Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
Methodologie
1. Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
1.1 Inleiding
Methodologie = focust op hoe wetenschapsbeoefening functioneert en houdt dus niet
alleen rekening met kennis en beheersing van methodes en technieken
Aan wetenschap doen ≠ sinecure, het vergt grondige kennis over wetenschappelijk
proces, theoriehantering, principes, ethiek, technieken ... om aan wetenschap te doen +
heeft een institutionele en academisch karakter.
Vier doelstellingen methodologie
1. Fundamenten en basisprocedures van wetenschappelijk onderzoek: wat is
wetenschappelijk?
2. Studies evalueren op basis van hun wetenschappelijke merites: juiste
methodiek? Nuttig onderzoek?
3. Nodige vocabularium om over wetenschap te kunnen praten
4. Kritische omgang van wetenschappelijke resultaten en beoordelen van kwaliteit
1.2 Voorbeelden sociaalwetenschappelijk onderzoek
1.2.1 Opwarming van de aarde: Inconvenient truth vs. Great Global Warming Swindle
Beleidsmakers en politici gebruiken wetenschap om klimaatverandering aan te pakken
Klimaatdebat; de motor van de wetenschap is tegelijk de zwakte in het debat
→ Klimaatsceptici ‘Global Warming Swindle’ hanteren wetenschap om
klimaatverandering op een ander manier te verklaren
o Meer zonactiviteit en stijging zonvlekken
o Stijging van de temperatuur = stijging CO² halte
o Rol van de mens is hier marginaal
o Steun van oliemaatschappijen en industrie
→ Klimaatactivisten ‘Inconvenient Truth’
o Stijging CO² = stijging temperatuur
o Mens speelt cruciale rol op de klimaatverandering
Naomi & Conway: twee essentiële onderdelen van wetenschapsbeoefening worden
misbruikt om twijfel in het debat te zaaien
▪ Waarschijnlijkheid van de wetenschap: ‘ook de wetenschap is niet zeker’
1
,Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
▪ Tegensprekelijke debat: inherente kritische ingesteldheid van de
wetenschap om eigen claims in de verf te zetten
Het demarcatieprincipe – K. Popper
→ Wetenschap dient falsifieerbare uitspraken te produceren
= Er zijn theorieën die de uitspraken kunnen weerleggen
1.2.2 War against Crime NYC: Werkt het?
1990 – NYC als grootste crimineelstad beschouwd
Verklaring gegeven: Broken Windows Theory – Wilson & Kelling
=> Criminaliteit stijgt door gebrek aan sociale normen en controle om aan die normen
te houden
Op basis daarvan criminaliteitsbeleid invoeren: succesvol aanpak => NYC veilig
Een echt causaal verband? Beleid zorgde voor een daling in criminaliteit?
o Nee; voorwaarde 2 en 3 ontbreken
!! Volgens D. Hume drie voorwaarden om van causaliteit te spreken
1. Statistisch verband tussen A en B – covariantie
2. A moet voorafgaan aan B – duidelijke tijdsorde
3. Statistisch verband niet te verwijten aan een derde gebeurtenis C
o Vergroot schijnverband tussen A en B wanneer 3e factor C uit het oog
wordt verloren die invloed uitoefent op A en B
1.2.3 Botsende beschavingen – Clash of civilisations
Post-Cold War: Onduidelijkheid over de toekomst van de internationale politiek
→ Nieuwe vijand van het Westen nl. Islamfundamentalisme: 9/11, Zaventem,
Parijs, Taliban...
→ Volgens Huntington: Internationale politiek anno 1990-nu kenmerkt zich door
cultureel-religieuze breuklijnen
o Kritiek
▪ Visie op beschavingen is monolithisch zonder interne diversiteit
bv. Sub-Sahara Afrika, Westen inc. LATAM
▪ Noodzaak: veelzijdig historisch-vergelijkend onderzoek en
casestudies
1.2.4 Polls bij verkiezingen – verteken(en)d?
O.b.v. een suveryonderzoek via marktonderzoekbureaus uitgevoerd
→ Slechte methodologisch kwaliteit
2
,Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
o Geen toeval steekproef, het is via marktonderzoeksbureaus => goedkoper
o Geen vermelding foutenmarge of betrouwbaarheidsinterval
o Negeren non-respons; geen interesse/weten het nog niet...
