Inleiding rechten juridisch vaardig
Uitgewerkte leerdoelen leereenheid 1 t/m 10
Leereenheid 1: Rechtsbegrippen en wettenbundel
Wat wordt verstaan onder positief recht, en wat is het verschil met ideaal recht?
Positief recht: Het recht dat in een bepaalde gemeenschap door mensen is vastgesteld of erkend is.
Ideale recht: Het recht wat men wens en nastrevenswaardig vindt.
Verschil tussen positief recht en ideaal recht: Het positieve recht onderscheidt zich van het ideale
recht doordat het door mensen is vastgesteld.
Wat wordt verstaan onder objectief en subjectief recht en wat zijn de verschillen daartussen?
Objectief recht: Het geheel van alle rechtsregels wat in een samenleving geldt.
Subjectief recht: Juridische bevoegdheden die een persoon kan hebben. Het gaat over de
bevoegdheid die iemand heeft om aanspraak te maken op het objectieve recht.
Voorbeeld: Grondrechten of het recht van de werknemer op zijn loon en het recht van de
verhuurder op de huurprijs.
Verschil objectief recht en subjectief recht: Het objectieve recht gaat over regels en het subjectieve
recht gaat over de rechten die iemand kan hebben.
Wat wordt onder codificatie wordt verstaan?
Alle rechtsregels op een rechtsgebied op een systematische wijze in een wetboek (codex) op te
nemen. Het doel van codificatie was een einde maken aan de bestaande lokale en regionale
verschillen in rechtsregels en in de juridische praktijk. Hiermee kwam er een einde aan de
rechtsonzekerheid en kon willekeur in de toepassing van het recht worden bestreden.
Wat is het verschil is tussen dwingend en aanvullend recht
Dwingend recht: Rechtsregels waarvan niet mag worden afgeweken.
Voorbeeld: Zijn te vinden in het arbeidsrecht, huurrecht, strafrecht en het goederenrecht.
Aanvullend recht: Rechtsregels waarvan wel mag worden afgeweken voor zover er niks anders is
afgesproken.
Voorbeeld: Is te vinden in het verbintenissenrecht.
Wat wordt verstaan onder formeel en materieel recht en wat zijn de verschillen daartussen?
Formeel recht: Daarin staat hoe het materiele recht gehandhaafd moet worden als dat geschonden
is.
Materieel recht: Regels die aangeven welke rechten, plichten en bevoegdheden de burger heeft. De
inhoud staat centraal en niet de procedure.
Voorbeeld: Te vinden in het Burgerlijk Wetboek, Wetboek van Strafrecht en de Grondwet.
Verschil tussen formeel recht en materieel recht: Het heeft geen betrekking op de verschillen tussen
de rechtsgebieden, maar op de vraag of een rechtsregel aangeeft welke rechten en plichten er zijn of
hoe die rechten en plichten gerealiseerd of gehandhaafd kunnen worden.
,Wat is het onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht en wat zijn voorbeelden daarbij?
Formeel strafrecht: Daarin worden de regels en beginselen over procedures beschreven hoe het
materiële strafrecht gehandhaafd kan worden. Te vinden in het Wetboek van Strafvordering.
Voorbeeld: Wanneer iemand wordt opgepakt voor diefstal van een fiets staan zijn rechten en hoe
het proces verloopt beschreven in het Wetboek van Strafvordering.
Materieel strafrecht: De regels die aangeven welke gedragingen strafbaar zijn en welke straf op
welke strafbare gedragingen staan. Te vinden in het Wetboek van Strafrecht.
Voorbeeld: “Je bestelt op internet een aantal boeken. Wat zijn de rechten en plichten van jou, de
koper? En wat zijn de rechten en plichten van de verkoper? Degene die iets besteld is verplicht om
de verkoper het bedrag te betalen wat hij daarvoor vraagt. De verkoper is daarna verplicht om de
bestelde artikelen te leveren aan de koper” 1.
Wat zijn strafbepalingen en sanctienormen?
Strafbepalingen: Bevatten een omschrijving van het strafbare feit en zijn te vinden in het Wetboek
van Strafrecht en in een aantal bijzondere wetten zoals de Wegenverkeerswet.
Sanctienormen: Specificatie van de straf die iemand kan krijgen wanneer hij zich niet aan een
gedragsnorm houdt.
Wat is het verschil tussen misdrijven en overtredingen?
Misdrijven: Zijn rechtsdelicten waarbij het gaat om gedragingen die altijd en overal in brede kring als
(moreel) afkeurenswaardig worden gezien.
Overtredingen: Zijn wetsdelicten en hebben betrekking op gedragingen die pas hun diskwalificatie
door de wetgever hun afkeurenswaardige karakter zouden verkrijgen.
Wat wordt er bedoeld wanneer er gezegd wordt dat het strafrecht het ultimum remedium is?
Dat het een uiterst middel is en dat dit alleen gebruikt mag worden wanneer andere mogelijkheden
van de rechtsorde niet toereikend zijn.
Wat is het verschil tussen de begrippen dolus en culpa?
Dolus: Opzet en dat wil zeggen dat de dader willens en wetens de bestanddelen van de
delictsomschrijving vervult.
