Samenvatting lessen 'Geschiedenis van de wereldpolitiek'

GESCHIEDENIS VAN DE
WERELDPOLITIEK

LES 1
HET JAAR 1815

ERFENIS VAN DE FRANSE REVOLUTIE

- Voordien: periode van (meer dan) 20 jaar ( Franse 1789)
revolutie en oorlog
- Vanaf 1792 Revolutionaire expansie: Franse revolutionairen
valllen België en andere gebieden binnen
- Napoleontische expansie: ( tot 1812) : Nog nooit eerder
geziene situatie in Frankrijk
- Op die moment 2 staten die aan Napoleontische machtsgeep
ontsnappen: GB en Rusland
 Al de rest zat in Napoleontische invloedsfeer
- Napoleon loopt vast in Rusland = nederlaag
 1813: slag bij Leipzig
- Resultaat: destabilisering
 Verbreking van Europees machtsevenwicht: Alle landen in 1 invloedssfeer
 Bedreiging machtspositie van de vorsten: verbreking van de monarchie

NAAR EEN NIEUWE BENADERING

- Geen enkele staat moet te machtig zijn, is niet goed
 Kan zeer cynische gevolgen hebben
Bv. Poolse delingen 18e eeuw: Pruisen, Rusland en Oostenrijk verdelen Koninkrijk Polen in 3
delen
( Zodat geen enkel deel te machtig kon worden, in naam van het ‘machtsevenwicht’ )
- Tijdens Napoleontische oorlogen: landen proberen deals te sluiten met Napoleon
 Vaak ook proberen coalitie tegen hem te sluiten: lukt meestal niet

,NA 1815: ‘RESTAURATIE’
- Herstel van machtsevenwicht
- Herstel van rol van monarchen en aristocratie (tegen liberale ideeën)
 Zou niet enkel gaan door oorlog te voeren, ook samenwerking nodig
 Intens overleg op topniveau wordt geïnstitutionaliseerd
( besef dat er naast macht ook samenwerking nodig is)
- Monarchie moet hersteld worden om oorlog te voorkomen
- Beide zijn nauw met elkaar verweven !
- Revolutie, volkssoevereiniteit, republieken: buitenlandse avonturen, destabilisering Europees
internationaal systeem (zie Napoleon)
- Europese oorlogen: humanitaire ellende, politieke destabilisering
 Revolutie, einde van dynastieën
- Tegelijkertijd: vorsten zijn beïnvloed door de Verlichting
 cfr. Democratie in Groot-Brittannië, maar ook bv. tsaar Alexander of Tayllerand (FR)
 Weten dat ze niet alles zomaar kunnen terugschroeven. Code Napoleon, grondwetten in
individuele staten
 Iedereen zit gewrongen tussen eigen belangen als klasse en als staten + invloed van de
verlichting die iedereen is ondergaan

PARTICULIERE DOELSTELLINGEN


GROOT- BRITTANIË
- Wil rust op het continent
 Machtsevenwicht zodat het zelf sterker kan zijn: Frankrijk + Rusland indammen
 Maar ook niet al te streng, want wilt stabiliteit
- Heroprichting van Polen
 Vreest dat Russische macht te groot aan het worden is
 Polen als bufferstaat tegen Rusland
- Afstand houden van Europa, focussen op de wereld
 Vele koloniale deals vooraf afgesloten: Bv. Kaapkolonie van Nederland naar GB


RUSLAND
- Alexander 1 wilt leidende rol in Europa
 Wordt gezien als ambitieus en idealistisch: geen echte realpoliticus
 Maakt afspraak met Pruisen om stuk van Saksen in te nemen


OOSTENRIJK
- Centraal gelegen en multi- etnisch: maakt het vrij kwetsbaar
- Wil leidende rol in Duitsland
- Metternich (conservatief politicus): wil machtevenwicht
 Zowel Pruisen en Rusland indammen: afspraak met Britten