1.2.5 Een wetenschapper als bokser?
L. Wacquant, Franse socioloog => participerende observatie, kwalitatief observatie
• In boks club in zwarte getto, Chicago
• Beeld krijgen van de Afro-Amerikaan in Chicago metropool
• Stereotypen achterhalen
1.2.6 Verband tussen agressie en gamen
Media-effectonderzoek
Geen consensus over verband tussen agressie tussen gamen en effecten daarvan
• Gebruik verschillende methoden en theoretische inzichten
• Vragen over validiteit en betrouwbaarheid
• Moeilijk causaliteit vastleggen; er kan sprake zijn van een omgekeerd verband
• Problematiek: weinig aandacht voor intermediaire variabelen; andere
kenmerken zoals geslacht spelen een rol
• Moeilijk op welk termijn de effecten moeten meten
• Naturalistische validiteit: In hoeverre kan je de resultaten uit een hoog artificieel
labo veralgemenen naar het echte leven?
o Vooral van sprake in experimenten
1.3 Wetenschappelijke aanpak
1.3.1 Wetenschap: een specifieke benadering
Wetenschappelijke kennis > lekenkennis
• Maakt gebruik van procedures, kritische zin, methoden... om waarheidsgehalte
te maximaliseren
o Methoden ≠ methodologie
▪ = geheel van specifieke technieken gebruikt om eenheden te
selecteren, gegevens verzamelen, analyseren en resultaten
rapporteren
• Institutie met waarden en normen die streng en goed bewaakt worden
1.3.2 Alternatieve bronnen van kennis over de werkelijkheid
Alternatieve bronnen; eigen ervaringen, waarden, ideologieën, populaire media...
• Eigen waarnemingen/waarden bevestigen door selectieve observatie
o Mensen/situaties observeren die je standpunt bevestigen
o Andere gevallen onterecht negeren
3
, Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
o Bv. Onhoffelijk gedrag bij Marokkaanse jongeren
• Massamedia/pop media
o Berichtgeving door verschillende zenders/journalisten die andere
aspecten van een conflict belichten
▪ Bv. Israel times vs. Palestijnse journalisten tijdens de genocide
van Gaza
o Risico van valse informatie en heel selectief
• Creationisme
o = Heelal, aarde, ruimte... geheel gecreëerd door een God/opperwezen
▪ Heilig geschrift: Torah, Bijbel, Koran...als 100% waar beschouwen
o Adam en Eva zelfde tijd als dino’s leefden, aarde is 6000 jaar oud
o Botsing met de wetenschap
▪ Heliocentrisme van Galilei en Copernicus vs. Geocentrisme
▪ Geologie en paleontologie vs. Verhalen uit Genesis: aarde = 7000
jaar oud en in 6 dagen gemaakt
• Ideologie
o Religie
▪ Wat er in de Bijbel of de Koran staat als waar aannemen, ook al
spreekt dat empirisch onderzoek tegen
o Racisme en seksisme tegenover vrouwen
▪ Intelligentieverschillen willen verklaren om discriminatie te
verantwoorden
o Ideologische vooringenomenheid speelt een belangrijke rol bij keuze van
het onderwerp, maar ook de interpretatie van de resultaten
1.4 Wat te verwachten methodologie
• Theorie = een coherent systeem van logisch, consistente en onderling
verbonden inzichten om een verschijnsel te verklaren/begrijpen.
• Micro- meso- macroniveau: hebben betrekking tot niveau van analyse en theorie
o Microniveau = (inter-) individuele niveau
o Mesoniveau = niveau van een organisatie, bedrijf of beweging
o Macroniveau = niveau van de samenleving/maatschappij
• Data/gegevens = gegevens verzameld door waarnemingen te doen
o Kan je beslissen of theoretische inzichten overeenkomen met de
werkelijkheid
4
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
Methodologie
1. Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
1.1 Inleiding
Methodologie = focust op hoe wetenschapsbeoefening functioneert en houdt dus niet
alleen rekening met kennis en beheersing van methodes en technieken
Aan wetenschap doen ≠ sinecure, het vergt grondige kennis over wetenschappelijk
proces, theoriehantering, principes, ethiek, technieken ... om aan wetenschap te doen +
heeft een institutionele en academisch karakter.
