Stap voor Stap
Een Onderzoek naar het Afbouwproces van Jeugdzorg bij een Kleinschalig Alternatief voor
Residentiële Zorg
Door
Samiré Hannah van Nijnatten - Hamoen
, Stap voor Stap
Een Onderzoek naar het Afbouwproces van Jeugdzorg bij een Kleinschalig Alternatief voor
Residentiële Zorg
Door
Samiré Hannah van Nijnatten - Hamoen
995206165
Hbo-scriptie
Sociaal Pedagogische Hulpverlening
NTI
Afstudeerbedrijf: Het Alternatief te Leersum
Afstudeerbegeleider Het Alternatief: Grada Rijks
Afstudeerbegeleider NTI: Louella Rooijer
15-10-2025
1
,Voorwoord
Hier ligt hij dan voor u, mijn scriptie
Hard aan gewerkt, met soms veel frustratie
Maar gaandeweg steeds meer enthousiasme over het onderwerp
Die hyperfocus werd ineens vlijmscherp
Niet gedacht dat dit proces zo lang zou duren
Ik zou gaan knallen, tot in de laatste avonduren
Echter gooide een zwangerschap roet in het eten
Al die weken extreme misselijkheid, die ik snel wil vergeten
Maar zodra de baby er was, zat ik er weer bovenop
Aan het einde had ik niet eens meer een stopknop
Maar dit heb ik niet in mijn eentje gedaan
Ik had gelukkig een hele hoop mensen achter mij staan
Mijn scriptiebegeleider Louella, alle mensen van Het Alternatief en uiteraard mijn liefste man
Jullie eeuwig dankbaar zijn is alles wat ik kan
En voor u als lezer, hopelijk kan ik u over dit onderwerp raken
Zodat ik u net zo enthousiast als ik mag maken
De wereld van de residentiële jeugdzorg is niet niks
En voor de vragen van mijn opdrachtgever is geen quick fix
Toch hoop ik dat ik met mijn onderzoek een steentje bij kan dragen
En uiteraard ook dat ik voor mijn studie mag slagen
Zo, dat zal het voor nu wezen
Ik wens u ontzettend veel plezier met lezen!
Samiré van Nijnatten – Hamoen
Leersum, oktober 2025
2
, Samenvatting
Deze scriptie richt zich op het verbeteren van de door- en uitstroom binnen de residentiële
jeugdzorginstelling Het Alternatief. Het Alternatief is een kleinschalig alternatief voor residentiële zorg.
Zij bieden intensieve zorg aan jongeren die om verschillende redenen niet meer thuis kunnen wonen.
Dit gebeurt in een huiselijke sfeer vanuit de gedachtengoed dat dat bijdraagt aan het welzijn van de
jongeren.
Binnen Het Alternatief zijn twee fases waar de jongeren terecht komen. In fase één wonen de
jongeren in een groep van ongeveer 7 jongens. Hier is 24 uur per dag begeleiding. In fase twee
wonen de jongeren in een zelfstandige studio op het terrein. De aanleiding van dit onderzoek is dat er
in de praktijk knelpunten blijken te zijn binnen de doorstroom van fase één naar fase twee en
uiteindelijk uitstroom naar zelfstandigheid (of andere toekomstplek). Vandaar dat er in dit onderzoek is
onderzocht hoe de zorg zo kan worden ingericht dat de jongeren duurzaam kunnen door- en
uitstromen. De hoofdvraag luidt: “Hoe kan residentiële intensieve jeugdzorg bij Het Alternatief
duurzaam en verantwoord worden afgebouwd, zodat jongeren duurzaam kunnen uitstromen?”. Dit is
onderzocht met als doel de opdrachtgever inzicht te geven in de knelpunten die de door- en uitstroom
belemmeren, zodat de door- en uitstroom verbeterd kan worden.
Er zijn verschillende methoden van onderzoek gebruikt. Zo is er een literatuurstudie gedaan en zijn er
semigestructureerde interviews en enquêtes afgenomen. De literatuurstudie bracht in kaart welke
factoren, methodieken en interventies bijdragen aan een succesvolle door- en uitstroom. Vijf
medewerkers van Het Alternatief werden geïnterviewd over hun ervaringen met knelpunten in het
door- en uitstroomproces, evenals twee eigenaren van vergelijkbare jeugdzorginstellingen over hun
succesvolle aanpak. Daarnaast vulden negen (ex-)cliënten een enquête in over hun ervaringen met
de begeleiding, de communicatie, hun zelfredzaamheid en het netwerk.
De succes- en risicofactoren die uit de literatuurstudie kwamen zijn opgedeeld in drie hoofd factoren:
Interne factoren, externe factoren en persoonsgebonden factoren. Een stabiel team en een huiselijke,
veilige leefomgeving vergroten het welzijn van jongeren en bevorderen duurzame uitstroom. Het
vermogen van hulpverleners om sensitief, relationeel en consequent te werken zijn belangrijk.
