Thema 1: ziekte en gezondheid
Ziekte en gezondheid: inleiding
Wat is gezondheid?
Gezond zijn is voor ons iets heel belangrijk
Draait over de manier hoe je dingen doet, wat je eet, of je beweegt,
tijd op telefoon,…
Wat is gezondheid en ziekte?
Ziekte als tegengestelde van gezondheid?
Uni- of multidimensioneel?
o Zijn er verschillende dimensies? bv. sociale context, rollen in
het leven,…
Leken- versus professionele opvattingen
Conceptuele onduidelijkheid
Gezondheid in een historisch perspectief
Oudheid
- Ziekte ontstaat door kwade geesten die lichaam binnendringen
- Behandeling: geesten uitdrijven
- Er zijn schedels gevonden waarbij er gaatjes waren en men
vermoedt dat dat een behandeling was voor een bepaalde ziekte
Oude Grieken en Romeinen
Hippocrates: ziekte = inbalans tussen lichaamssappen (bloed, slijm,
(gele) gal en zwarte gal)
o Hij zei dat ziekte ontstaat vanuit het lichaam, iets dat verkeerd
loopt in het lichaam
Behandeling: toedienen medicatie met tegenovergestelde
kenmerken
o Zorgen dat de lichaamssappen terug in balans zijn
Erkenning van de rol van lichaamsfactoren in ziekte en gezondheid
Ook invloed op menselijke geest (humeuren)
o Hij zag dat fysieke en mentale problemen iets anders waren,
maar elkaar wel kunnen beïnvloeden
Dia 14: Trok Hippocrates zijn standpunt verder
Middeleeuwen
, Opnieuw overtuiging dat ziekte veroorzaakt wordt door
bovennatuurlijke krachten
Ziekte = straf van God
Behandeling: uitdrijven van slechte krachten door het lichaam te
geselen
Functie van geneesheer uitgeoefend door priesters
o Priesters en artsen vielen vaak samen, omdat religie ook heel
belangrijk was
Renaissance: opkomst van het biomedisch perspectief
Belangrijke periode voor de geneeskunde
Ziekte heeft een specifieke biochemische etiologie
Lichaam kan behandeld/gerepareerd worden als machine
o Men was gericht op hoe het lichaam biodynamisch kon
redeneren
Metafoor: lichaam als robot
Schilderijen waarbij ze lichamen open sneden
Descartes:
Beschrijft pijn vanuit mechanische model
Prikkeling > zintuigen > banen naar hersenen > banen naar spieren
Genezing hangt af van medische technologie en/of chemische interventie
- Rol arts: “lichaamsingenieur” herstellen wat er mis was in het
lichaam
- Rol patiënt: passieve houding van de patiënt, patiënt had geen rol
daarbij
19de-eeuwse “sanitary movement”
Population health surveillance
>Kolonialisme: economisch belang: > public health infrastructure in
London
- Bv. overleven slaven, matrozen,…
- Bv. 1830: cholera epidemie in Jamaica en Cuba
- Heel erg gericht op individuele patiënt daarvoor
- Gezondheid van bevolkingsgroepen in kaart brengen
- Men had door dat men moest ingrijpen voordat ziekte kon optreden
(preventie)
, - Oorsprong van die surveillance systemen kwam door de cholera
epidemie
Population health surveillance
>health working class: economisch belang
- 1836: General Registrar’s Office
o William Farr: weekly reports (death, location, occupation,…)
o Hield de informatie van een slachtoffer heel goed bij en had
elke week een rapport van hoeveel mensen er telkens stierven
o Had door dat in de arme stedelijke buurten er een probleem
zat
o Verhoogde risico’s op infecties in arme stedelijke buurten
- Edwin Chadwick: sanitary conditions poor neighbourhoods
o 1838 Tyfus epidemie
o Ging aanbellen aan huizen om meer te weten over degene die
dood was
- John Snow
o Belangrijk voor epidemiologie en volksgezondheid: 1854
Cholera epidemie
In London: heel veel doden
Idee dat het ontstond door kwalijke dampen (moerassen)
Men wou toen alles daaraan doen
Snow geloofde niet in theorieën door kaarten met data,
hij zette kruisjes waar mensen overleden en zag geen
verband kwam door water (bij bepaalde waterpompen
meer dan andere)
Het was afhankelijk van de leverancier
Ontdekking doordat één baby stierf in buurt van de
waterpomp
o Verwerping miasma-theorie
o Wel: micro-organismen in water
o Samen met dominee Henry Whitehead > “epidemiologisch oz”
- Nu: grote gezondheidsenquête die van deur tot deur wordt afgelegd
Idee volksgezondheid ontstond dus in de 19de eeuw
- Stadsplanning en volksgezondheidsmaatregelen
- Ontwikkeling van de epidemiologie
- Invloed van industriële revolutie op gezondheid
, 20e-eeuwse medische vooruitgang
Eeuw van grote medische uitbraken
Antibiotica en vaccinatie
Heel veel wetenschap en nieuwe inzichten over de hele wereld
Opkomst van moderne chirurgie en diagnostische technologieën
Globalisering en verspreiding van medische kennis
Opkomst alternatieve en complementaire geneeskunde
Huidige trends en toekomstperspectieven
Technologische vooruitgang in de geneeskunde en AI
Personalized medicine en genetische therapieën (bv.
im)munotherapie die helemaal op genetische profiel van patiënt is
ontwikkeld
Ethische overwegingen en uitdagingen!
