Geschiedenis Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
§1. De christelijke kerk in West-Europa valt uiteen
In 1568 begon de Nederlandse opstand tegen de Spaanse vorst, Filips II
die zijn vader Karel V had opgevolgd. De opstand begon na aanleiding van
een meningsverschil over de overheidsaanpak op aanhangers van het
protestantisme. Aan het begin van de 19e eeuw vonden sommige critici
dat de kerk de Bijbel anders uitlegde dan volgens hen de bedoeling was en
er regels aan over hield die nergens in de bijbel te vinden waren. Sommige
van deze critici zoals Erasmus wilde alleen misstanden in de katholieke
kerk afschaffen, zoals de aflatenhandel. Anderen besloten zich van de kerk
te scheiden en een nieuwe kerk te stichtten. Zij waren deel van de
hervorming/ reformatie. Deze nieuwe kerken werden protestants genoemd
omdat ze voortkwamen uit een protest tegen de katholieke kerk. Luther en
Calvijn waren de grootste hervormers.
Standpunten van Luther waren:
o De machtsaanspraken en zelfgemaakte regels van de kerk waren
onterecht
o De bijbel was leidend, en iedereen moest de bijbel lezen in volkstaal
o Men kwam in de hemel door in god te geloven en niet door aflaten
o Hij was tegen het pausschap, celibaat ect omdat er niets over in de
bijbel stond
Luther kreeg steun van verschillende Duitse vorsten. Zij zouden volgens
het lutheranisme namelijk hoofd van de kerk worden, kloosters overnemen
en volgens Luther mocht een vorst niet afgezet worden.
In 1517 spijkerde Luther zijn kritiek op de kerkdeur van Witteberg, de paus
stuurde hem een beval om zijn stellingen terug te nemen. Dit deed hij niet
dus Karel V sleepte Luther voor de rijksdag in Worms in 1521. Luther werd
niet op de brandstapel gegooid maar wel vogelvrij verklaard.
Bij de vrede van Augsburg in 1555 besloot Karel V tot ‘cuius regio eius
religio’. Vanaf toen mochten vorsten het geloof bepalen voor hun
onderdanen.
Belangrijke verschillen tussen het Lutherisme en het Calvinisme zijn dat
calvinisten tegen hun vorst in opstand mogen komen als deze zich niet
goed gedraagt. Bij de lutheranen is de vorst het hoofd van de kerk.
§2. De Opstand in de Nederlanden breekt uit
Indirecte en directe oorzaken van de opstand waren:
o De sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden
De welvarende steden hadden in ruil voor het betalen van belasting
veel privileges gekregen. Zich beroepende op deze privileges
weigerde Gent een bede, Karel V strafte dit met veel geweld.
o De splitsing van de kerk door de hervorming
o Karel V en Filips II gaan protestanten streng vervolgen
, o Karel V en Filips II streven naar centralisatie en ongedaan maken
van de privileges.
In april 1566 bood een groep lage edelen Margaretha van Parma een
smeekschrift aan met het verzoek de kettervervolgingen te matigen. Ze
ging hiermee akkoord en stuurde het naar Filips II. Door Margaretha’s
mildere beleid durfde calvinisten hagenpreken te houden. In augustus
1566 begon de beeldenstorm in Vlaanderen, het gewest met de meeste
calvinisten. Als reactie op de beeldenstorm stuurde Filips II hertog van
Alva naar de Nederlanden. Margaretha van Parma nam ontslag en Alva
werd landvoogd, die Willem van Oranje liet vervangen. Alva stelde de raad
van beroerte in om beeldenstormers op te sporen en te straffen.