Vier doelstellingen methodologie
1. Fundamenten en basisprocedures van wetenschappelijk onderzoek: wat is
wetenschappelijk?
2. Studies evalueren op basis van hun wetenschappelijke merites: juiste
methodiek? Nuttig onderzoek?
3. Nodige vocabularium om over wetenschap te kunnen praten
4. Kritische omgang van wetenschappelijke resultaten en beoordelen van kwaliteit
1.2 Voorbeelden sociaalwetenschappelijk onderzoek
1.2.1 Opwarming van de aarde: Inconvenient truth vs. Great Global Warming Swindle
Beleidsmakers en politici gebruiken wetenschap om klimaatverandering aan te pakken
Klimaatdebat; de motor van de wetenschap is tegelijk de zwakte in het debat
→ Klimaatsceptici ‘Global Warming Swindle’ hanteren wetenschap om
klimaatverandering op een ander manier te verklaren
o Meer zonactiviteit en stijging zonvlekken
o Stijging van de temperatuur = stijging CO² halte
o Rol van de mens is hier marginaal
o Steun van oliemaatschappijen en industrie
→ Klimaatactivisten ‘Inconvenient Truth’
o Stijging CO² = stijging temperatuur
o Mens speelt cruciale rol op de klimaatverandering
Naomi & Conway: twee essentiële onderdelen van wetenschapsbeoefening worden
misbruikt om twijfel in het debat te zaaien
▪ Waarschijnlijkheid van de wetenschap: ‘ook de wetenschap is niet zeker’
1
,Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
▪ Tegensprekelijke debat: inherente kritische ingesteldheid van de
wetenschap om eigen claims in de verf te zetten
Het demarcatieprincipe – K. Popper
→ Wetenschap dient falsifieerbare uitspraken te produceren
= Er zijn theorieën die de uitspraken kunnen weerleggen
1.2.2 War against Crime NYC: Werkt het?
1990 – NYC als grootste crimineelstad beschouwd
Verklaring gegeven: Broken Windows Theory – Wilson & Kelling
=> Criminaliteit stijgt door gebrek aan sociale normen en controle om aan die normen
te houden
Op basis daarvan criminaliteitsbeleid invoeren: succesvol aanpak => NYC veilig
Een echt causaal verband? Beleid zorgde voor een daling in criminaliteit?
o Nee; voorwaarde 2 en 3 ontbreken
!! Volgens D. Hume drie voorwaarden om van causaliteit te spreken
1. Statistisch verband tussen A en B – covariantie
2. A moet voorafgaan aan B – duidelijke tijdsorde
3. Statistisch verband niet te verwijten aan een derde gebeurtenis C
o Vergroot schijnverband tussen A en B wanneer 3e factor C uit het oog
wordt verloren die invloed uitoefent op A en B
1.2.3 Botsende beschavingen – Clash of civilisations
Post-Cold War: Onduidelijkheid over de toekomst van de internationale politiek
→ Nieuwe vijand van het Westen nl. Islamfundamentalisme: 9/11, Zaventem,
Parijs, Taliban...
→ Volgens Huntington: Internationale politiek anno 1990-nu kenmerkt zich door
cultureel-religieuze breuklijnen
o Kritiek
▪ Visie op beschavingen is monolithisch zonder interne diversiteit
bv. Sub-Sahara Afrika, Westen inc. LATAM
▪ Noodzaak: veelzijdig historisch-vergelijkend onderzoek en
casestudies
1.2.4 Polls bij verkiezingen – verteken(en)d?
O.b.v. een suveryonderzoek via marktonderzoekbureaus uitgevoerd
→ Slechte methodologisch kwaliteit
2
,Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
o Geen toeval steekproef, het is via marktonderzoeksbureaus => goedkoper
o Geen vermelding foutenmarge of betrouwbaarheidsinterval
o Negeren non-respons; geen interesse/weten het nog niet...