Externe factoren zoals een ondersteunend sociaal netwerk en goede nazorg zijn eveneens van
belang, zij versterken de zelfredzaamheid van jongeren en verkleinen de kans op terugval.
Persoonsgebonden factoren, zoals motivatie en achtergrond van de jongeren, beïnvloeden eveneens
het succes: jongeren met een hogere intrinsieke motivatie en een stabiele hechting aan hulpverleners
hebben een grotere kans op succesvolle door- en uitstroom. De zelfdeterminatietheorie benadrukt dat
autonomie, competentie en verbondenheid essentieel zijn om motivatie en betrokkenheid te
vergroten.
Uit de literatuur kwam sterk naar voren dat de inzet van methodieken en interventies een grote
meerwaarde kunnen hebben. Interventies en methodieken zoals KR8!, de Zelfredzaamheidsmatrix,
de VertrekTraining en Multisysteem Therapie kunnen ingezet worden om de jongeren te begeleiden
naar zelfredzaamheid, wat de door- en uitstroom ook weer positief beïnvloedt.
De literatuur noemt verschillende methodieken die de door- en uitstroom bevorderen.
Toekomstgericht werken richt zich op het perspectief van de jongere, het vergroten van autonomie en
het creëren van een stabiele basis op levensgebieden zoals wonen, school en werk. De methodiek
KR8! helpt jongeren hun eigen doelen te formuleren en eigenaarschap te vergroten. De methodiek
Leefklimaat! stimuleert een positieve en ondersteunende leefomgeving, gebaseerd op de pijlers van
de zelfdeterminatietheorie. Netwerkgericht werken betrekt ouders en belangrijke anderen actief bij het
traject, waarbij tools zoals het ecogram, de netwerkcirkel en QueZ worden ingezet om het netwerk te
versterken.
Daarnaast zijn er interventies gericht op zelfredzaamheid, zoals De Zelfredzaamheid-Matrix, het 8-
fasenmodel en De Eigen Kracht-conferentie. Specifieke trainingen zoals de VertrekTraining en MST
(Multisysteem Therapie) ondersteunen jongeren en hun gezin bij gedragsproblemen, praktische
vaardigheden en voorbereiding op zelfstandigheid. Hulpmiddelen zoals de app Kwikstart bieden
praktische ondersteuning bij de overgang naar volwassenheid.
3
Een Onderzoek naar het Afbouwproces van Jeugdzorg bij een Kleinschalig Alternatief voor
Residentiële Zorg
Door
Samiré Hannah van Nijnatten - Hamoen
, Stap voor Stap
Een Onderzoek naar het Afbouwproces van Jeugdzorg bij een Kleinschalig Alternatief voor
Residentiële Zorg
Door
Samiré Hannah van Nijnatten - Hamoen
995206165
Hbo-scriptie
Sociaal Pedagogische Hulpverlening
NTI
Afstudeerbedrijf: Het Alternatief te Leersum
Afstudeerbegeleider Het Alternatief: Grada Rijks
Afstudeerbegeleider NTI: Louella Rooijer
15-10-2025
1
,Voorwoord
Hier ligt hij dan voor u, mijn scriptie
Hard aan gewerkt, met soms veel frustratie
Maar gaandeweg steeds meer enthousiasme over het onderwerp
Die hyperfocus werd ineens vlijmscherp
Niet gedacht dat dit proces zo lang zou duren
Ik zou gaan knallen, tot in de laatste avonduren
Echter gooide een zwangerschap roet in het eten
Al die weken extreme misselijkheid, die ik snel wil vergeten
Maar zodra de baby er was, zat ik er weer bovenop
Aan het einde had ik niet eens meer een stopknop
Maar dit heb ik niet in mijn eentje gedaan
Ik had gelukkig een hele hoop mensen achter mij staan
Mijn scriptiebegeleider Louella, alle mensen van Het Alternatief en uiteraard mijn liefste man
Jullie eeuwig dankbaar zijn is alles wat ik kan
En voor u als lezer, hopelijk kan ik u over dit onderwerp raken
Zodat ik u net zo enthousiast als ik mag maken
De wereld van de residentiële jeugdzorg is niet niks
En voor de vragen van mijn opdrachtgever is geen quick fix
Toch hoop ik dat ik met mijn onderzoek een steentje bij kan dragen
En uiteraard ook dat ik voor mijn studie mag slagen
Zo, dat zal het voor nu wezen
Ik wens u ontzettend veel plezier met lezen!
Samiré van Nijnatten – Hamoen
Leersum, oktober 2025
2
, Samenvatting
Deze scriptie richt zich op het verbeteren van de door- en uitstroom binnen de residentiële
jeugdzorginstelling Het Alternatief. Het Alternatief is een kleinschalig alternatief voor residentiële zorg.