Het beleid van Alva was de aanleiding tot de opstand. Duizenden inwoners
waaronder Willem van Oranje vluchtte naar het buitenland, vanuit waar ze
een gewapende strijd tegen de Spanjaarden plande. In 1568 vielen Willem
van Oranje en zijn broers met huurlegers de Nederlanden op drie plaatsen
in. Deze huurlegers werden verslagen door het leger van Alva. Vanuit het
westen vielen de watergeuzen aan, watergeuzen waren calvinisten die
voor Alva gevlucht waren naar de Engelse of Noord-Duitse kust. Na de
verovering van Den Briel op 1 april 1572 door de watergeuzen kwamen de
calvinisten aan de macht in veel Hollandse en Zeeuwse steden en delen
van Gelderland en Overijsel. In juli 1572 kwamen vertegenwoordigers van
12 Hollandse steden en van de geuzen bij elkaar in een
Statenvergadering. Hier besloten ze om samen de kosten van de
verdediging te dragen en Willem van Oranje te erkennen als stadhouder
van Holland, Zeeland en Utrecht. De Statenvergadering was revolutionair
omdat alleen de landsheer, landvoogdes of stadhouder het recht had om
een Statenvergadering bijeen te roepen. Ook was Filips II de enige die een
stadhouder mocht benoemen.
Na de inname van Den Briel deed Alva weinig om de opstand te
onderdrukken, waardoor de opstandelingen ruimte kregen om iets te
organiseren. Alva vreesde voor een aanval vanuit Frankrijk waar de
Hugenoten en de katholieken elkaar bestreden. In een poging om de strijd
te dimmen liet de Franse koning Karel IX zijn zus trouwen met een
hugenoot, Hendrik van Navarra. Veel hoge hugenoten waren naar Parijs
gekomen voor de bruiloften werden enkele dagen later vermoord. Hierna
konden de Nederlandse opstandelingen niet meer op Franse steun
rekenen. Alva besloot nu om het verzet hard aan te pakken. Hij stuurde
soldaten om de Geuzen uit Holland en Zeeland te verdrijven, tot aan
Haarlem ging dat goed, maar bij Haarlem liepen ze al even vast. Hierna
mislukte langdurige beleggeringen van Alkmaar en Leiden. Omdat het
Alva niet lukte de opstand te onderdrukken werd hij vervangen door
Requesens. Ook Requesens lukte het niet de opstand tegen te gaan, dit
kwam door geldproblemen bij Filips II waardoor ze hun huurlegers niet
konden betalen. Holland en Zeeland hadden het voordeel dat ze de
waterwegen beheersten en de Spanjaarden niet. Toen Requesens in 1576
§1. De christelijke kerk in West-Europa valt uiteen
In 1568 begon de Nederlandse opstand tegen de Spaanse vorst, Filips II
die zijn vader Karel V had opgevolgd. De opstand begon na aanleiding van
een meningsverschil over de overheidsaanpak op aanhangers van het
protestantisme. Aan het begin van de 19e eeuw vonden sommige critici
dat de kerk de Bijbel anders uitlegde dan volgens hen de bedoeling was en
er regels aan over hield die nergens in de bijbel te vinden waren. Sommige
van deze critici zoals Erasmus wilde alleen misstanden in de katholieke
kerk afschaffen, zoals de aflatenhandel. Anderen besloten zich van de kerk
te scheiden en een nieuwe kerk te stichtten. Zij waren deel van de
hervorming/ reformatie. Deze nieuwe kerken werden protestants genoemd
omdat ze voortkwamen uit een protest tegen de katholieke kerk. Luther en
Calvijn waren de grootste hervormers.
Standpunten van Luther waren:
o De machtsaanspraken en zelfgemaakte regels van de kerk waren
onterecht
o De bijbel was leidend, en iedereen moest de bijbel lezen in volkstaal
o Men kwam in de hemel door in god te geloven en niet door aflaten
o Hij was tegen het pausschap, celibaat ect omdat er niets over in de
bijbel stond
Luther kreeg steun van verschillende Duitse vorsten. Zij zouden volgens
het lutheranisme namelijk hoofd van de kerk worden, kloosters overnemen
en volgens Luther mocht een vorst niet afgezet worden.
In 1517 spijkerde Luther zijn kritiek op de kerkdeur van Witteberg, de paus
stuurde hem een beval om zijn stellingen terug te nemen. Dit deed hij niet
dus Karel V sleepte Luther voor de rijksdag in Worms in 1521. Luther werd
niet op de brandstapel gegooid maar wel vogelvrij verklaard.
Bij de vrede van Augsburg in 1555 besloot Karel V tot ‘cuius regio eius
religio’. Vanaf toen mochten vorsten het geloof bepalen voor hun
onderdanen.