Ziekte en gezondheid: inleiding
Wat is gezondheid?
Gezond zijn is voor ons iets heel belangrijk
Draait over de manier hoe je dingen doet, wat je eet, of je beweegt,
tijd op telefoon,…
Wat is gezondheid en ziekte?
Ziekte als tegengestelde van gezondheid?
Uni- of multidimensioneel?
o Zijn er verschillende dimensies? bv. sociale context, rollen in
het leven,…
Leken- versus professionele opvattingen
Conceptuele onduidelijkheid
Gezondheid in een historisch perspectief
Oudheid
- Ziekte ontstaat door kwade geesten die lichaam binnendringen
- Behandeling: geesten uitdrijven
- Er zijn schedels gevonden waarbij er gaatjes waren en men
vermoedt dat dat een behandeling was voor een bepaalde ziekte
Oude Grieken en Romeinen
Hippocrates: ziekte = inbalans tussen lichaamssappen (bloed, slijm,
(gele) gal en zwarte gal)
o Hij zei dat ziekte ontstaat vanuit het lichaam, iets dat verkeerd
loopt in het lichaam
Behandeling: toedienen medicatie met tegenovergestelde
kenmerken
o Zorgen dat de lichaamssappen terug in balans zijn
Erkenning van de rol van lichaamsfactoren in ziekte en gezondheid
Ook invloed op menselijke geest (humeuren)
o Hij zag dat fysieke en mentale problemen iets anders waren,
maar elkaar wel kunnen beïnvloeden
Dia 14: Trok Hippocrates zijn standpunt verder
Middeleeuwen
, Opnieuw overtuiging dat ziekte veroorzaakt wordt door
bovennatuurlijke krachten
Ziekte = straf van God
Behandeling: uitdrijven van slechte krachten door het lichaam te
geselen
Functie van geneesheer uitgeoefend door priesters
o Priesters en artsen vielen vaak samen, omdat religie ook heel
belangrijk was
Renaissance: opkomst van het biomedisch perspectief
Belangrijke periode voor de geneeskunde
Ziekte heeft een specifieke biochemische etiologie
Lichaam kan behandeld/gerepareerd worden als machine
o Men was gericht op hoe het lichaam biodynamisch kon
redeneren
Metafoor: lichaam als robot
Schilderijen waarbij ze lichamen open sneden
Descartes:
Beschrijft pijn vanuit mechanische model
Prikkeling > zintuigen > banen naar hersenen > banen naar spieren
Genezing hangt af van medische technologie en/of chemische interventie
- Rol arts: “lichaamsingenieur” herstellen wat er mis was in het
lichaam
- Rol patiënt: passieve houding van de patiënt, patiënt had geen rol
daarbij
19de-eeuwse “sanitary movement”
Population health surveillance
>Kolonialisme: economisch belang: > public health infrastructure in
London
- Bv. overleven slaven, matrozen,…
- Bv. 1830: cholera epidemie in Jamaica en Cuba
- Heel erg gericht op individuele patiënt daarvoor
- Gezondheid van bevolkingsgroepen in kaart brengen
- Men had door dat men moest ingrijpen voordat ziekte kon optreden
(preventie)
, - Oorsprong van die surveillance systemen kwam door de cholera
epidemie
Population health surveillance
>health working class: economisch belang
- 1836: General Registrar’s Office
o William Farr: weekly reports (death, location, occupation,…)
o Hield de informatie van een slachtoffer heel goed bij en had
elke week een rapport van hoeveel mensen er telkens stierven
o Had door dat in de arme stedelijke buurten er een probleem
zat
o Verhoogde risico’s op infecties in arme stedelijke buurten
- Edwin Chadwick: sanitary conditions poor neighbourhoods
o 1838 Tyfus epidemie
o Ging aanbellen aan huizen om meer te weten over degene die
dood was
- John Snow
o Belangrijk voor epidemiologie en volksgezondheid: 1854
Cholera epidemie
In London: heel veel doden
Idee dat het ontstond door kwalijke dampen (moerassen)
Men wou toen alles daaraan doen
Snow geloofde niet in theorieën door kaarten met data,
hij zette kruisjes waar mensen overleden en zag geen
verband kwam door water (bij bepaalde waterpompen
meer dan andere)
Het was afhankelijk van de leverancier
Ontdekking doordat één baby stierf in buurt van de
waterpomp
o Verwerping miasma-theorie
o Wel: micro-organismen in water
o Samen met dominee Henry Whitehead > “epidemiologisch oz”
- Nu: grote gezondheidsenquête die van deur tot deur wordt afgelegd
Idee volksgezondheid ontstond dus in de 19de eeuw
- Stadsplanning en volksgezondheidsmaatregelen
- Ontwikkeling van de epidemiologie
- Invloed van industriële revolutie op gezondheid
, 20e-eeuwse medische vooruitgang
Eeuw van grote medische uitbraken
Antibiotica en vaccinatie
Heel veel wetenschap en nieuwe inzichten over de hele wereld
Opkomst van moderne chirurgie en diagnostische technologieën
Globalisering en verspreiding van medische kennis
Opkomst alternatieve en complementaire geneeskunde
Huidige trends en toekomstperspectieven
Technologische vooruitgang in de geneeskunde en AI
Personalized medicine en genetische therapieën (bv.
im)munotherapie die helemaal op genetische profiel van patiënt is
ontwikkeld
Ethische overwegingen en uitdagingen!
