Crisisbeheer en noodplanning – examen 3/11/2025
Risicobeleid
Waarom is er aandacht voor veiligheid?
Veiligheid is een basisbehoefte
- Piramide van Maslow* + eigen versie van de piramide bij crisissen → veiligheid staat
net na de fysiologische behoeften, het is dus een kernvoorwaarde voor welzijn
- Mensen hebben nood aan stabiliteit, rust, orde, regelmaat en voorspelbaarheid
o Hangt samen met vertrouwen, onzekerheid en stress zorgen voor wantrouwen
- Basic trust: vertrouwen in de mensheid vanaf de kindertijd → als dat vertrouwen er is,
voelen mensen zich veiliger
*Piramide die bestaat uit vijf niveaus met menselijke basisbehoeften, de theorie stelt dat men
pas naar hogere behoeften streeft als lagere behoeften (grotendeels) vervuld zijn
Piramide van Maslow – menselijke basisbehoeften
1. Primaire fysiologische behoeften (water, eten, onderdak, slaap enz.)
2. Behoefte aan veiligheid en zekerheid
3. Sociale behoeften (verbinding, liefde, vriendschap, relaties enz.)
4. Behoefte aan waardering en erkenning
5. Behoefte aan zelfontwikkeling (benutten van talent & potentieel, persoonlijke groei)
Eigen versie van de piramide bij crisissen
1. Behoefte aan water, eten en onderdak
2. Behoefte aan veiligheid
3. Behoefte aan steun van familie en vrienden
4. Behoefte aan omgaan met stressreacties (gesprekken, (psychologische) begeleiding)
5. Behoefte aan rouwverwerking en erkenning van verdriet
6. Behoefte aan integratie en aanpassing (omgaan met veranderingen na de crisis)
Veiligheid is een menselijk recht, de overheid heeft een zorgplicht
Recht op veiligheid staat niet expliciet in de Belgische grondwet vermeld, maar door
internationale verdragen (EVRM, EU-verdrag) is veiligheid wel degelijk erkend als een recht
en is het dus een kerntaak van de overheid
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – EVRM
Art.6: Recht op vrijheid én veiligheid
Bindend voor alle leden van de Raad van Europa sinds 1988
Verdrag betreffende de Europese Unie
Art.29
Veiligheid is dus niet enkel een nationale, maar ook een Europese verantwoordelijkheid
,Integrale veiligheid
Integrale aanpak adhv de veiligheidsketen
Crisisbeheer gaat niet enkel over de bestrijding van een crisis of ramp zelf, maar over een
totaalbenadering – alle schakels van de veiligheidsketen krijgen aandacht
Proactie → het voorkomen van risico’s aan de bron door structurele maatregelen
- Structurele oorzaken wegnemen
- Risico’s vermijden via maatregelen (ruimtelijke ordening, infrastructuur, verbod op
gevaarlijke activiteiten, …)
- Gevaarlijke situaties uitsluiten of minimaliseren
- Mentaliteit: ‘beter voorkomen dan genezen’ – risico’s niet zomaar aanvaarden
- Valkuil: niet alle risico’s kunnen vermeden worden…
Voorbeelden: aanleg van aparte fietspaden om verkeersongevallen te vermijden, verbod op
het gebruik van bepaalde pesticiden, aanleg van dijken om overstromingsgevaar te vermijden
Preventie → het beheersbaar maken van restrisico’s
- Restrisico’s zo klein mogelijk houden en gevolgen van eventuele mogelijke incidenten
beperken adhv maatregelen
- Valkuil: opnieuw, niet alle risico’s kunnen vermeden worden…
Voorbeelden: stewards inzetten bij grote publieksevenementen, preventief vaccineren,
brandveiligheidsvoorschriften
Preparatie → voorbereiding op rampen en ongevallen
- Zorgen dat men klaarstaat om een incident effectief te bestrijden
- Belangrijkste elementen:
o Planvormig – allerhande plannen (noodplannen, interventieplannen,
evacuatieplannen enz.) op voorhand opstellen
o Oefenen en trainen – rampoefeningen, simulaties organiseren
o Opleiden – brandweer, politie, medische diensten, maar ook burgers (bijv.
