SAMENVATTING HC: DUITSLAND 1918-1991
Wat vooraf gebeurde
Duitsland werd -in vergelijking met veel andere Europese landen- pas laat, in 1871,
een nationale staat. Vóór die tijd was het Duitse gebied verdeeld in allerlei kleine
vorstendommetjes, waarvan Pruisen en Beieren de twee grootste waren. Ook
Oostenrijk was eigenlijk een ‘Duitse’ staat, maar dit land deed niet mee en bleef
samen met Hongarije een dubbelmonarchie.
Na de verpletterende overwinning van de Duitsers in de Frans-Duitse oorlog (1870-
1871) werd in Versailles het keizerrijk Duitsland uitgeroepen: Pruisen nam in dit
nieuwe Duitsland de leiding: koning Wilhelm van Pruisen werd keizer en Otto van
Bismarck regeerde als kanselier.
Na Bismarck nam keizer Wilhelm II de leiding over en probeerde Duitsland nog meer
aanzien te geven. De keizer wilde van Duitsland een machtig land maken met veel
koloniën, een sterk leger en vooral een sterke vloot. Ook economisch bloeide
Duitsland op: vooral het Ruhrgebied (veel ijzererts en steenkool) ontwikkelde zich
sterk en Duitsland werd al snel een industriële grootmacht.
De opkomst van Duitsland als sterke mogendheid botste met andere Europese
grootmachten. Engeland voelde zich op zee bedreigd door de groeiende Duitse
vloot, Frankrijk was de oorlog van 1871 nog niet vergeten en Rusland had zelf
ambities om hun macht uit te breiden, bijvoorbeeld op de Balkan. Het steeds minder
sterk wordende Ottomaanse Rijk en ook de Dubbelmonarchie Oostenrijk/Hongarije
stelden juist steeds minder voor.
Uit angst voor conflicten besloten deze landen tot bondgenootschappen, zoals de
Triple Entente van Rusland, Frankrijk en Engeland en de Triple Alliantie van
Duitsland, Oostenrijk en het Ottomaanse Rijk.
Door de bondgenootschappen, maar ook door het militarisme en het nationalisme
kwam het in 1914 uiteindelijk tot een botsing. Wat op zich een klein voorval leek, de
moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand, bleek even later de aanzet tot
een grote oorlog: WO-I.
WO-I laat zich kenmerken door:
- erg veel (dodelijke) slachtoffers, waaronder veel burgers (door bombardementen)
- tweefrontenoorlog, waarvan het westfront in loopgraven;
- nieuwe wapens, zoals de tank en het vliegtuig (en gifgas);
- grote betrokkenheid van de burgerbevolking (vrouwen in de fabriek,
voedseldistributie, nieuws via de radio, etc.)
, Eind van WO-I
Aan het eind van WO-I lijkt Duitsland te winnen, omdat de Russen (door de
communistische Russische Revolutie) een ongunstige vrede sluiten met de Duitsers
en de Duitsers al hun soldaten naar het westfront sturen. Mede door deelname van
de Verenigde Staten vanaf 1917 lukt het Duitsland niet een doorbraak te forceren.
Ondertussen was het in Duitsland zelf onrustig geworden: veel Duitsers klaagden
(over de voedselvoorziening die door de Engelse zeeblokkade stroef verliep, door
vele slachtoffers, door het zware werk van vrouwen in de fabrieken). Toen het gemor
aanbleef en de roep om een andere regering steeds duidelijker werd, trad de keizer
af. Wilhelm II vluchtte vervolgens naar Nederland, waar hij enkele jaren later
overleed. In Duitsland werd door de sociaal-democraten de Republiek uitgeroepen.
De Weimarrepubliek
Eenmaal aan de macht besloot de regering -onder leiding van kanselier Ebert- tot
een wapenstilstand met Frankrijk, Engeland en de VS. Deze wapenstilstand van 11-
11-1918 zou later in het Verdrag van Versailles worden bekrachtigd (1919)
Deze nieuwe regering van Duitsland was niet bij iedereen geliefd:
- de conservatieve elite van het land verlangde naar een terugkeer van de keizer /
de keizertijd en had weinig sympathie voor de democratie;
- de communisten waren het niet eens met de sociaal-democatische visie op het
socialisme. In navolging van wat in Rusland was gebeurd, wilden zij ook een
communistische revolutie. Lange tijd was het hierdoor erg onrustig in Berlijn,
totdat het leger aangevuld met vrijwilligers een einde maakte aan deze
communistische poging tot revolutie. Door de onrust in Berlijn werd de nieuwe
republiek officieel in het plaatsje Weimar opgericht, vandaar de naam
Weimarrepubliek.
- veel oud-soldaten voelden zich met de wapenstilstand van 1918 verraden door
de sociaal-democratische regering (dolkstootlegende) en keerden zich tegen
Weimar.
De parlementaire democratie in de Republiek van Weimar werd wel gesteund door:
- sociaal-democraten (SPD)
- enkele liberalen
- de katholieken (Das Zentrum)
Duitsland en Verdrag van Versailles
Veel Duitsers waren het niet eens met het Verdrag van Versailles, dat zij het Diktat
van Versailles noemden. Duitsland werd immers hoofdverantwoordelijk gesteld voor
WO-I en kreeg allerlei strafmaatregelen, zoals:
- het betalen van herstelbetalingen (132 miljard goudmark);
- het afstaan van circa 10% van het grondgebied en van de koloniën;
- het verkleinen van het leger en opheffen van de luchtmacht;
- het demilitariseren van het Rheinland, het grensgebied tussen Duitsland en
Frankrijk
Wat vooraf gebeurde
Duitsland werd -in vergelijking met veel andere Europese landen- pas laat, in 1871,
een nationale staat. Vóór die tijd was het Duitse gebied verdeeld in allerlei kleine
vorstendommetjes, waarvan Pruisen en Beieren de twee grootste waren. Ook
Oostenrijk was eigenlijk een ‘Duitse’ staat, maar dit land deed niet mee en bleef
samen met Hongarije een dubbelmonarchie.
