Samenvatting Inleiding tot Boekhouden en Financiën
Inhoudsopgave
1 Hoofdstuk 1: De boekhoudkundige gelijkheid. Over bezittingen, schulden en eigen vermogen ____________ 4
1.1 Inleiding: wat is boekhouden? ______________________________________________________________________ 4
1.1.1 De taal van het bedrijfsleven _____________________________________________________________________ 4
1.1.2 Boekhoudkundige domeinen ____________________________________________________________________ 4
1.2 Regelgeving _______________________________________________________________________________________ 4
1.2.1 GAAP __________________________________________________________________________________________ 4
1.2.2 IFRS ___________________________________________________________________________________________ 5
1.2.3 Geconsolideerde jaarrekening ___________________________________________________________________ 5
1.3 Boekhoudkundige entiteit en transactie _____________________________________________________________ 5
1.3.1 Boekhoudkundige entiteit _______________________________________________________________________ 5
1.3.2 Boekhoudkundige transactie ____________________________________________________________________ 5
1.4 Juridisch kader ____________________________________________________________________________________ 5
1.4.1 Boekhoudkundige stromingen ___________________________________________________________________ 5
1.4.2 Boekhouding in België___________________________________________________________________________ 6
1.5 Auditing en Accounting ____________________________________________________________________________ 8
1.5.1 Jaarrekening ___________________________________________________________________________________ 8
1.5.2 Andere verslagen ______________________________________________________________________________ 10
1.6 De balans _______________________________________________________________________________________ 13
1.6.1 Activa ________________________________________________________________________________________ 13
1.6.2 Passiva _______________________________________________________________________________________ 13
1.6.3 Boekhoudkundige gelijkheid ____________________________________________________________________ 14
1.7 Case study – Teabag ______________________________________________________________________________ 14
2 Hoofdstuk 2: De toerekeningsaanpak. Over kosten, opbrengsten en dividenden ________________________ 15
2.1 De resultatenrekening ____________________________________________________________________________ 15
2.2 Resultaatverwerking ______________________________________________________________________________ 17
2.2.1 Boekhoudkundige gelijkheid ____________________________________________________________________ 17
2.3 Wanneer worden opbrengsten en kosten geboekt? __________________________________________________ 17
2.3.1 Toerekeningsaanpak: dubbele boekhouding (accrual accounting)__________________________________ 17
2.3.2 Kasaanpak: enkel in vereenvoudigde boekhouding _______________________________________________ 19
2.3.3 Toerekeningsaanpak vs. kasaanpak _____________________________________________________________ 19
2.4 Case study – Teabag ______________________________________________________________________________ 19
3 Hoofdstuk 3: Het boekhoudkundige proces. Over debets en credits, dagboeken en grootboeken. _______ 21
3.1 Het boekhoudkundige proces _____________________________________________________________________ 21
3.1.1 Journaalboeking _______________________________________________________________________________ 21
3.1.2 Transfer naar het grootboek ____________________________________________________________________ 22
3.1.3 Proef- en saldibalans __________________________________________________________________________ 23
3.1.4 Jaarrekening __________________________________________________________________________________ 24
3.2 Algemeen aanvaarde boekhoudkundige beginsels __________________________________________________ 24
3.2.1 Continuïteit (Going-concern) ___________________________________________________________________ 24
3.2.2 Materialiteit ___________________________________________________________________________________ 25
3.3 Boekhoudkundige verwerking van voorraden________________________________________________________ 25
3.3.1 Permanente voorraadstelsel ____________________________________________________________________ 25
3.3.2 Periodiek voorraadstelsel ______________________________________________________________________ 26
3.4 Case study – Teabag ______________________________________________________________________________ 26
3.4.1 Journaalboeking _______________________________________________________________________________ 26
1
, 3.4.2 Transfer naar het grootboek ____________________________________________________________________ 27
3.4.3 Proef- en saldibalans __________________________________________________________________________ 28
3.4.4 Jaarrekening __________________________________________________________________________________ 28
4 Hoofdstuk 4: De verkoopcyclus. Over btw en dubieuze debiteuren _____________________________________ 30
