN OVER CRIMINOLOGIE EN ETIOLOGIE
1. WAAR HOUDT DE ETIOLOGISCHE CRIMINOLOGIE ZICH MEE BEZIG?
o Centraal:
▪ ‘aetia’ + ‘logos’ (= wetenschappen) .
▪ Etiologische criminologie = oorzaken van ‘criminaliteit’. In dit handboek ‘regel vertredend
gedrag’.
o Criminologie als wetenschap, heeft veel definities
o Sutherland: had een historisch belangrijke definitie (= vader van de leercriminologie), hij beschouwd
de criminologie als een wetenschap die aandacht had voor 3 belangrijke componenten:
▪ (a) De sociologische studie van het wetgevende proces:
• Criminologie focust volgens hem op hoe wetten juist ontstaan
▪ (b) De sociologie van de criminaliteit
• = het breken van strafwetten of de sociale psychologie van de regelovertreder,
waarom willen mensen regels breken om hun doel te bereiken?
▪ (c) De sociologie van de straf en strafsystemen:
• Waarom straffen we en hebben we bepaalde strafsystemen
▪ →Doorheen het grootste is de theorievorming van de criminologie beïnvloed door de
sociologie, de 3 domeinen is criminologie vandaag de dag dus veel meer dus de definitie
is verouderd!
o Hedendaagsde definitie van crimianliteit, definitie van Definitie van ESC (European Society of
Criminology), veel uitgebreider dan de definitie van Sutherland:
▪ “The term criminology, refers to all scholarly, scientific and professional knowledge
concerning:
• 1. the explanation = de verklaringen van criminaliteit
• 2. Prevention = het voorkomen/preventie van crimianliteit
• 3. control = controle op crimianliteit
• 4. treatment of crime and delinquency offenders and victims, = behnadelingen
van criminaliteit - de aanpak, maatregel, wat werkt er?, offenders =
volwassendader, en wat met het slachtoffer? -
• 5. including the measurement and = meting van criminaliteit (statistiek)
• 6.detection of crime = opsoring van criminaliteit
• 7. legislation and = wetegving rond crimianliteit hoe moeten we gedrag meten
doorheen de tijd, hoe kunnen we de determinanten meten?, detectie van
crimineel gedrag, wetgeving die door de wetegver wordt bepaald wat strafbaar is
• 8. the practice of criminal law, and law enforcement, judicial, and correctional
systems.” = de toepassing van de wet, rechtshandhavingen, hoe brengen we de
theorie in de praktijk? – werking van strafrechtsketen
1
,Axelle Van Havenbergh
2.CRIMINALITEIT ALS BEWEGEND DOELWIT?
o Crimineel gedrag is een moving target, probeer een bewegend doelwit is te raken
▪ Wat is een bewegend doelwit?
• Wat juist criminaliteit is hangt NIET VAST, het is dynamisch, ofwel voortdurend in
beweging. Wat op een bepaald moment als crimineel wordt bestempeld, hangt
af van de samenleving maar ook bijvoorbeeld het tijdperk.
▪ Waarom is criminaliteit een bewegend doelwit?
▪ Hoeft dit problematisch te zijn?
• → Als criminaliteit zich veranderd door heen de tijd en nieuwe gedaantes
aannemen, en het een onbegrijpelijk fenomeen is kunnen we het dan wel
bestuderen?
o Criminaliteit vanuit verschillende invalshoeken:
▪ Juristen, penologen en historici:
• Zie criminaliteit als inbreuk tegen juridische regels (= gelden in een specifieke
context-gebonden jurisdictie)
▪ Biologen en psychologen:
• Bestuderen genetische, moleculaire en psychologische achtergronden van
(individuele) daders.
