Samenvatting SV derdenwerking en aannemingscontracten

DERDENWERKING VAN AANNEMINGSCONTRACTEN: Rechtstreekse vordering onderaannemer en theorie van
kwalitatieve rechten




1

,Inleiding
1. Bouwproject als contractueel netwerk
-Contractsoverschrijdende samenwerking (interne werking bouwnetwerk)

-Aansprakelijkheid (externe werking bouwnetwerk)

-Aannemersstructuren in het bouwproces
 Keten van onderaanneming (verticale structuur)
o Er is één hoofdaannemer, die op zijn beurt verschillende onderaannemers inschakelt (bv.
dakwerker, loodgieter, vloerder).
o Deze onderaannemers kunnen op hun beurt ook weer onderaannemers inschakelen → zo
ontstaat een verticale keten.
o Deze keten van onderaanneming kan theoretisch oneindig doorgaan (meerdere graden)
o Juridische structuur: contractuele relaties verlopen verticaal tussen opeenvolgende partijen in de
keten
 Nevenaanneming (horizontale structuur)
o Opdrachtgever sluit zelf meerdere aannemingsovereenkomsten met verschillende aannemers.
o Er is geen hoofdaannemer; alle aannemers werken parallel naast elkaar.
o De opdrachtgever is hier de "spin in het web", en coördineert alle betrokken partijen.
o Juridische structuur: alle aannemers zijn rechtstreeks verbonden met de opdrachtgever, maar
niet met elkaar

-Samenwerking in het bouwproces: juridische en feitelijke verhoudingen
 Er zijn veel personen betrokken bij een bouwproject.
 Ze zijn juridisch onafhankelijk van elkaar, maar feitelijk wel sterk afhankelijk van elkaars werk.
 Er bestaat een grote interafhankelijkheid, zowel op:
o 1. Chronologisch niveau
 Volgende aannemer kan pas starten als de vorige zijn werk goed heeft afgerond.
 Voorbeeld: schilder kan pas beginnen als het pleisterwerk (plamuursel) van de stukadoor
goed is aangebracht.
o 2. Technisch niveau
 Materiaal of infrastructuur wordt gedeeld (bv. bouwkraan, steigers).
 Goede onderlinge coördinatie is noodzakelijk.

-Contractoverschrijdende samenwerking
 In de praktijk werken partijen vaak nauw samen, ook al hebben ze geen rechtstreekse contractuele band
met elkaar
 Contractsoverschrijdende samenwerking (interne werking bouwnetwerk) => valt buiten deze les
 Aansprakelijkheid (externe werking bouwnetwerk) => wat we in deze les gaan behandelen
o Bv. de dakwerker maakt een fout, waardoor de schilder schade lijdt.
o Ze hebben geen contract met elkaar – kan er toch aansprakelijkheid zijn?
o Kunnen bouwpartijen aansprakelijk gesteld worden buiten contract om (ASA – aansprakelijkheid
uit onrechtmatige daad)?

2. Contractuele aansprakelijkheid derden-bouwactoren
-Derdenwerking (als uitzondering op relativiteitsbeginsel)
 Derdenwerking betekent dat rechtsgevolgen van een rechtshandeling (zoals een contract) doorwerken
naar iemand die geen partij is bij die rechtshandeling
o <-> klassieke uitgangspunt in het contractenrecht: enkel contractspartijen gebonden zijn
(relativiteitsbeginsel)



2

, o Derdenwerking doorbreekt die regel: derde kan toch de gevolgen ondervinden van een
overeenkomst waar hij geen partij in is
 In het klassieke contractenrecht bestaat er symmetrie: wie partij is bij de overeenkomst, ondervindt de
gevolgen.
o Bij derdenwerking wordt symmetrie doorgeknipt: overeenkomst kan toch gevolgen hebben voor
derden
o Bv. onderaannemer spreekt de opdrachtgever aan, hoewel zij geen contract met elkaar hebben
-Derdenwerking is een uitzondering op het relativiteitsbeginsel, dat fundamenteel is in het contractenrecht
(artikel 5.103 eerste lid BW)
 Een overeenkomst houdt afspraken in voor partijen
o In principe kunnen andere personen (dan de contractspartijen) hier geen rechten uit putten of
verplicht worden iets te doen.
 Het respecteert normaal gezien de autonomie en zelfbeschikking van de derde:
o Een derde mag niet tegen zijn wil gebonden worden aan een contract.
 Ook het belang van de contractspartijen wordt beschermd
o Zij mogen niet worden aangesproken door derden die geen invloed hebben gehad op de inhoud
of de uitvoering van het contract.
 Toch bestaan er uitzonderingen
o In sommige gevallen toelaatbaar of wenselijk dat een derde toch rechten of plichten ondervindt
van een contract.
o Er bestaan juridische constructies waarbij derdenwerking wel wordt aanvaard.


-Twee belangrijke rechtsfiguren in het Belgische recht
 Rechtstreekse vordering van de onderaannemer
o De onderaannemer kan in bepaalde gevallen de opdrachtgever rechtstreeks aanspreken,
ondanks het ontbreken van een contractuele band.
 Leer van de kwalitatieve rechten
o Bepaalde contractuele rechten kunnen overgaan op een derde (bv. bij eigendomsoverdracht)
o Derde kan dan rechten uitoefenen uit een contract, ook al heeft hij dat contract zelf niet
gesloten

Rechtstreekse vordering onderaannemer
1. Begrip
-In de verhouding tussen onderaannemer en opdrachtgever => rechtstreekse vordering is typisch voorbeeld van
derdenwerking: de onderaannemer is geen partij bij het contract tussen opdrachtgever en hoofdaannemer,
maar kan opdrachtgever toch aanspreken

-Typisch Frans-Belgische rechtsfiguur: de rechtstreekse vordering => oorsprong in het oude Franse recht
 De rechtstreekse vordering bestond al in het Franse Burgerlijk Wetboek van 1804.
 Oorspronkelijk zeer beperkt toepassingsgebied: enkel voor metselaars, timmerlieden en andere werklui.
 Deze werkmannen konden hun loon rechtstreeks vorderen van de opdrachtgever, voor zover die nog iets
verschuldigd was aan de hoofdaannemer

-Uitbreiding in 1990: Wet van 17 februari 1990
 Economische achtergrond
o De bouwsector kreeg zware klappen door de economische crisissen in de jaren 1970-80 (zoals
de tweede oliecrisis).
o Dit leidde tot veel faillissementen van aannemers.
o Gevolg: onderaannemers werden niet meer betaald en gingen zelf ook failliet → sneeuwbaleffect
o Onderaannemers zaten vaak in een kwetsbaardere financiële positie dan hoofdaannemers.
 Doel van de wet van 1990: twee belangrijke maatregelen om de bouwsector te steunen

3