1.2.5 Een wetenschapper als bokser?
L. Wacquant, Franse socioloog => participerende observatie, kwalitatief observatie
• In boks club in zwarte getto, Chicago
• Beeld krijgen van de Afro-Amerikaan in Chicago metropool
• Stereotypen achterhalen
1.2.6 Verband tussen agressie en gamen
Media-effectonderzoek
Geen consensus over verband tussen agressie tussen gamen en effecten daarvan
• Gebruik verschillende methoden en theoretische inzichten
• Vragen over validiteit en betrouwbaarheid
• Moeilijk causaliteit vastleggen; er kan sprake zijn van een omgekeerd verband
• Problematiek: weinig aandacht voor intermediaire variabelen; andere
kenmerken zoals geslacht spelen een rol
• Moeilijk op welk termijn de effecten moeten meten
• Naturalistische validiteit: In hoeverre kan je de resultaten uit een hoog artificieel
labo veralgemenen naar het echte leven?
o Vooral van sprake in experimenten
1.3 Wetenschappelijke aanpak
1.3.1 Wetenschap: een specifieke benadering
Wetenschappelijke kennis > lekenkennis
• Maakt gebruik van procedures, kritische zin, methoden... om waarheidsgehalte
te maximaliseren
o Methoden ≠ methodologie
▪ = geheel van specifieke technieken gebruikt om eenheden te
selecteren, gegevens verzamelen, analyseren en resultaten
rapporteren
• Institutie met waarden en normen die streng en goed bewaakt worden
1.3.2 Alternatieve bronnen van kennis over de werkelijkheid
Alternatieve bronnen; eigen ervaringen, waarden, ideologieën, populaire media...
• Eigen waarnemingen/waarden bevestigen door selectieve observatie
o Mensen/situaties observeren die je standpunt bevestigen
o Andere gevallen onterecht negeren
3
, Boek: KENNIS MAKEN: methodologie van de Sociale Wetenschappen
Auteurs: dr. Prof. Henk Roose (UGent) en dr. Prof Bart Meuleman (KUL)
o Bv. Onhoffelijk gedrag bij Marokkaanse jongeren
• Massamedia/pop media
o Berichtgeving door verschillende zenders/journalisten die andere
aspecten van een conflict belichten
▪ Bv. Israel times vs. Palestijnse journalisten tijdens de genocide
van Gaza
o Risico van valse informatie en heel selectief
• Creationisme
o = Heelal, aarde, ruimte... geheel gecreëerd door een God/opperwezen
▪ Heilig geschrift: Torah, Bijbel, Koran...als 100% waar beschouwen
o Adam en Eva zelfde tijd als dino’s leefden, aarde is 6000 jaar oud
o Botsing met de wetenschap
▪ Heliocentrisme van Galilei en Copernicus vs. Geocentrisme
▪ Geologie en paleontologie vs. Verhalen uit Genesis: aarde = 7000
jaar oud en in 6 dagen gemaakt
• Ideologie
o Religie
▪ Wat er in de Bijbel of de Koran staat als waar aannemen, ook al
spreekt dat empirisch onderzoek tegen
o Racisme en seksisme tegenover vrouwen
▪ Intelligentieverschillen willen verklaren om discriminatie te
verantwoorden
o Ideologische vooringenomenheid speelt een belangrijke rol bij keuze van
het onderwerp, maar ook de interpretatie van de resultaten
1.4 Wat te verwachten methodologie
• Theorie = een coherent systeem van logisch, consistente en onderling
verbonden inzichten om een verschijnsel te verklaren/begrijpen.
• Micro- meso- macroniveau: hebben betrekking tot niveau van analyse en theorie
o Microniveau = (inter-) individuele niveau
o Mesoniveau = niveau van een organisatie, bedrijf of beweging
o Macroniveau = niveau van de samenleving/maatschappij
• Data/gegevens = gegevens verzameld door waarnemingen te doen
o Kan je beslissen of theoretische inzichten overeenkomen met de
werkelijkheid
4