• Volgens hen is criminaliteit = antisociaal gedrag, antisociaal is een tegenpool van
sociaal gedrag (=pro sociaal gedrag)
biologen en psychologen bestuderen de hele levensloop van een
individu en de daarbij horende criminele activiteiten. MAAR men kan
bij deze definitie niet spreken over Strafbaar gesteld gedrag, want
kinderen kunnen niet strafbaar gesteld worden ook al plegen ze
mogelijk wel criminaliteit
▪ Sociologen en culturele antropologen:
• Structurele en culturele condities in samenlevingen en criminaliteit +
maatschappelike reactie op regelovetredingen
• Sociologen:
Criminaliteit is volgens hen = deviantie, handelingen die afwijken
tegen wat heersend is op een bepaald moment in enen bepaalde
samenleving/ rechtsgebied
▪ (Straf)rechtjuristen: criminaliteit = strafbaar gesteld gedrag, ze kijken gewoon weg
naar de strafwet (Code Pénal) om te bepalen wat criminaliteit is
▪ Penologen: De staan in voor de uitvoering van straffen, deze straffen staan in de
strafwet. Hierdoor kun je zeggen dat criminaliteit = strafbaar gesteld gedrag
o →Bij het lezen van wetenschappelijke publicaties, kan je zien aan de terminologie welke
invalshoek ze zijn
2
,Axelle Van Havenbergh
o Evolutionaire biologen, - psychologen, - criminologen !!!:
▪ 1. altruïsme- en coöperatiefalen
• Ze criminaliteit zien als het falen van coöperatief/samenwerkend gedrag als ook
het falen van altruïstisch gedrag (iets doen voor een ander zonder eigen voordeel)
▪ 2. gevolg van geëvolueerde modules
• Ze bestuderen criminaliteit ook als gevolg van geëvolueerde modules,
bijvoorbeeld de neiging om wraak te willen nemen wanneer men iets tegen u
heeft gedaan (onrecht aangedaan)
▪ 3. gevolg van maladaptieve kenmerken (mismatch), sommige kenmerken bestaan maar
zijn soms frequentie afhankelijk
• Criminaliteit als gevolg van maladaptieve kenmerken, kenmerken die nadelig zijn
in een huidige situatie, maar wat misschien ooit in een ver verleden is
geëvolueerd omdat het toen wel voordelig was
o Wijzen op adaptieve kenmerken van conformiteit
o Stellen zich vragen over hoe niet-adaptieve kenmerken in stand gehouden worden (=
bijproducten en maladaptaties):
▪ G. Williams / R. Dawkins: zelfzuchtige genentheorie
• Deze theorie werd gebruikt als verklaring van altruïsme. Waarbij men het gen en
niet het individu centraal stelt. Als men altruïstisch gedrag stelt is dat nadelig voor
het overleven en reproductie van een individu, maar als je kijkt naar het gen hoeft
dat niet zo te zijn. Dat gen wilt zichzelf verspreidt zien in de samenleving, en
wanneer dat niet via het individu gaat moet het gaan via mensen met hetzelfde
gen. HIERDOOR gaat men zich dus altruïstisch opstellen ten opzichte van mensen
met hetzelfde gen, namelijk verwanten. Deze zelfzuchtige genen, kunnen zowel
altruïsme verklaren maar ook egoïsme (plegen van criminaliteit, om als het ene
gen te zijn dat wordt doorgegeven of verspreid)
▪ W. Hamilton: verwantenselectie.
• Men stelt zich sociaal op ten opzichte van mensen die genetisch verwant zijn
(verwanten/familie) en men stelt zich asociaal op ten opzichte van NIET-verwante
▪ R. Trivers: wederkerig altruïsme.
• ik doe iets voor u wat nadelig is voor mij, maar jij gaat later dan ook iets doen voor
mij wat nadelig is voor u. Criminaliteit is een soort INBREUK in dat wederkerig
principe (ik krijg iets van u maar ga zelfs niets doen)
▪ R. Alexander: indirecte wederkerigheid.
• Heeft te maken met reputatie. Men stelt sociaal gedrag omwille van de reputatie
die men daardoor krijgt. Maar men kan natuurlijk ook antisociaal gedrag stellen,
omdat dat in ook een reputatie oplevert
▪ H. Gintis: Indirecte wederkerigheid + straffen.
3
, Axelle Van Havenbergh
o Over definities is al (te) veel inkt gevloeid
▪ Vele criminaliteit definities werden al gegeven, steeds tussen uitersten:
• Normaal versus Abnormaal:
• Statistisch (alles binnen een bepaalde marge van kwantitatieve marge) , medisch
criteria ( het functioneren van een brein) , maatschappelijk aanvaard (hangt af
van tijd en het moment) …
• Consensusvisie’ versus ‘conflictvisie’ is ‘meerderheid + 1’ een consensus?
