Samenvatting ‘Inleiding in het Nederlandse recht’ – J.W.P. Verheugt
Inhoudsopgave
H1. Recht in het algemeen............................................................................................................................. 3
§1. inleiding..........................................................................................................................................................3
§2. De rechtsbronnen...........................................................................................................................................3
§3. Nationaal en internationaal recht..................................................................................................................4
§4. Materieel en formeel recht....................................................................................................................... 4
§5. De rechtsgebieden..........................................................................................................................................4
H2 recht en staat........................................................................................................................................... 5
§1. Trias Politica...................................................................................................................................................5
§2. Trias Politica in Nederland.............................................................................................................................6
§3. Nederland een democratische rechtsstaat....................................................................................................6
§4 Grondrechten..................................................................................................................................................7
§5. Decentralisatie...............................................................................................................................................7
H3. De wetgeving........................................................................................................................................... 8
§1. De wet als rechtsbron.....................................................................................................................................8
§1.1 wetten in materiële zin en wetten in formele zin.........................................................................................8
§1.2 wetgeving centrale overheid........................................................................................................................8
§2. de bevoegdheid tot wetgeving.......................................................................................................................9
§3. Bekendmaking van wetten...........................................................................................................................10
§4. Voorrang van wetgeving..............................................................................................................................10
§5. Algemene rechtsbeginselen.........................................................................................................................10
§7. Verdrag als rechtsbron.................................................................................................................................10
H4 – de rechtspraak..................................................................................................................................... 11
§3. Rechtspraak in eerste aanleg.......................................................................................................................11
§4. Rechtsspraak in hoger beroep en cassatie...................................................................................................12
§5. Vindplaatsen van de rechtspraak.................................................................................................................13
§9. Gewoonterecht.............................................................................................................................................13
§10. Algemene rechtsbeginselen.......................................................................................................................13
H5 – Het bestuur.......................................................................................................................................... 13
Afdeling 1 materieel bestuursrecht....................................................................................................................13
§1. Handelingen van bestuursorganen..............................................................................................................13
§2. De beschikking..............................................................................................................................................14
§3. handhaving in het bestuursrecht.................................................................................................................15
§4. bezwaar en beroep.......................................................................................................................................16
1
,H13 strafrecht.............................................................................................................................................. 16
§1. Legaliteitsbeginsel........................................................................................................................................16
§2. Materiële strafrecht.....................................................................................................................................17
§2.1 misdrijven en overtredingen......................................................................................................................17
§3.1 de delictsomschrijving: de bestanddelen...................................................................................................17
§6. De strafrechtelijke sancties..........................................................................................................................17
§7. De reclassering.............................................................................................................................................19
§8. De zin van de straf........................................................................................................................................19
H6. Het burgerlijk recht................................................................................................................................ 19
§1. Het Burgerlijk Wetboek................................................................................................................................19
§2. Het rechtssubject..........................................................................................................................................20
§3. Rechtsfeiten..................................................................................................................................................20
§3.1 rechtshandelingen......................................................................................................................................20
§3.2 Feitelijke handelingen met rechtsgevolg...................................................................................................20
2
,H1. Recht in het algemeen
§1. inleiding
Het recht heeft de taak om conflicten te voorkomen en bestaande conflicten op te lossen.
Dit wordt gedaan door middel van rechtsregels:
Rechtsregels hebben als doel om menselijk gedrag te ordenen en te uniformeren
(gelijkvormig/overeenstemmend maken) doordat ze voor iedereen gelijkelijk van kracht zijn.
Twee belangrijke functies van het recht:
1. Het ordent menselijk gedrag door het stellen van regels
2. Het recht zorgt dat die regels worden gehandhaafd door geschilbeslechting. (Het proces van het oplossen
van geschillen tussen partijen)
§2. De rechtsbronnen
Onder ‘recht’ verstaan we het geheel van geldende rechtsregels, oftewel positief recht.
Positief recht staat ook bekend als objectief recht.
Positief (of objectief) recht: betreft alle nu in Nederland geldende rechtsregels.
De rechtsregels van het objectieve recht ordenen de verhouding tussen personen door hen aan bevoegdheden
en verplichtingen toe te kennen.
(Bevoegdheid is het bezitten van toestemming om een handeling te mogen verrichten)
Subjectief recht: de bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel van objectief recht ontleent.
Objectief recht is een rechtsregel of verplichting die voor iedereen in de samenleving geldt. Subjectief recht is
een rechtsregel of verplichting die alleen voor een specifiek individu of bepaalde groep mensen geldt.