4.1 Realisatie van de omzet ___________________________________________________________________________ 30
4.1.1 Verschil omzet en verkopen ____________________________________________________________________ 30
4.1.2 Manieren op opbrengst te boeken _______________________________________________________________ 30
4.1.3 Verkoop boekhoudkundig ______________________________________________________________________ 30
4.2 Belasting over de toegevoegde waarde (BTW) _______________________________________________________ 30
4.3 Dubieuze debiteuren _____________________________________________________________________________ 32
4.3.1 Geïndividualiseerde methode___________________________________________________________________ 32
4.3.2 Forfaitaire methode ____________________________________________________________________________ 34
5 Hoofdstuk 5: De aankoopcyclus. Over voorraden en kortingen _________________________________________ 36
5.1 Voorraad ________________________________________________________________________________________ 36
5.2 Waardering voorraden ____________________________________________________________________________ 36
5.2.1 Aanschaffingswaarde __________________________________________________________________________ 36
5.2.2 Marktprijs _____________________________________________________________________________________ 37
5.2.2.1 Lower of cost or market ___________________________________________________________________ 37
5.2.2.2 Conservatisme ___________________________________________________________________________ 37
5.3 Boekhoudkundige verwerking van voorraden________________________________________________________ 37
5.3.1 Permanent <> periodiek voorraadstelsel _________________________________________________________ 37
5.3.2 Voorraadcorrectieboekingen ___________________________________________________________________ 38
5.3.2.1 Geïndividualiseerde waardering ___________________________________________________________ 38
5.3.2.2 Geglobaliseerde waardering _______________________________________________________________ 38
5.3.3 Consistentie __________________________________________________________________________________ 39
5.3.3.1 Vergelijking FIFO en LIFO __________________________________________________________________ 40
5.4 Kortingen ________________________________________________________________________________________ 40
5.4.1 Kredietnota’s __________________________________________________________________________________ 41
5.4.2 Handelskortingen______________________________________________________________________________ 41
5.4.3 Betalingskortingen _____________________________________________________________________________ 42
6 Hoofdstuk 6: De overlopende rekeningen. Over uitstel-en anticipatieposten ____________________________ 43
6.1 Categorieën overlopende rekeningen ______________________________________________________________ 43
6.1.1 Uitstelposten__________________________________________________________________________________ 44
6.1.2 Anticipatieposten ______________________________________________________________________________ 44
6.2 Werkwijzen voor uitstelposten _____________________________________________________________________ 44
6.2.1 Over te dragen kosten __________________________________________________________________________ 44
6.2.2 Over te dragen opbrengsten ____________________________________________________________________ 45
6.3 Werkwijzen voor anticipatieposten_________________________________________________________________ 46
6.3.1 Toe te rekenen kosten __________________________________________________________________________ 46
6.3.2 Verworven opbrengsten ________________________________________________________________________ 46
6.4 Samenvatting leerstof ____________________________________________________________________________ 46
7 Investeringsanalyse __________________________________________________________________________________ 47
7.1 Inleiding _________________________________________________________________________________________ 47
7.2 Tijdswaarde van geld _____________________________________________________________________________ 47
7.3 Huidige waarde __________________________________________________________________________________ 47
7.3.1 Berekening ____________________________________________________________________________________ 47
7.3.2 Evaluatie van investeringsvoorstel ______________________________________________________________ 48
7.3.2.1 Accept/rejectbeslissingen_________________________________________________________________ 48
7.3.2.2 Vergelijking zonder kapitaalrantsoenering __________________________________________________ 49
7.4 Rendement ______________________________________________________________________________________ 49
2
, 7.4.1 Berekening ____________________________________________________________________________________ 49
7.4.2 Accept/rejectbeslissing ________________________________________________________________________ 49
7.5 Paybackmethode ________________________________________________________________________________ 50
7.6 Inflatie __________________________________________________________________________________________ 50
3
, 1 Hoofdstuk 1: De boekhoudkundige gelijkheid.