1. Sommige criminologen gaan uit van een consensusvisie wat betreft
de definitie van criminaliteit, meer bepaald dat er grotendeels toch
een consensus (akkoord) leeft in de samenleving wat juist crimineel is
en wat niet, waardoor strafbaarstellingen ontstaan
2. Andere criminologen leunen toch meer aan de Conflictvisie, en
stellen dat er verschillende groepen zijn in de samenleving die
allemaal hun eigen visie hebben op wat mag en wat niet mag (& dus
in conflict staan met elkaar), en stellen dus de “consensus in vraag”
• Alles vertrekt van het idee, dat we begrijpen, waarom sommige bepaalde
elementaire regels overtreden.
• Conflict visie is niet altijd reproductief, in de etiologie gebruiken we meer theorie
die steunen op de consensus
▪ → Misdrijven tegen breed gedeelde waarde, werden door Emile Durkheim ‘misdrijven tegen
een basis collectief bewust zijn genoemd’
→Volgens Fishbein: onderscheid tussen crimineel gedrag en antisociaal gedrag:
Criminaliteit Antisociaal gedrag
- Is niet altijd voor iedereen een misdrijf - Wordt door de meeste individuen als
- Kan slachtofferloze misdrijven inhouden offensief gezien
- Is steeds een inbreuk op een (straf)wet - Omvat geen slachtofferloze delicten
- Kan adaptief en normaal zijn vanuit evolutief - Is vaak maar niet altijd strafbaar onder de
perspectief (straf) wet
- Is niet normaal en wordt als niet-adaptief
gezien vanuit evolutief perspectief
o Hagan: criminaliteitspiramide:
▪ Dat gedraging verschillen in ernst en mate waarin ze door een meerderheid dan wel
minderheid van de bevolking als criminaliteit wordt gezien
4
ETIOLOGISCHE CRIMINOLOGIE
H1: INLEIDENDE BEDENKINGEN OVER CRIMINOLOGIE EN ETIOLOGIE
1. WAAR HOUDT DE ETIOLOGISCHE CRIMINOLOGIE ZICH MEE BEZIG?
o Centraal:
▪ ‘aetia’ + ‘logos’ (= wetenschappen) .
▪ Etiologische criminologie = oorzaken van ‘criminaliteit’. In dit handboek ‘regel vertredend
gedrag’.
o Criminologie als wetenschap, heeft veel definities
o Sutherland: had een historisch belangrijke definitie (= vader van de leercriminologie), hij beschouwd
de criminologie als een wetenschap die aandacht had voor 3 belangrijke componenten:
▪ (a) De sociologische studie van het wetgevende proces:
• Criminologie focust volgens hem op hoe wetten juist ontstaan
▪ (b) De sociologie van de criminaliteit
• = het breken van strafwetten of de sociale psychologie van de regelovertreder,
waarom willen mensen regels breken om hun doel te bereiken?
▪ (c) De sociologie van de straf en strafsystemen:
• Waarom straffen we en hebben we bepaalde strafsystemen
▪ →Doorheen het grootste is de theorievorming van de criminologie beïnvloed door de
sociologie, de 3 domeinen is criminologie vandaag de dag dus veel meer dus de definitie
is verouderd!
o Hedendaagsde definitie van crimianliteit, definitie van Definitie van ESC (European Society of
Criminology), veel uitgebreider dan de definitie van Sutherland:
▪ “The term criminology, refers to all scholarly, scientific and professional knowledge
concerning:
• 1. the explanation = de verklaringen van criminaliteit
• 2. Prevention = het voorkomen/preventie van crimianliteit
• 3. control = controle op crimianliteit
• 4. treatment of crime and delinquency offenders and victims, = behnadelingen
van criminaliteit - de aanpak, maatregel, wat werkt er?, offenders =
volwassendader, en wat met het slachtoffer? -
• 5. including the measurement and = meting van criminaliteit (statistiek)
• 6.detection of crime = opsoring van criminaliteit
• 7. legislation and = wetegving rond crimianliteit hoe moeten we gedrag meten
doorheen de tijd, hoe kunnen we de determinanten meten?, detectie van
crimineel gedrag, wetgeving die door de wetegver wordt bepaald wat strafbaar is
• 8. the practice of criminal law, and law enforcement, judicial, and correctional
systems.” = de toepassing van de wet, rechtshandhavingen, hoe brengen we de
theorie in de praktijk? – werking van strafrechtsketen
1
,Axelle Van Havenbergh
2.CRIMINALITEIT ALS BEWEGEND DOELWIT?