Het woord recht heeft 2 betekenissen: In het Engels is het duidelijker door 2 woorden:
1. Algemene regel(s) - Right: individuele bevoegdheid – subjectief recht
2. Individuele bevoegdheid - Law: algemene regel – objectief recht
Rechtsbronnen zijn de bronnen waaruit het geldend recht als het ware voortvloeit. Bij rechtsbronnen gaat het
om de vorm waarin rechtsregels zich voordoen, niet om de inhoud van de regels.
De Nederlandse rechtsbronnen:
1. De wet
2. De jurisprudentie (rechtsspraak)
3. De gewoonte
4. Verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
1. Wet: elk algemeen geldend geschreven rechtsregel die afkomstig is van een overheidsorgaan.
2. Jurisprudentie (rechtsspraak): als een wet onduidelijk is kan een rechter de onduidelijke regel uitleggen
door een nadere regel te maken of een nieuwe regel te formuleren. Als andere rechters deze regel gaan
gebruiken is er sprake van jurisprudentie.
3. Gewoonte: zijn niet in de wet vastgelegd, maar worden wel als bindende rechtsregels beschouwd en
nageleefd.
4. Verdragen: schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of tussen staten en volkenrechtelijke
organisaties.
3
, §3. Nationaal en internationaal recht
Soevereiniteit: binnen zijn grondgebied bepaalt ieder land de omvang en inhoud van zijn nationale
rechtsstelsel.
Volkenrecht: het deel van het internationaal recht dat rechtsregels bevat over het verkeer tussen staten
onderling en het verkeer tussen staten en volkenrechtelijke organisaties.
EVRM: Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.
EVRM is een rechtstreeks werkend verdrag.
Monistisch systeem: rechtsregels uit een verdrag kunnen deel uitmaken van het nationale recht zonder dat er
eerst omzetting in nationaal recht nodig is.
§4. Materieel en formeel recht
Materieel recht: regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in hun onderling
verkeer
Formeel recht: regels over de wijze van procederen bij de rechter, ook bekend als procesrecht.
§5. De rechtsgebieden
Staatsrecht: bevat de regels die betrekking hebben op de organisatie van de Staat en zijn organen en op de
bevoegdheden van die organen.
- Het staatsrecht wordt gevormd door de Grondwet, die bestaat uit grondrechten
- Grondrechten vormen een categorie rechten die berusten op de gedachte dat de mens meer is dan alleen
onderdaan van een staat en dat de overheid dat meerdere heeft te eerbiedigen.
Bestuursrecht: heeft de juridische bestuursactiviteit van de overheid tot onderwerp. De rechtsverhouding
tussen overheid en burger staan centraal.
- Belangrijkste wettelijke regeling is de Algemene wet bestuursrecht (Awb)
De rechtsverhouding tussen overheid en burger komt voor een groot deel tot uiting in de beschikking.
- Beschikking: een besluit van een bestuursorgaan in een individueel geval. Gelden dus voor 1 persoon.
Beschikkingen verlenen rechten, maar leggen soms ook verplichtingen op. Zijn alleen rechtsgeldig als ze in
overeenstemming zijn met de wet en algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
- Op landelijk niveau zijn regering en ministers bevoegd om beschikkingen te geven.
Strafrecht: bedreigt bepaalde gedragingen met straf.
- Het materiële strafrecht geeft aan welke gedragingen strafbaar zijn, wie dader is en welke straffen voor
het plegen van strafbare feiten kunnen worden opgelegd.
- Het formele strafrecht bevat voorschriften over de gang van zaken bij de opsporing van strafbare feiten,
het onderzoek ter terechtzitting en de tenuitvoerlegging van de straf.
Wat is een tenuitvoerlegging? Uitvoering van een arrest of uitspraak
Strafbaar feit: een in de wet met straf bedreigde gedraging
- Belangrijkste sancties van strafrecht zijn: gevangenisstraf, de hechtenis, de taakstraf en de geldboete.
Overheid vervolgt en berecht strafbare feiten,
Ministerie heeft de bevoegdheid om tot strafrechtelijke vervolging van een strafbaar feit over te gaan.
Het is de rechter die beslist of iemand gestraft moet worden, en welke straf dan moet worden opgelegd.
Burgerlijk recht: juridische betrekkingen tussen personen onderling
Materieel privaatrecht kan je in 2 hoofdgroepen onderscheiden
1. Regels over de persoon: personen -en familie recht en rechtspersonenrecht
a. Personen -en familierecht regelt alle persoonlijke betrekkingen binnen buiten gezin: nationaliteit, recht
op naam, afstamming, huwelijk, ouderlijk gezag, voogdij en minderjarigheid.
Rechtspersonenrecht: rechtspersoon is een juridische samenwerkingsvorm die
Zelfstandig aan het rechtsverkeer kan deelnemen, zoals vereniging, stichting.
