HC 14: De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling bij
volwassenen en ouderen
Inhoud
De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de volwassenheid ................................................................... 2
De psychosociale theorie van Erikson ............................................................................................................ 2
De relatie met een partner............................................................................................................................ 2
Driedimensionale theorie / driehoekstheorie van Sternberg ..................................................................... 2
Welke factoren spelen mee in partnerkeuze? ........................................................................................... 2
Ouderschap .................................................................................................................................................. 3
Ontwikkelingen in het gezin .......................................................................................................................... 4
Het lege-nestsyndroom............................................................................................................................. 4
Boemerangkinderen ................................................................................................................................. 4
Sandwichgeneratie ................................................................................................................................... 4
Beroepscarrière ............................................................................................................................................ 5
Zelfbeeld en eigenwaarde ............................................................................................................................. 5
Midlifecrisis .............................................................................................................................................. 5
De oudere volwassenheid ................................................................................................................................ 6
Beeldvorming over ouderen.......................................................................................................................... 6
Beeld bij de hulpverlener .......................................................................................................................... 6
De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling bij ouderen ................................................................................ 7
De psychosociale theorie van Erikson ........................................................................................................ 7
Het grootouderschap ................................................................................................................................ 7
De pensionering ........................................................................................................................................ 8
Verlies en rouw; het levenseinde .............................................................................................................. 8
,De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de volwassenheid
20 – 60 jaar
AFBAKENING: fase-indeling:
jongvolwassenheid (20 – 35 jaar)
o relationeel en professioneel vaste bindingen aangaan
middenvolwassenheid (30 – 50 jaar)
o volledig geëngageerd in de gemaakte keuzes
laatvolwassenheid (50 – 60 jaar)
o meer routine
o activiteiten in werk en gezin lopen op hun einde
De psychosociale theorie van Erikson
Na adolescentie 30 jaar: intimiteit isolement
ontwikkeling van een hechte, intieme relatie met een vaste partner op lichamelijk, intellectueel en
emotioneel niveau
eenzaamheid/isolatie, zichzelf verliezen in een relatie of zichzelf niet durven bloot te geven
egosterkte = trouw
30 jaar 60 jaar: generativiteit stagnatie
zorgen voor de volgende generatie en een persoonlijke bijdrage leveren aan het gezin,
de buurt, werk, de samenleving
stagnatie: gebrek aan psychologische groei, beperkte bijdrage aan maatschappij
egosterkte = liefde
De relatie met een partner
Driedimensionale theorie / driehoekstheorie van Sternberg
adolescentie: liefjesrelatie
volwassenheid: vaste relatie
o 3 componenten:
intimiteit: verlangen naar teder contact,
verbondenheid , genegenheid
passie: emotionele opwinding, verlangen
naar fysiek en seksueel contact
inzet: beslistheid/verbintenis om relatie in
stand te houden en er aan te werken
Welke factoren spelen mee in partnerkeuze?
In elke cultuur:
liefde
wederzijdse aantrekkingskracht
betrouwbaarheid
emotionele stabiliteit
voorkomendheid
intelligentie
,Ouderschap
Jongvolwassenheid: keuze: kinderen of niet?
redenen:
o psychologisch: plezier, je kan iets betekenen voor iemand, uiting van liefde
o egoïsme: hopen dat kinderen voor hen zorgen als ze oud worden, hopen dat ze een
familiebedrijf overnemen, …
o sociale norm: het wordt verwacht van de samenleving of ik ben tegen overbevolking
o geen bewuste keuze: onvruchtbaarheid of accidentele zwangerschap
De gemiddelde gezinsgrootte daalt
meest voorkomend: 2 kinderen (vroeger meer)
Waarom daling?
o anticonceptie
o meer vrouwen die werken
o op latere leeftijd aan kinderen beginnen
o meer afhankelijk van pensioenstelsel
o economische reden
o bewust kinderloos
Gevolgen voor ouders na geboorte van een kind
nieuwe rol van vader en moeder (meer verantwoordelijkheden, …)
rol als partner verdwijnt naar achtergrond
» mogelijke spanningen
» mogelijk vermindering huwelijksgeluk
nieuwe taakverdeling
voornamelijk vrouwen krijgen meer verantwoordelijkheid
angst voor risico’s
financiële consequenties
‘beperking’ van de vrijheid
kind = bron van intens geluk
Rolverdeling
De verdeling van het werk blijft vrij traditioneel.