Over bezittingen, schulden en eigen vermogen
1.1 Inleiding: wat is boekhouden?
Boekhouden = Identificatie, registratie en samenvatting van financiële informatie en rapportering naar belanghebbenden
Boekhouding vertaalt in cijfers wat er in de vennootschap allemaal gebeurt
Gebeurtenissen worden geanalyseerd en geregistreerd
à wordt samengevat in de jaarrekening (financieel overzicht)
à Elke belanghebbende kan deze checken
België is uniek qua transparantie.
1.1.1 De taal van het bedrijfsleven
Boekhoudkundige informatie is belangrijk voor iedereen die een beslissing wenst te nemen met een economische impact.
Partijen die belang hebben bij de activiteiten van de onderneming omdat zij erdoor worden beïnvloed (stakeholders/gebruikers):
• Aandeelhouders/beleggers willen weten of een onderneming een goede investering is.
• Crediteuren (schuldeisers zoals banken en leveranciers) willen weten of ze krediet kunnen verstrekken, hoeveel en voor
hoe lang?
• Klanten willen weten of ze kunnen vertrouwen op een goede naverkoopdienst.
• Overheid (fiscus, statistieken)
• Overige (concurrenten, werknemers, vakbonden)
1.1.2 Boekhoudkundige domeinen
1.2 Regelgeving
1.2.1 GAAP
= Generally Accepted Accounting Principles
= Algemeen aanvaarde boekhoudkundige beginselen
à Geheel van afspraken die zijn overeengekomen om op enige consistene manier gebeurtenissen te boeken
Elk land heeft eigen GAAP. Kleine verschillen tussen verschillende landen.
• BE GAAP
• US GAAP (FASB)
• IFRS
• …
4
Inhoudsopgave
1 Hoofdstuk 1: De boekhoudkundige gelijkheid. Over bezittingen, schulden en eigen vermogen ____________ 4
1.1 Inleiding: wat is boekhouden? ______________________________________________________________________ 4
1.1.1 De taal van het bedrijfsleven _____________________________________________________________________ 4
1.1.2 Boekhoudkundige domeinen ____________________________________________________________________ 4
1.2 Regelgeving _______________________________________________________________________________________ 4
1.2.1 GAAP __________________________________________________________________________________________ 4
1.2.2 IFRS ___________________________________________________________________________________________ 5
1.2.3 Geconsolideerde jaarrekening ___________________________________________________________________ 5
1.3 Boekhoudkundige entiteit en transactie _____________________________________________________________ 5
1.3.1 Boekhoudkundige entiteit _______________________________________________________________________ 5
1.3.2 Boekhoudkundige transactie ____________________________________________________________________ 5
1.4 Juridisch kader ____________________________________________________________________________________ 5
1.4.1 Boekhoudkundige stromingen ___________________________________________________________________ 5
1.4.2 Boekhouding in België___________________________________________________________________________ 6
1.5 Auditing en Accounting ____________________________________________________________________________ 8
1.5.1 Jaarrekening ___________________________________________________________________________________ 8
1.5.2 Andere verslagen ______________________________________________________________________________ 10
1.6 De balans _______________________________________________________________________________________ 13
1.6.1 Activa ________________________________________________________________________________________ 13
1.6.2 Passiva _______________________________________________________________________________________ 13
1.6.3 Boekhoudkundige gelijkheid ____________________________________________________________________ 14
1.7 Case study – Teabag ______________________________________________________________________________ 14
2 Hoofdstuk 2: De toerekeningsaanpak. Over kosten, opbrengsten en dividenden ________________________ 15
2.1 De resultatenrekening ____________________________________________________________________________ 15
2.2 Resultaatverwerking ______________________________________________________________________________ 17
2.2.1 Boekhoudkundige gelijkheid ____________________________________________________________________ 17
2.3 Wanneer worden opbrengsten en kosten geboekt? __________________________________________________ 17
2.3.1 Toerekeningsaanpak: dubbele boekhouding (accrual accounting)__________________________________ 17