o Crimineel gedrag is een moving target, probeer een bewegend doelwit is te raken
▪ Wat is een bewegend doelwit?
• Wat juist criminaliteit is hangt NIET VAST, het is dynamisch, ofwel voortdurend in
beweging. Wat op een bepaald moment als crimineel wordt bestempeld, hangt
af van de samenleving maar ook bijvoorbeeld het tijdperk.
▪ Waarom is criminaliteit een bewegend doelwit?
▪ Hoeft dit problematisch te zijn?
• → Als criminaliteit zich veranderd door heen de tijd en nieuwe gedaantes
aannemen, en het een onbegrijpelijk fenomeen is kunnen we het dan wel
bestuderen?
o Criminaliteit vanuit verschillende invalshoeken:
▪ Juristen, penologen en historici:
• Zie criminaliteit als inbreuk tegen juridische regels (= gelden in een specifieke
context-gebonden jurisdictie)
▪ Biologen en psychologen:
• Bestuderen genetische, moleculaire en psychologische achtergronden van
(individuele) daders.
• Volgens hen is criminaliteit = antisociaal gedrag, antisociaal is een tegenpool van
sociaal gedrag (=pro sociaal gedrag)
biologen en psychologen bestuderen de hele levensloop van een
individu en de daarbij horende criminele activiteiten. MAAR men kan
bij deze definitie niet spreken over Strafbaar gesteld gedrag, want
kinderen kunnen niet strafbaar gesteld worden ook al plegen ze
mogelijk wel criminaliteit
▪ Sociologen en culturele antropologen:
• Structurele en culturele condities in samenlevingen en criminaliteit +
maatschappelike reactie op regelovetredingen
• Sociologen:
Criminaliteit is volgens hen = deviantie, handelingen die afwijken
tegen wat heersend is op een bepaald moment in enen bepaalde
samenleving/ rechtsgebied
▪ (Straf)rechtjuristen: criminaliteit = strafbaar gesteld gedrag, ze kijken gewoon weg
naar de strafwet (Code Pénal) om te bepalen wat criminaliteit is
▪ Penologen: De staan in voor de uitvoering van straffen, deze straffen staan in de
strafwet. Hierdoor kun je zeggen dat criminaliteit = strafbaar gesteld gedrag
o →Bij het lezen van wetenschappelijke publicaties, kan je zien aan de terminologie welke
invalshoek ze zijn
2
,Axelle Van Havenbergh
o Evolutionaire biologen, - psychologen, - criminologen !!!:
▪ 1. altruïsme- en coöperatiefalen
• Ze criminaliteit zien als het falen van coöperatief/samenwerkend gedrag als ook
het falen van altruïstisch gedrag (iets doen voor een ander zonder eigen voordeel)
▪ 2. gevolg van geëvolueerde modules
• Ze bestuderen criminaliteit ook als gevolg van geëvolueerde modules,
bijvoorbeeld de neiging om wraak te willen nemen wanneer men iets tegen u
heeft gedaan (onrecht aangedaan)
▪ 3. gevolg van maladaptieve kenmerken (mismatch), sommige kenmerken bestaan maar
zijn soms frequentie afhankelijk
• Criminaliteit als gevolg van maladaptieve kenmerken, kenmerken die nadelig zijn
in een huidige situatie, maar wat misschien ooit in een ver verleden is
geëvolueerd omdat het toen wel voordelig was
o Wijzen op adaptieve kenmerken van conformiteit
o Stellen zich vragen over hoe niet-adaptieve kenmerken in stand gehouden worden (=
bijproducten en maladaptaties):
▪ G. Williams / R. Dawkins: zelfzuchtige genentheorie
• Deze theorie werd gebruikt als verklaring van altruïsme. Waarbij men het gen en
niet het individu centraal stelt. Als men altruïstisch gedrag stelt is dat nadelig voor
het overleven en reproductie van een individu, maar als je kijkt naar het gen hoeft
dat niet zo te zijn. Dat gen wilt zichzelf verspreidt zien in de samenleving, en
wanneer dat niet via het individu gaat moet het gaan via mensen met hetzelfde
gen. HIERDOOR gaat men zich dus altruïstisch opstellen ten opzichte van mensen
met hetzelfde gen, namelijk verwanten. Deze zelfzuchtige genen, kunnen zowel
altruïsme verklaren maar ook egoïsme (plegen van criminaliteit, om als het ene
gen te zijn dat wordt doorgegeven of verspreid)
▪ W. Hamilton: verwantenselectie.