Tijdsbestedingsonderzoek in Vlaanderen (2013)
, Ontwikkelingen in het gezin
Het lege-nestsyndroom
= het vertrek van kinderen uit het gezin (door samenwonen, studeren, …)
gevolg voor ouders:
o eenzaamheid, bezorgdheid, gevoel van verlies
o investering van vrijgekomen tijd
o energie in nieuwe dingen steken
o opnieuw meer aandacht in partnerrelatie
Boemerangkinderen
= jongvolwassenen die na vertrek uit het ouderlijk huis opnieuw tijdelijk bij hun ouders komen wonen
De reactie van de ouders is afhankelijk van de reden van terugkeer.
Ze zijn wel positiever wanneer de zoon of dochter meehelpt in het
huishouden. Het is belangrijk dat er duidelijke huisregels afgesproken
worden.
Sandwichgeneratie
= volwassenen die tijdens het midden van de volwassenheid ingaan op de behoeften van hun kinderen én op
die van hun ouder wordende ouders. Ze zitten zogenaamd ‘gesandwiched’ tussen twee generaties.
Oorzaken
later huwen -> later kinderen krijgen
oudere generaties leven steeds langer
De zorg voor de bejaarde ouders leidt tot rolomkering.
Wat voor soort hulp kunnen volwassenen bieden aan hun ouders?
o administratieve/financiële hulp
o huishouden
o gezelschap
o lichamelijke zorg
o inwonen van bejaarde ouders bij gezin van zoon/dochter
De zorg voor de ouders kan psychisch en fysiek belastend zijn.
Toename van psychologische hechting
Waardering van elkaars sterke kanten
Acceptatie van elkaars zwakheden
volwassenen en ouderen
Inhoud
De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de volwassenheid ................................................................... 2
De psychosociale theorie van Erikson ............................................................................................................ 2
De relatie met een partner............................................................................................................................ 2
Driedimensionale theorie / driehoekstheorie van Sternberg ..................................................................... 2
Welke factoren spelen mee in partnerkeuze? ........................................................................................... 2
Ouderschap .................................................................................................................................................. 3
Ontwikkelingen in het gezin .......................................................................................................................... 4
Het lege-nestsyndroom............................................................................................................................. 4
Boemerangkinderen ................................................................................................................................. 4
Sandwichgeneratie ................................................................................................................................... 4
Beroepscarrière ............................................................................................................................................ 5
Zelfbeeld en eigenwaarde ............................................................................................................................. 5
Midlifecrisis .............................................................................................................................................. 5
De oudere volwassenheid ................................................................................................................................ 6
Beeldvorming over ouderen.......................................................................................................................... 6
Beeld bij de hulpverlener .......................................................................................................................... 6
De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling bij ouderen ................................................................................ 7
De psychosociale theorie van Erikson ........................................................................................................ 7
Het grootouderschap ................................................................................................................................ 7
De pensionering ........................................................................................................................................ 8
Verlies en rouw; het levenseinde .............................................................................................................. 8
,De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de volwassenheid
20 – 60 jaar
AFBAKENING: fase-indeling:
jongvolwassenheid (20 – 35 jaar)
o relationeel en professioneel vaste bindingen aangaan
middenvolwassenheid (30 – 50 jaar)
o volledig geëngageerd in de gemaakte keuzes
laatvolwassenheid (50 – 60 jaar)
o meer routine
o activiteiten in werk en gezin lopen op hun einde
De psychosociale theorie van Erikson
Na adolescentie 30 jaar: intimiteit isolement
ontwikkeling van een hechte, intieme relatie met een vaste partner op lichamelijk, intellectueel en
emotioneel niveau
eenzaamheid/isolatie, zichzelf verliezen in een relatie of zichzelf niet durven bloot te geven
egosterkte = trouw
30 jaar 60 jaar: generativiteit stagnatie
zorgen voor de volgende generatie en een persoonlijke bijdrage leveren aan het gezin,
de buurt, werk, de samenleving
stagnatie: gebrek aan psychologische groei, beperkte bijdrage aan maatschappij
egosterkte = liefde
De relatie met een partner
Driedimensionale theorie / driehoekstheorie van Sternberg
adolescentie: liefjesrelatie
volwassenheid: vaste relatie
o 3 componenten:
intimiteit: verlangen naar teder contact,
verbondenheid , genegenheid
passie: emotionele opwinding, verlangen
naar fysiek en seksueel contact
inzet: beslistheid/verbintenis om relatie in
stand te houden en er aan te werken
Welke factoren spelen mee in partnerkeuze?