2.3.2 Kasaanpak: enkel in vereenvoudigde boekhouding _______________________________________________ 19
2.3.3 Toerekeningsaanpak vs. kasaanpak _____________________________________________________________ 19
2.4 Case study – Teabag ______________________________________________________________________________ 19
3 Hoofdstuk 3: Het boekhoudkundige proces. Over debets en credits, dagboeken en grootboeken. _______ 21
3.1 Het boekhoudkundige proces _____________________________________________________________________ 21
3.1.1 Journaalboeking _______________________________________________________________________________ 21
3.1.2 Transfer naar het grootboek ____________________________________________________________________ 22
3.1.3 Proef- en saldibalans __________________________________________________________________________ 23
3.1.4 Jaarrekening __________________________________________________________________________________ 24
3.2 Algemeen aanvaarde boekhoudkundige beginsels __________________________________________________ 24
3.2.1 Continuïteit (Going-concern) ___________________________________________________________________ 24
3.2.2 Materialiteit ___________________________________________________________________________________ 25
3.3 Boekhoudkundige verwerking van voorraden________________________________________________________ 25
3.3.1 Permanente voorraadstelsel ____________________________________________________________________ 25
3.3.2 Periodiek voorraadstelsel ______________________________________________________________________ 26
3.4 Case study – Teabag ______________________________________________________________________________ 26
3.4.1 Journaalboeking _______________________________________________________________________________ 26
1
, 3.4.2 Transfer naar het grootboek ____________________________________________________________________ 27
3.4.3 Proef- en saldibalans __________________________________________________________________________ 28
3.4.4 Jaarrekening __________________________________________________________________________________ 28
4 Hoofdstuk 4: De verkoopcyclus. Over btw en dubieuze debiteuren _____________________________________ 30
4.1 Realisatie van de omzet ___________________________________________________________________________ 30
4.1.1 Verschil omzet en verkopen ____________________________________________________________________ 30
4.1.2 Manieren op opbrengst te boeken _______________________________________________________________ 30
4.1.3 Verkoop boekhoudkundig ______________________________________________________________________ 30
4.2 Belasting over de toegevoegde waarde (BTW) _______________________________________________________ 30
4.3 Dubieuze debiteuren _____________________________________________________________________________ 32
4.3.1 Geïndividualiseerde methode___________________________________________________________________ 32
4.3.2 Forfaitaire methode ____________________________________________________________________________ 34
5 Hoofdstuk 5: De aankoopcyclus. Over voorraden en kortingen _________________________________________ 36
5.1 Voorraad ________________________________________________________________________________________ 36
5.2 Waardering voorraden ____________________________________________________________________________ 36
5.2.1 Aanschaffingswaarde __________________________________________________________________________ 36
5.2.2 Marktprijs _____________________________________________________________________________________ 37
5.2.2.1 Lower of cost or market ___________________________________________________________________ 37
5.2.2.2 Conservatisme ___________________________________________________________________________ 37
5.3 Boekhoudkundige verwerking van voorraden________________________________________________________ 37
5.3.1 Permanent <> periodiek voorraadstelsel _________________________________________________________ 37
5.3.2 Voorraadcorrectieboekingen ___________________________________________________________________ 38
5.3.2.1 Geïndividualiseerde waardering ___________________________________________________________ 38
5.3.2.2 Geglobaliseerde waardering _______________________________________________________________ 38
5.3.3 Consistentie __________________________________________________________________________________ 39
5.3.3.1 Vergelijking FIFO en LIFO __________________________________________________________________ 40