Na de verpletterende overwinning van de Duitsers in de Frans-Duitse oorlog (1870-
1871) werd in Versailles het keizerrijk Duitsland uitgeroepen: Pruisen nam in dit
nieuwe Duitsland de leiding: koning Wilhelm van Pruisen werd keizer en Otto van
Bismarck regeerde als kanselier.
Na Bismarck nam keizer Wilhelm II de leiding over en probeerde Duitsland nog meer
aanzien te geven. De keizer wilde van Duitsland een machtig land maken met veel
koloniën, een sterk leger en vooral een sterke vloot. Ook economisch bloeide
Duitsland op: vooral het Ruhrgebied (veel ijzererts en steenkool) ontwikkelde zich
sterk en Duitsland werd al snel een industriële grootmacht.
De opkomst van Duitsland als sterke mogendheid botste met andere Europese
grootmachten. Engeland voelde zich op zee bedreigd door de groeiende Duitse
vloot, Frankrijk was de oorlog van 1871 nog niet vergeten en Rusland had zelf
ambities om hun macht uit te breiden, bijvoorbeeld op de Balkan. Het steeds minder
sterk wordende Ottomaanse Rijk en ook de Dubbelmonarchie Oostenrijk/Hongarije
stelden juist steeds minder voor.
Uit angst voor conflicten besloten deze landen tot bondgenootschappen, zoals de
Triple Entente van Rusland, Frankrijk en Engeland en de Triple Alliantie van
Duitsland, Oostenrijk en het Ottomaanse Rijk.
Door de bondgenootschappen, maar ook door het militarisme en het nationalisme
kwam het in 1914 uiteindelijk tot een botsing. Wat op zich een klein voorval leek, de
moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand, bleek even later de aanzet tot
een grote oorlog: WO-I.
WO-I laat zich kenmerken door:
- erg veel (dodelijke) slachtoffers, waaronder veel burgers (door bombardementen)
- tweefrontenoorlog, waarvan het westfront in loopgraven;
- nieuwe wapens, zoals de tank en het vliegtuig (en gifgas);
- grote betrokkenheid van de burgerbevolking (vrouwen in de fabriek,
voedseldistributie, nieuws via de radio, etc.)
, Eind van WO-I
Aan het eind van WO-I lijkt Duitsland te winnen, omdat de Russen (door de
communistische Russische Revolutie) een ongunstige vrede sluiten met de Duitsers
en de Duitsers al hun soldaten naar het westfront sturen. Mede door deelname van
de Verenigde Staten vanaf 1917 lukt het Duitsland niet een doorbraak te forceren.
Ondertussen was het in Duitsland zelf onrustig geworden: veel Duitsers klaagden
(over de voedselvoorziening die door de Engelse zeeblokkade stroef verliep, door
vele slachtoffers, door het zware werk van vrouwen in de fabrieken). Toen het gemor
aanbleef en de roep om een andere regering steeds duidelijker werd, trad de keizer
af. Wilhelm II vluchtte vervolgens naar Nederland, waar hij enkele jaren later
overleed. In Duitsland werd door de sociaal-democraten de Republiek uitgeroepen.
De Weimarrepubliek
Eenmaal aan de macht besloot de regering -onder leiding van kanselier Ebert- tot
een wapenstilstand met Frankrijk, Engeland en de VS. Deze wapenstilstand van 11-
11-1918 zou later in het Verdrag van Versailles worden bekrachtigd (1919)
Deze nieuwe regering van Duitsland was niet bij iedereen geliefd:
- de conservatieve elite van het land verlangde naar een terugkeer van de keizer /
de keizertijd en had weinig sympathie voor de democratie;
- de communisten waren het niet eens met de sociaal-democatische visie op het
socialisme. In navolging van wat in Rusland was gebeurd, wilden zij ook een
communistische revolutie. Lange tijd was het hierdoor erg onrustig in Berlijn,
totdat het leger aangevuld met vrijwilligers een einde maakte aan deze
communistische poging tot revolutie. Door de onrust in Berlijn werd de nieuwe
republiek officieel in het plaatsje Weimar opgericht, vandaar de naam
Weimarrepubliek.
- veel oud-soldaten voelden zich met de wapenstilstand van 1918 verraden door
de sociaal-democratische regering (dolkstootlegende) en keerden zich tegen
Weimar.
De parlementaire democratie in de Republiek van Weimar werd wel gesteund door:
- sociaal-democraten (SPD)
- enkele liberalen
- de katholieken (Das Zentrum)
Duitsland en Verdrag van Versailles
Veel Duitsers waren het niet eens met het Verdrag van Versailles, dat zij het Diktat
van Versailles noemden. Duitsland werd immers hoofdverantwoordelijk gesteld voor
WO-I en kreeg allerlei strafmaatregelen, zoals:
- het betalen van herstelbetalingen (132 miljard goudmark);
- het afstaan van circa 10% van het grondgebied en van de koloniën;
- het verkleinen van het leger en opheffen van de luchtmacht;
- het demilitariseren van het Rheinland, het grensgebied tussen Duitsland en
Frankrijk