EHBO-cursussen)
o Materiaal – aankoop van beschermingsmiddelen, communicatiemiddelen,
medische en technische uitrusting
o Organisatie – duidelijke structuur van rampenbestrijding en commandovoering
o Toetsing en actualisatie – plannen en procedures regelmatig testen, evalueren
en aanpassen
Voorbeelden: jaarlijkse grootschalige rampoefening met alle hulpdiensten door de gemeente,
politie en brandweer volgen opleidingen rond coördinatie en communicatie in noodsituaties
Bestrijding → daadwerkelijk reageren op de noodsituatie
- De onveilige situatie aanpakken en hulpverlening uitvoeren
- Coördinatie is cruciaal om gelijktijdige activiteiten en processen te sturen
- Chaos is onvermijdelijk, maar moet worden beheerst adhv een gestructureerde,
gecoördineerde, multidisciplinaire interventie
- Gebruik maken van bestaande procedures
, Voorbeelden: medische teams zetten een triagesysteem op bij een treinongeval met veel
gewonden, hulpdiensten evacueren bewoners uit een appartementsgebouw bij een gaslek
Nazorg → de fase na de bestrijding, gericht op herstel en leren
- Terugkeer naar de normale situatie na een ramp of incident
- Medische en/of psychologische hulp voor slachtoffers, hun verwanten én
hulpverleners
- Schadeafhandeling en juridische opvolging
- Evaluatie van aanpak en (eventueel) bijsturing van risicobeleid en noodplannen
Voorbeelden: psychologische begeleiding en opvang voor nabestaanden na een groot
verkeersongeval, gemeente organiseert infoavond voor getroffen bewoners ivm juridische
vragen over schadeclaims
Multidisciplinaire aanpak – geïntegreerde aanpak
Bij crisisbeheer is een multidisciplinaire aanpak cruciaal – dit betekent dat verschillende
disciplines en hulpdiensten (brandweer, politie, civiele bescherming enz.) samenwerken in
één geïntegreerde structuur
Elke discipline brengt zijn eigen expertise en middelen in, maar er wordt gecoördineerd
opgetreden om dubbel werk te vermijden en sneller, efficiënter en effectiever in te kunnen
grijpen bij een crisis
Risicobeleid: proactie + preventie
Risicobeleid is een beleid gericht op het voorkomen en beperken van risico’s die tot
noodsituaties kunnen leiden – het is een primaire taak van de overheid
De overheid neemt maatregelen in de vorm van vergunningen, ruimtelijke ordening,
infrastructuur, enz. om risico’s proactief te vermijden
Voorbeelden: preventieve vaccinatieprogramma’s, verbieden van woningbouw in
overstromingsgebieden, strikte regels voor fabrieken die met chemische producten werken
Rampenbestrijding of noodbeheer: preparatie + bestrijding + nazorg
Rampenbestrijding is de fase waarin een ramp of noodsituatie actief wordt aangepakt,
gebaseerd op voorbereiding en in samenwerking met alle relevante actoren
Een multidisciplinaire aanpak waarin verschillende hulpdiensten samenwerken is belangrijk
Preparatie staat centraal – een goede voorbereiding, oefeningen en planning zijn cruciaal om
effectief te kunnen reageren → noodplanning (procedures en interventieplannen opstellen)
Risicobeleid
Waarom is er aandacht voor veiligheid?
Veiligheid is een basisbehoefte
- Piramide van Maslow* + eigen versie van de piramide bij crisissen → veiligheid staat
net na de fysiologische behoeften, het is dus een kernvoorwaarde voor welzijn
- Mensen hebben nood aan stabiliteit, rust, orde, regelmaat en voorspelbaarheid
o Hangt samen met vertrouwen, onzekerheid en stress zorgen voor wantrouwen
- Basic trust: vertrouwen in de mensheid vanaf de kindertijd → als dat vertrouwen er is,
voelen mensen zich veiliger
*Piramide die bestaat uit vijf niveaus met menselijke basisbehoeften, de theorie stelt dat men
pas naar hogere behoeften streeft als lagere behoeften (grotendeels) vervuld zijn