Belangrijke verschillen tussen het Lutherisme en het Calvinisme zijn dat
calvinisten tegen hun vorst in opstand mogen komen als deze zich niet
goed gedraagt. Bij de lutheranen is de vorst het hoofd van de kerk.
§2. De Opstand in de Nederlanden breekt uit
Indirecte en directe oorzaken van de opstand waren:
o De sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden
De welvarende steden hadden in ruil voor het betalen van belasting
veel privileges gekregen. Zich beroepende op deze privileges
weigerde Gent een bede, Karel V strafte dit met veel geweld.
o De splitsing van de kerk door de hervorming
o Karel V en Filips II gaan protestanten streng vervolgen
, o Karel V en Filips II streven naar centralisatie en ongedaan maken
van de privileges.
In april 1566 bood een groep lage edelen Margaretha van Parma een
smeekschrift aan met het verzoek de kettervervolgingen te matigen. Ze
ging hiermee akkoord en stuurde het naar Filips II. Door Margaretha’s
mildere beleid durfde calvinisten hagenpreken te houden. In augustus
1566 begon de beeldenstorm in Vlaanderen, het gewest met de meeste
calvinisten. Als reactie op de beeldenstorm stuurde Filips II hertog van
Alva naar de Nederlanden. Margaretha van Parma nam ontslag en Alva
werd landvoogd, die Willem van Oranje liet vervangen. Alva stelde de raad
van beroerte in om beeldenstormers op te sporen en te straffen.
Het beleid van Alva was de aanleiding tot de opstand. Duizenden inwoners
waaronder Willem van Oranje vluchtte naar het buitenland, vanuit waar ze
een gewapende strijd tegen de Spanjaarden plande. In 1568 vielen Willem
van Oranje en zijn broers met huurlegers de Nederlanden op drie plaatsen
in. Deze huurlegers werden verslagen door het leger van Alva. Vanuit het
westen vielen de watergeuzen aan, watergeuzen waren calvinisten die
voor Alva gevlucht waren naar de Engelse of Noord-Duitse kust. Na de
verovering van Den Briel op 1 april 1572 door de watergeuzen kwamen de
calvinisten aan de macht in veel Hollandse en Zeeuwse steden en delen
van Gelderland en Overijsel. In juli 1572 kwamen vertegenwoordigers van
12 Hollandse steden en van de geuzen bij elkaar in een
Statenvergadering. Hier besloten ze om samen de kosten van de
verdediging te dragen en Willem van Oranje te erkennen als stadhouder
van Holland, Zeeland en Utrecht. De Statenvergadering was revolutionair
omdat alleen de landsheer, landvoogdes of stadhouder het recht had om
een Statenvergadering bijeen te roepen. Ook was Filips II de enige die een
stadhouder mocht benoemen.
Na de inname van Den Briel deed Alva weinig om de opstand te
onderdrukken, waardoor de opstandelingen ruimte kregen om iets te
organiseren. Alva vreesde voor een aanval vanuit Frankrijk waar de
Hugenoten en de katholieken elkaar bestreden. In een poging om de strijd
te dimmen liet de Franse koning Karel IX zijn zus trouwen met een
hugenoot, Hendrik van Navarra. Veel hoge hugenoten waren naar Parijs
gekomen voor de bruiloften werden enkele dagen later vermoord. Hierna
konden de Nederlandse opstandelingen niet meer op Franse steun
rekenen. Alva besloot nu om het verzet hard aan te pakken. Hij stuurde
soldaten om de Geuzen uit Holland en Zeeland te verdrijven, tot aan
Haarlem ging dat goed, maar bij Haarlem liepen ze al even vast. Hierna
mislukte langdurige beleggeringen van Alkmaar en Leiden. Omdat het
Alva niet lukte de opstand te onderdrukken werd hij vervangen door
Requesens. Ook Requesens lukte het niet de opstand tegen te gaan, dit
kwam door geldproblemen bij Filips II waardoor ze hun huurlegers niet
konden betalen. Holland en Zeeland hadden het voordeel dat ze de
waterwegen beheersten en de Spanjaarden niet. Toen Requesens in 1576