,PRUISEN
- Vrees voor Rusland maar is er afhankelijk van
- Wil zich versterken, serieuze gebiedsuitbreiding
- Vrees voor Frankrijk: Pruisen en Duitsers willen het verzwakt zien
 Willen grotere positie in Duitsland voor zichzelf (hiervoor rivaliseren met Oostenrijk)
- Dilemma Duitse gebieden (was enorm versnipperd)
 Te zwak: gevaar voor Franse expansie
 Te sterk: gevaar voor machtsevenwicht in Europa
 De ‘Duitse kwestie’ (Vooral problematisch omdat het centraal in Europa ligt)


FRANKRIJK
- Willen dynastieke legitimiteit herstellen
 Niet gemakkelijk: nog steeds veel republikeinse aanhangers van Napoleon
- Lente 1814: Talleyrand en geallieerden laten Senaat Napoleon afzetten en Bourbon-koning
Louis XVIII aanstellen
- Lodewijk XVIII wil goede bedoelingen tonen
- Vreest te machtig Pruisen en te machtig Rusland
- Wil invloed in Italië (Napels)

GB- OOSTENRIJK VERSUS RUSLAND- PRUISEN

- GB en Oostenrijk willen orde en rust bewaren
- GB wilt Rusland indammen
- Oostenrijk wil Rusland en Pruisen indammen
- Coördinatie met Frankrijk tegen Russisch-Pruisische plan
over Polen/Saksen
 Fr kiest kant van GB en Oostenrijk
- Zware spanningen binnen groep van 4 tijdens het Congres
van Wenen, dreiging van oorlog
 Hebben het uiteindelijk kunnen vermijden

, LES 2
HET EUROPESE CONCERT IN ACTIE (1815 - 1830)

NATIONALISME EN LIBERALISME

- Verlichting, romantiek, Amerikaanse (1776) en Franse (1789) revoluties
- Liberalisme, nationalisme, vroeg-socialisme
- Nationalisme in GB en Frankrijk
- Nationalistische aspiraties voor eenwording in Duitsland en Italië.
 Vaak maar niet altijd samen met liberalisme
 Genootschappen, o.a. Burschenschaft (D) en carbonari (It)
- Polen: deling (RL, PR, O) ongedaan maken
- Hongarije: herstel van oude Hongaarse koninkrijk
- Oost-Europese en Balkan-nationalisten tegen Oostenrijk en/of Ottomaanse Rijk
- Panslavisme in Rusland
- Wat moet Concert doen? Binnenlandse aangelegenheid of niet

CONFERENTIE VAN AKEN 1818

- 29/9-21/11/18: Staatshoofden RL, O, Pr. + MinBuZa GB
- Ongerust over stabiliteit nieuwe Franse regime  beslissing om geallieerde troepen uit F.
terug te trekken
- Tsaar Alexander I: voorstel pan-Europees bondgenootschap en internationaal leger met
Russisch kern
 Om grenzen te garanderen, én de interne constituties
 GB tegen: geen bescherming van om het even welk regime + tegen R dominantie op
Continent
- Frankrijk opgenomen in het Concert


ATLANTISCHE SLAVENHANDEL
- Sinds 15de eeuw
 Miljoenen slachtoffers
- Port., Sp., NL, GB, F, DK, USA betrokken
- 1807: afschaffing slavenhandel in GB  druk van Afrikaanse getuigenissen,
mensenrechtenactivisten, protestantse kerken, Britse parlementsleden = ‘Abolitionisme’
- Britse slavenarbeid gaat wel door.
- Europa/VS: Groeiende kritiek versus economische belangen.
- GB gaat unilateraal zeeën controleren + wil ook verbod bij andere mogendheden  ethiek +
concurrentieel belang
- Na oorlogen: Franse en andere slavenhandel neemt weer fors toe
 Zaak komt op internationale agenda
- Wenen 1815: principieel akkoord voor verbod, maar geen uitvoering