4
Inhoudsopgave
H1. Recht in het algemeen............................................................................................................................. 3
§1. inleiding..........................................................................................................................................................3
§2. De rechtsbronnen...........................................................................................................................................3
§3. Nationaal en internationaal recht..................................................................................................................4
§4. Materieel en formeel recht....................................................................................................................... 4
§5. De rechtsgebieden..........................................................................................................................................4
H2 recht en staat........................................................................................................................................... 5
§1. Trias Politica...................................................................................................................................................5
§2. Trias Politica in Nederland.............................................................................................................................6
§3. Nederland een democratische rechtsstaat....................................................................................................6
§4 Grondrechten..................................................................................................................................................7
§5. Decentralisatie...............................................................................................................................................7
H3. De wetgeving........................................................................................................................................... 8
§1. De wet als rechtsbron.....................................................................................................................................8
§1.1 wetten in materiële zin en wetten in formele zin.........................................................................................8
§1.2 wetgeving centrale overheid........................................................................................................................8
§2. de bevoegdheid tot wetgeving.......................................................................................................................9
§3. Bekendmaking van wetten...........................................................................................................................10
§4. Voorrang van wetgeving..............................................................................................................................10
§5. Algemene rechtsbeginselen.........................................................................................................................10
§7. Verdrag als rechtsbron.................................................................................................................................10
H4 – de rechtspraak..................................................................................................................................... 11
§3. Rechtspraak in eerste aanleg.......................................................................................................................11
§4. Rechtsspraak in hoger beroep en cassatie...................................................................................................12
§5. Vindplaatsen van de rechtspraak.................................................................................................................13
§9. Gewoonterecht.............................................................................................................................................13
§10. Algemene rechtsbeginselen.......................................................................................................................13
H5 – Het bestuur.......................................................................................................................................... 13
Afdeling 1 materieel bestuursrecht....................................................................................................................13
§1. Handelingen van bestuursorganen..............................................................................................................13
§2. De beschikking..............................................................................................................................................14
§3. handhaving in het bestuursrecht.................................................................................................................15
§4. bezwaar en beroep.......................................................................................................................................16
1
,H13 strafrecht.............................................................................................................................................. 16
§1. Legaliteitsbeginsel........................................................................................................................................16
§2. Materiële strafrecht.....................................................................................................................................17
§2.1 misdrijven en overtredingen......................................................................................................................17
§3.1 de delictsomschrijving: de bestanddelen...................................................................................................17
§6. De strafrechtelijke sancties..........................................................................................................................17
§7. De reclassering.............................................................................................................................................19
§8. De zin van de straf........................................................................................................................................19
H6. Het burgerlijk recht................................................................................................................................ 19
§1. Het Burgerlijk Wetboek................................................................................................................................19
§2. Het rechtssubject..........................................................................................................................................20
§3. Rechtsfeiten..................................................................................................................................................20
§3.1 rechtshandelingen......................................................................................................................................20
§3.2 Feitelijke handelingen met rechtsgevolg...................................................................................................20
2
,H1. Recht in het algemeen
§1. inleiding
Het recht heeft de taak om conflicten te voorkomen en bestaande conflicten op te lossen.
Dit wordt gedaan door middel van rechtsregels:
Rechtsregels hebben als doel om menselijk gedrag te ordenen en te uniformeren
(gelijkvormig/overeenstemmend maken) doordat ze voor iedereen gelijkelijk van kracht zijn.
Twee belangrijke functies van het recht:
1. Het ordent menselijk gedrag door het stellen van regels
2. Het recht zorgt dat die regels worden gehandhaafd door geschilbeslechting. (Het proces van het oplossen
van geschillen tussen partijen)
§2. De rechtsbronnen
Onder ‘recht’ verstaan we het geheel van geldende rechtsregels, oftewel positief recht.
Positief recht staat ook bekend als objectief recht.
Positief (of objectief) recht: betreft alle nu in Nederland geldende rechtsregels.
De rechtsregels van het objectieve recht ordenen de verhouding tussen personen door hen aan bevoegdheden
en verplichtingen toe te kennen.
(Bevoegdheid is het bezitten van toestemming om een handeling te mogen verrichten)
Subjectief recht: de bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel van objectief recht ontleent.
Objectief recht is een rechtsregel of verplichting die voor iedereen in de samenleving geldt. Subjectief recht is
een rechtsregel of verplichting die alleen voor een specifiek individu of bepaalde groep mensen geldt.