In elke cultuur:
liefde
wederzijdse aantrekkingskracht
betrouwbaarheid
emotionele stabiliteit
voorkomendheid
intelligentie
,Ouderschap
Jongvolwassenheid: keuze: kinderen of niet?
redenen:
o psychologisch: plezier, je kan iets betekenen voor iemand, uiting van liefde
o egoïsme: hopen dat kinderen voor hen zorgen als ze oud worden, hopen dat ze een
familiebedrijf overnemen, …
o sociale norm: het wordt verwacht van de samenleving of ik ben tegen overbevolking
o geen bewuste keuze: onvruchtbaarheid of accidentele zwangerschap
De gemiddelde gezinsgrootte daalt
meest voorkomend: 2 kinderen (vroeger meer)
Waarom daling?
o anticonceptie
o meer vrouwen die werken
o op latere leeftijd aan kinderen beginnen
o meer afhankelijk van pensioenstelsel
o economische reden
o bewust kinderloos
Gevolgen voor ouders na geboorte van een kind
nieuwe rol van vader en moeder (meer verantwoordelijkheden, …)
rol als partner verdwijnt naar achtergrond
» mogelijke spanningen
» mogelijk vermindering huwelijksgeluk
nieuwe taakverdeling
voornamelijk vrouwen krijgen meer verantwoordelijkheid
angst voor risico’s
financiële consequenties
‘beperking’ van de vrijheid
kind = bron van intens geluk
Rolverdeling
De verdeling van het werk blijft vrij traditioneel.
Tijdsbestedingsonderzoek in Vlaanderen (2013)
, Ontwikkelingen in het gezin
Het lege-nestsyndroom
= het vertrek van kinderen uit het gezin (door samenwonen, studeren, …)
gevolg voor ouders:
o eenzaamheid, bezorgdheid, gevoel van verlies
o investering van vrijgekomen tijd
o energie in nieuwe dingen steken
o opnieuw meer aandacht in partnerrelatie
Boemerangkinderen
= jongvolwassenen die na vertrek uit het ouderlijk huis opnieuw tijdelijk bij hun ouders komen wonen
De reactie van de ouders is afhankelijk van de reden van terugkeer.
Ze zijn wel positiever wanneer de zoon of dochter meehelpt in het
huishouden. Het is belangrijk dat er duidelijke huisregels afgesproken
worden.
Sandwichgeneratie
= volwassenen die tijdens het midden van de volwassenheid ingaan op de behoeften van hun kinderen én op
die van hun ouder wordende ouders. Ze zitten zogenaamd ‘gesandwiched’ tussen twee generaties.
Oorzaken
later huwen -> later kinderen krijgen
oudere generaties leven steeds langer
De zorg voor de bejaarde ouders leidt tot rolomkering.
Wat voor soort hulp kunnen volwassenen bieden aan hun ouders?
o administratieve/financiële hulp
o huishouden
o gezelschap
o lichamelijke zorg
o inwonen van bejaarde ouders bij gezin van zoon/dochter
De zorg voor de ouders kan psychisch en fysiek belastend zijn.
Toename van psychologische hechting
Waardering van elkaars sterke kanten
Acceptatie van elkaars zwakheden