5.4 Kortingen ________________________________________________________________________________________ 40
5.4.1 Kredietnota’s __________________________________________________________________________________ 41
5.4.2 Handelskortingen______________________________________________________________________________ 41
5.4.3 Betalingskortingen _____________________________________________________________________________ 42
6 Hoofdstuk 6: De overlopende rekeningen. Over uitstel-en anticipatieposten ____________________________ 43
6.1 Categorieën overlopende rekeningen ______________________________________________________________ 43
6.1.1 Uitstelposten__________________________________________________________________________________ 44
6.1.2 Anticipatieposten ______________________________________________________________________________ 44
6.2 Werkwijzen voor uitstelposten _____________________________________________________________________ 44
6.2.1 Over te dragen kosten __________________________________________________________________________ 44
6.2.2 Over te dragen opbrengsten ____________________________________________________________________ 45
6.3 Werkwijzen voor anticipatieposten_________________________________________________________________ 46
6.3.1 Toe te rekenen kosten __________________________________________________________________________ 46
6.3.2 Verworven opbrengsten ________________________________________________________________________ 46
6.4 Samenvatting leerstof ____________________________________________________________________________ 46
7 Investeringsanalyse __________________________________________________________________________________ 47
7.1 Inleiding _________________________________________________________________________________________ 47
7.2 Tijdswaarde van geld _____________________________________________________________________________ 47
7.3 Huidige waarde __________________________________________________________________________________ 47
7.3.1 Berekening ____________________________________________________________________________________ 47
7.3.2 Evaluatie van investeringsvoorstel ______________________________________________________________ 48
7.3.2.1 Accept/rejectbeslissingen_________________________________________________________________ 48
7.3.2.2 Vergelijking zonder kapitaalrantsoenering __________________________________________________ 49
7.4 Rendement ______________________________________________________________________________________ 49
2
, 7.4.1 Berekening ____________________________________________________________________________________ 49
7.4.2 Accept/rejectbeslissing ________________________________________________________________________ 49
7.5 Paybackmethode ________________________________________________________________________________ 50
7.6 Inflatie __________________________________________________________________________________________ 50
3
, 1 Hoofdstuk 1: De boekhoudkundige gelijkheid.
Over bezittingen, schulden en eigen vermogen
1.1 Inleiding: wat is boekhouden?
Boekhouden = Identificatie, registratie en samenvatting van financiële informatie en rapportering naar belanghebbenden
Boekhouding vertaalt in cijfers wat er in de vennootschap allemaal gebeurt
Gebeurtenissen worden geanalyseerd en geregistreerd
à wordt samengevat in de jaarrekening (financieel overzicht)
à Elke belanghebbende kan deze checken
België is uniek qua transparantie.
1.1.1 De taal van het bedrijfsleven
Boekhoudkundige informatie is belangrijk voor iedereen die een beslissing wenst te nemen met een economische impact.
Partijen die belang hebben bij de activiteiten van de onderneming omdat zij erdoor worden beïnvloed (stakeholders/gebruikers):
• Aandeelhouders/beleggers willen weten of een onderneming een goede investering is.
• Crediteuren (schuldeisers zoals banken en leveranciers) willen weten of ze krediet kunnen verstrekken, hoeveel en voor
hoe lang?
• Klanten willen weten of ze kunnen vertrouwen op een goede naverkoopdienst.
• Overheid (fiscus, statistieken)
• Overige (concurrenten, werknemers, vakbonden)
1.1.2 Boekhoudkundige domeinen
1.2 Regelgeving
1.2.1 GAAP
= Generally Accepted Accounting Principles
= Algemeen aanvaarde boekhoudkundige beginselen
à Geheel van afspraken die zijn overeengekomen om op enige consistene manier gebeurtenissen te boeken
Elk land heeft eigen GAAP. Kleine verschillen tussen verschillende landen.
• BE GAAP
• US GAAP (FASB)
• IFRS
• …
4