Het woord recht heeft 2 betekenissen: In het Engels is het duidelijker door 2 woorden:
1. Algemene regel(s) - Right: individuele bevoegdheid – subjectief recht
2. Individuele bevoegdheid - Law: algemene regel – objectief recht
Rechtsbronnen zijn de bronnen waaruit het geldend recht als het ware voortvloeit. Bij rechtsbronnen gaat het
om de vorm waarin rechtsregels zich voordoen, niet om de inhoud van de regels.
De Nederlandse rechtsbronnen:
1. De wet
2. De jurisprudentie (rechtsspraak)
3. De gewoonte
4. Verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
1. Wet: elk algemeen geldend geschreven rechtsregel die afkomstig is van een overheidsorgaan.
2. Jurisprudentie (rechtsspraak): als een wet onduidelijk is kan een rechter de onduidelijke regel uitleggen
door een nadere regel te maken of een nieuwe regel te formuleren. Als andere rechters deze regel gaan
gebruiken is er sprake van jurisprudentie.
3. Gewoonte: zijn niet in de wet vastgelegd, maar worden wel als bindende rechtsregels beschouwd en
nageleefd.
4. Verdragen: schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of tussen staten en volkenrechtelijke
organisaties.
3
, §3. Nationaal en internationaal recht
Soevereiniteit: binnen zijn grondgebied bepaalt ieder land de omvang en inhoud van zijn nationale
rechtsstelsel.
Volkenrecht: het deel van het internationaal recht dat rechtsregels bevat over het verkeer tussen staten
onderling en het verkeer tussen staten en volkenrechtelijke organisaties.
EVRM: Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.
EVRM is een rechtstreeks werkend verdrag.
Monistisch systeem: rechtsregels uit een verdrag kunnen deel uitmaken van het nationale recht zonder dat er
eerst omzetting in nationaal recht nodig is.
§4. Materieel en formeel recht
Materieel recht: regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in hun onderling
verkeer
Formeel recht: regels over de wijze van procederen bij de rechter, ook bekend als procesrecht.
§5. De rechtsgebieden
Staatsrecht: bevat de regels die betrekking hebben op de organisatie van de Staat en zijn organen en op de
bevoegdheden van die organen.
- Het staatsrecht wordt gevormd door de Grondwet, die bestaat uit grondrechten
- Grondrechten vormen een categorie rechten die berusten op de gedachte dat de mens meer is dan alleen
onderdaan van een staat en dat de overheid dat meerdere heeft te eerbiedigen.
Bestuursrecht: heeft de juridische bestuursactiviteit van de overheid tot onderwerp. De rechtsverhouding
tussen overheid en burger staan centraal.
- Belangrijkste wettelijke regeling is de Algemene wet bestuursrecht (Awb)
De rechtsverhouding tussen overheid en burger komt voor een groot deel tot uiting in de beschikking.
- Beschikking: een besluit van een bestuursorgaan in een individueel geval. Gelden dus voor 1 persoon.
Beschikkingen verlenen rechten, maar leggen soms ook verplichtingen op. Zijn alleen rechtsgeldig als ze in
overeenstemming zijn met de wet en algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
- Op landelijk niveau zijn regering en ministers bevoegd om beschikkingen te geven.
Strafrecht: bedreigt bepaalde gedragingen met straf.
- Het materiële strafrecht geeft aan welke gedragingen strafbaar zijn, wie dader is en welke straffen voor
het plegen van strafbare feiten kunnen worden opgelegd.
- Het formele strafrecht bevat voorschriften over de gang van zaken bij de opsporing van strafbare feiten,
het onderzoek ter terechtzitting en de tenuitvoerlegging van de straf.
Wat is een tenuitvoerlegging? Uitvoering van een arrest of uitspraak
Strafbaar feit: een in de wet met straf bedreigde gedraging
- Belangrijkste sancties van strafrecht zijn: gevangenisstraf, de hechtenis, de taakstraf en de geldboete.
Overheid vervolgt en berecht strafbare feiten,
Ministerie heeft de bevoegdheid om tot strafrechtelijke vervolging van een strafbaar feit over te gaan.
Het is de rechter die beslist of iemand gestraft moet worden, en welke straf dan moet worden opgelegd.
Burgerlijk recht: juridische betrekkingen tussen personen onderling
Materieel privaatrecht kan je in 2 hoofdgroepen onderscheiden
1. Regels over de persoon: personen -en familie recht en rechtspersonenrecht
a. Personen -en familierecht regelt alle persoonlijke betrekkingen binnen buiten gezin: nationaliteit, recht
op naam, afstamming, huwelijk, ouderlijk gezag, voogdij en minderjarigheid.
Rechtspersonenrecht: rechtspersoon is een juridische samenwerkingsvorm die
Zelfstandig aan het rechtsverkeer kan deelnemen, zoals vereniging, stichting.
4