Zij bieden intensieve zorg aan jongeren die om verschillende redenen niet meer thuis kunnen wonen.
Dit gebeurt in een huiselijke sfeer vanuit de gedachtengoed dat dat bijdraagt aan het welzijn van de
jongeren.
Binnen Het Alternatief zijn twee fases waar de jongeren terecht komen. In fase één wonen de
jongeren in een groep van ongeveer 7 jongens. Hier is 24 uur per dag begeleiding. In fase twee
wonen de jongeren in een zelfstandige studio op het terrein. De aanleiding van dit onderzoek is dat er
in de praktijk knelpunten blijken te zijn binnen de doorstroom van fase één naar fase twee en
uiteindelijk uitstroom naar zelfstandigheid (of andere toekomstplek). Vandaar dat er in dit onderzoek is
onderzocht hoe de zorg zo kan worden ingericht dat de jongeren duurzaam kunnen door- en
uitstromen. De hoofdvraag luidt: “Hoe kan residentiële intensieve jeugdzorg bij Het Alternatief
duurzaam en verantwoord worden afgebouwd, zodat jongeren duurzaam kunnen uitstromen?”. Dit is
onderzocht met als doel de opdrachtgever inzicht te geven in de knelpunten die de door- en uitstroom
belemmeren, zodat de door- en uitstroom verbeterd kan worden.
Er zijn verschillende methoden van onderzoek gebruikt. Zo is er een literatuurstudie gedaan en zijn er
semigestructureerde interviews en enquêtes afgenomen. De literatuurstudie bracht in kaart welke
factoren, methodieken en interventies bijdragen aan een succesvolle door- en uitstroom. Vijf
medewerkers van Het Alternatief werden geïnterviewd over hun ervaringen met knelpunten in het
door- en uitstroomproces, evenals twee eigenaren van vergelijkbare jeugdzorginstellingen over hun
succesvolle aanpak. Daarnaast vulden negen (ex-)cliënten een enquête in over hun ervaringen met
de begeleiding, de communicatie, hun zelfredzaamheid en het netwerk.
De succes- en risicofactoren die uit de literatuurstudie kwamen zijn opgedeeld in drie hoofd factoren:
Interne factoren, externe factoren en persoonsgebonden factoren. Een stabiel team en een huiselijke,
veilige leefomgeving vergroten het welzijn van jongeren en bevorderen duurzame uitstroom. Het
vermogen van hulpverleners om sensitief, relationeel en consequent te werken zijn belangrijk.
Externe factoren zoals een ondersteunend sociaal netwerk en goede nazorg zijn eveneens van
belang, zij versterken de zelfredzaamheid van jongeren en verkleinen de kans op terugval.
Persoonsgebonden factoren, zoals motivatie en achtergrond van de jongeren, beïnvloeden eveneens
het succes: jongeren met een hogere intrinsieke motivatie en een stabiele hechting aan hulpverleners
hebben een grotere kans op succesvolle door- en uitstroom. De zelfdeterminatietheorie benadrukt dat
autonomie, competentie en verbondenheid essentieel zijn om motivatie en betrokkenheid te
vergroten.
Uit de literatuur kwam sterk naar voren dat de inzet van methodieken en interventies een grote
meerwaarde kunnen hebben. Interventies en methodieken zoals KR8!, de Zelfredzaamheidsmatrix,
de VertrekTraining en Multisysteem Therapie kunnen ingezet worden om de jongeren te begeleiden
naar zelfredzaamheid, wat de door- en uitstroom ook weer positief beïnvloedt.
De literatuur noemt verschillende methodieken die de door- en uitstroom bevorderen.
Toekomstgericht werken richt zich op het perspectief van de jongere, het vergroten van autonomie en
het creëren van een stabiele basis op levensgebieden zoals wonen, school en werk. De methodiek
KR8! helpt jongeren hun eigen doelen te formuleren en eigenaarschap te vergroten. De methodiek
Leefklimaat! stimuleert een positieve en ondersteunende leefomgeving, gebaseerd op de pijlers van
de zelfdeterminatietheorie. Netwerkgericht werken betrekt ouders en belangrijke anderen actief bij het
traject, waarbij tools zoals het ecogram, de netwerkcirkel en QueZ worden ingezet om het netwerk te
versterken.
Daarnaast zijn er interventies gericht op zelfredzaamheid, zoals De Zelfredzaamheid-Matrix, het 8-
fasenmodel en De Eigen Kracht-conferentie. Specifieke trainingen zoals de VertrekTraining en MST
(Multisysteem Therapie) ondersteunen jongeren en hun gezin bij gedragsproblemen, praktische
vaardigheden en voorbereiding op zelfstandigheid. Hulpmiddelen zoals de app Kwikstart bieden
praktische ondersteuning bij de overgang naar volwassenheid.
3