Piramide van Maslow – menselijke basisbehoeften
1. Primaire fysiologische behoeften (water, eten, onderdak, slaap enz.)
2. Behoefte aan veiligheid en zekerheid
3. Sociale behoeften (verbinding, liefde, vriendschap, relaties enz.)
4. Behoefte aan waardering en erkenning
5. Behoefte aan zelfontwikkeling (benutten van talent & potentieel, persoonlijke groei)
Eigen versie van de piramide bij crisissen
1. Behoefte aan water, eten en onderdak
2. Behoefte aan veiligheid
3. Behoefte aan steun van familie en vrienden
4. Behoefte aan omgaan met stressreacties (gesprekken, (psychologische) begeleiding)
5. Behoefte aan rouwverwerking en erkenning van verdriet
6. Behoefte aan integratie en aanpassing (omgaan met veranderingen na de crisis)
Veiligheid is een menselijk recht, de overheid heeft een zorgplicht
Recht op veiligheid staat niet expliciet in de Belgische grondwet vermeld, maar door
internationale verdragen (EVRM, EU-verdrag) is veiligheid wel degelijk erkend als een recht
en is het dus een kerntaak van de overheid
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – EVRM
Art.6: Recht op vrijheid én veiligheid
Bindend voor alle leden van de Raad van Europa sinds 1988
Verdrag betreffende de Europese Unie
Art.29
Veiligheid is dus niet enkel een nationale, maar ook een Europese verantwoordelijkheid
,Integrale veiligheid
Integrale aanpak adhv de veiligheidsketen
Crisisbeheer gaat niet enkel over de bestrijding van een crisis of ramp zelf, maar over een
totaalbenadering – alle schakels van de veiligheidsketen krijgen aandacht
Proactie → het voorkomen van risico’s aan de bron door structurele maatregelen
- Structurele oorzaken wegnemen
- Risico’s vermijden via maatregelen (ruimtelijke ordening, infrastructuur, verbod op
gevaarlijke activiteiten, …)
- Gevaarlijke situaties uitsluiten of minimaliseren
- Mentaliteit: ‘beter voorkomen dan genezen’ – risico’s niet zomaar aanvaarden
- Valkuil: niet alle risico’s kunnen vermeden worden…
Voorbeelden: aanleg van aparte fietspaden om verkeersongevallen te vermijden, verbod op
het gebruik van bepaalde pesticiden, aanleg van dijken om overstromingsgevaar te vermijden
Preventie → het beheersbaar maken van restrisico’s
- Restrisico’s zo klein mogelijk houden en gevolgen van eventuele mogelijke incidenten
beperken adhv maatregelen
- Valkuil: opnieuw, niet alle risico’s kunnen vermeden worden…
Voorbeelden: stewards inzetten bij grote publieksevenementen, preventief vaccineren,
brandveiligheidsvoorschriften
Preparatie → voorbereiding op rampen en ongevallen
- Zorgen dat men klaarstaat om een incident effectief te bestrijden
- Belangrijkste elementen:
o Planvormig – allerhande plannen (noodplannen, interventieplannen,
evacuatieplannen enz.) op voorhand opstellen
o Oefenen en trainen – rampoefeningen, simulaties organiseren
o Opleiden – brandweer, politie, medische diensten, maar ook burgers (bijv.
EHBO-cursussen)
o Materiaal – aankoop van beschermingsmiddelen, communicatiemiddelen,
medische en technische uitrusting
o Organisatie – duidelijke structuur van rampenbestrijding en commandovoering
o Toetsing en actualisatie – plannen en procedures regelmatig testen, evalueren
en aanpassen
Voorbeelden: jaarlijkse grootschalige rampoefening met alle hulpdiensten door de gemeente,
politie en brandweer volgen opleidingen rond coördinatie en communicatie in noodsituaties
Bestrijding → daadwerkelijk reageren op de noodsituatie
- De onveilige situatie aanpakken en hulpverlening uitvoeren
- Coördinatie is cruciaal om gelijktijdige activiteiten en processen te sturen
- Chaos is onvermijdelijk, maar moet worden beheerst adhv een gestructureerde,
gecoördineerde, multidisciplinaire interventie
- Gebruik maken van bestaande procedures
, Voorbeelden: medische teams zetten een triagesysteem op bij een treinongeval met veel
gewonden, hulpdiensten evacueren bewoners uit een appartementsgebouw bij een gaslek
Nazorg → de fase na de bestrijding, gericht op herstel en leren
- Terugkeer naar de normale situatie na een ramp of incident
- Medische en/of psychologische hulp voor slachtoffers, hun verwanten én
hulpverleners
- Schadeafhandeling en juridische opvolging
- Evaluatie van aanpak en (eventueel) bijsturing van risicobeleid en noodplannen
Voorbeelden: psychologische begeleiding en opvang voor nabestaanden na een groot
verkeersongeval, gemeente organiseert infoavond voor getroffen bewoners ivm juridische
vragen over schadeclaims
Multidisciplinaire aanpak – geïntegreerde aanpak
Bij crisisbeheer is een multidisciplinaire aanpak cruciaal – dit betekent dat verschillende
disciplines en hulpdiensten (brandweer, politie, civiele bescherming enz.) samenwerken in
één geïntegreerde structuur
Elke discipline brengt zijn eigen expertise en middelen in, maar er wordt gecoördineerd
opgetreden om dubbel werk te vermijden en sneller, efficiënter en effectiever in te kunnen
grijpen bij een crisis
Risicobeleid: proactie + preventie
Risicobeleid is een beleid gericht op het voorkomen en beperken van risico’s die tot
noodsituaties kunnen leiden – het is een primaire taak van de overheid
De overheid neemt maatregelen in de vorm van vergunningen, ruimtelijke ordening,
infrastructuur, enz. om risico’s proactief te vermijden
Voorbeelden: preventieve vaccinatieprogramma’s, verbieden van woningbouw in
overstromingsgebieden, strikte regels voor fabrieken die met chemische producten werken
Rampenbestrijding of noodbeheer: preparatie + bestrijding + nazorg
Rampenbestrijding is de fase waarin een ramp of noodsituatie actief wordt aangepakt,
gebaseerd op voorbereiding en in samenwerking met alle relevante actoren
Een multidisciplinaire aanpak waarin verschillende hulpdiensten samenwerken is belangrijk
Preparatie staat centraal – een goede voorbereiding, oefeningen en planning zijn cruciaal om
effectief te kunnen reageren → noodplanning (procedures en interventieplannen opstellen)