• Men stelt zich sociaal op ten opzichte van mensen die genetisch verwant zijn
(verwanten/familie) en men stelt zich asociaal op ten opzichte van NIET-verwante
▪ R. Trivers: wederkerig altruïsme.
• ik doe iets voor u wat nadelig is voor mij, maar jij gaat later dan ook iets doen voor
mij wat nadelig is voor u. Criminaliteit is een soort INBREUK in dat wederkerig
principe (ik krijg iets van u maar ga zelfs niets doen)
▪ R. Alexander: indirecte wederkerigheid.
• Heeft te maken met reputatie. Men stelt sociaal gedrag omwille van de reputatie
die men daardoor krijgt. Maar men kan natuurlijk ook antisociaal gedrag stellen,
omdat dat in ook een reputatie oplevert
▪ H. Gintis: Indirecte wederkerigheid + straffen.
3
, Axelle Van Havenbergh
o Over definities is al (te) veel inkt gevloeid
▪ Vele criminaliteit definities werden al gegeven, steeds tussen uitersten:
• Normaal versus Abnormaal:
• Statistisch (alles binnen een bepaalde marge van kwantitatieve marge) , medisch
criteria ( het functioneren van een brein) , maatschappelijk aanvaard (hangt af
van tijd en het moment) …
• Consensusvisie’ versus ‘conflictvisie’ is ‘meerderheid + 1’ een consensus?
1. Sommige criminologen gaan uit van een consensusvisie wat betreft
de definitie van criminaliteit, meer bepaald dat er grotendeels toch
een consensus (akkoord) leeft in de samenleving wat juist crimineel is
en wat niet, waardoor strafbaarstellingen ontstaan
2. Andere criminologen leunen toch meer aan de Conflictvisie, en
stellen dat er verschillende groepen zijn in de samenleving die
allemaal hun eigen visie hebben op wat mag en wat niet mag (& dus
in conflict staan met elkaar), en stellen dus de “consensus in vraag”
• Alles vertrekt van het idee, dat we begrijpen, waarom sommige bepaalde
elementaire regels overtreden.
• Conflict visie is niet altijd reproductief, in de etiologie gebruiken we meer theorie
die steunen op de consensus
▪ → Misdrijven tegen breed gedeelde waarde, werden door Emile Durkheim ‘misdrijven tegen
een basis collectief bewust zijn genoemd’
→Volgens Fishbein: onderscheid tussen crimineel gedrag en antisociaal gedrag:
Criminaliteit Antisociaal gedrag
- Is niet altijd voor iedereen een misdrijf - Wordt door de meeste individuen als
- Kan slachtofferloze misdrijven inhouden offensief gezien
- Is steeds een inbreuk op een (straf)wet - Omvat geen slachtofferloze delicten
- Kan adaptief en normaal zijn vanuit evolutief - Is vaak maar niet altijd strafbaar onder de
perspectief (straf) wet
- Is niet normaal en wordt als niet-adaptief
gezien vanuit evolutief perspectief
o Hagan: criminaliteitspiramide:
▪ Dat gedraging verschillen in ernst en mate waarin ze door een meerderheid dan wel
minderheid van de bevolking als criminaliteit wordt gezien
4