Voorbeeld: Mishandling en moord.
Culpa: Schuld en dat wil zeggen dat het aspect ‘willens en wetens’ ontbreekt en dat het gaat om
onachtzaamheid. Dus men had beter moeten weten en handelen. Schuld is aanwezig wanneer men
tekortschiet in een zorgplicht, in verantwoordelijkheid ten aanzien van een bepaald rechtsgoed. Men
is nalatig geweest en er is sprake van onvoorzichtigheid.
Voorbeeld: Dood door schuld of brand door schuld.
Verschil tussen dolus en culpa: Bij dolus handelt de dader opzettelijk en bij culpa is het handelen
onopzettelijk. Het verschil zit hem vooral in de bedoeling van de dader.
1
http://www.advocaatvoorstrafrecht.nl/materieel-strafrecht-procedure
,Welke tekst in een wettenbundel is van de wetgever afkomstig is en welke van de uitgever?
De volgende elementen in de wet- en regelgeving zijn afkomstig van de wet- of regelgever:
- Opschrift: Bevat de naam van de wet of regeling en vaak tussen haakjes de citeertitel, de
korte naam van de wet of regelgeving.
- Aanhef: Bestaat (afhankelijk van de soort regelgeving) uit één of meer standaardzinnen: ‘Wij
Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje Naussau,
enz. enz. enz.’ of ‘Allen die deze zullen zien of horen lezen, saluut! Doen te weten’.
- Considerans: Hierin wordt in korte standaardzinnen de bestaansreden van de wet of regeling
uiteengezet. Vaak wordt verwezen naar reeds bestaande wetgeving waarop de wet of
regeling is gebaseerd.
- Corpus: De eigenlijke inhoud van de wet of regeling, bestaande uit genummerde artikelen.
- Slot: Bevat de ondertekening van de wet of regeling, met daarin een bevel tot publicatie,
plaats en datum van bekrachtiging, plaats en datum van bekendmaking en de handtekening
van één of meer ministers en/of staatssecretarissen en (bij wetgeving) van de koning.
- Bijlagen: Soms wordt de tekst gevolgd door een bijlage. Deze bestaat vaak uit een
opsomming van regelgeving waarnaar een artikel in de wet of regeling verwijst. Voor de
leesbaarheid van de tekst wordt deze opsomming niet in het artikel zelf opgenomen, maar
vindt een verwijzing plaats.
De volgende elementen zijn het werk van de uitgever van een wetseditie:
- Thematische indeling: Ingedeeld in bijv.: Publiekrecht, Privaatrecht, Strafrecht, Staatsrecht,
Bestuursrecht, Procesrecht, Verdragen etc.
- Paginanummering
- Indexen van wet en regelgeving: Voor of achterin de wetbundel staan indexen van de
opgenomen wetteksten, alfabetisch en/of per deel gerangschikt.
- Trefwoordenregister: Dit is handig wanneer je een wetsartikel wilt opzoeken.
- Margeteksten: Een korte aanduiding van de inhoud van het nevenstaande artikel.
- Verwijzingen: Soms staan er verwijzingen bij een wetsartikel naar verwante regelgeving.
- Redactionele toevoegingen: Soms geeft de redactie van een wetseditie aan dat een
onderdeel niet is opgenomen, zoals een bijlage van een wet.
Een gelaagde structuur in een wet herkennen.
Gelaagde structuur: Er worden eerst algemene artikelen genoemd en op een andere plaats in het
wetboek worden er specifiekere artikelen genoemd waarbij de algemene artikelen ook van
toepassing zijn.
Wat wordt er bedoeld met een definitiebepaling en hoe herken je deze?
Definitiebepaling: Staan vaak in de eerste artikelen van een wet of regelgeving en gelden slechts
voor de desbetreffende wet. Het zijn begrippen uit de wet die worden uitgelegd zodat er geen
verwarring over de betekenis ontstaat.
In een wettelijke bepaling het rechtsgevolg en de voorwaarden waaronder dat in kan treden
herkennen
Rechtsgevolg: Hetgeen wat volgt nadat een natuurlijk of rechtspersoon een rechtshandeling heeft
verricht.
, Voorbeeld 1: Bepaal welk rechtsgevolg intreedt onder welke voorwaarde.
Artikel 6:31 Burgerlijk wetboek luidt:
“Betaling aan een onbekwame schuldeiser bevrijdt de schuldenaar, voor zover het betaalde de
onbekwame tot werkelijk voordeel heeft gestrekt of in de macht is gekomen van diens wettelijke
vertegenwoordiger.”
Het rechtsgevolg dat intreedt: bevrijding van de schuldenaar
De voorwaarden waaronder het rechtsgevolg intreedt:
1) betaling aan een onbekwame schuldeiser
2a) voor zover het betaalde de onbekwame tot werkelijk voordeel heeft gestrekt
2b) of in de macht is gekomen van diens wettelijke vertegenwoordiger
Voorbeeld 2: Bepaal welk rechtsgevolg intreedt onder welke voorwaarde.
Artikel 3:49 Algemene wet bestuursrecht luidt:
“Ter motivering van een besluit of een onderdeel daarvan kan worden volstaan met een verwijzing
naar een met het oog daarop uitgebracht advies, indien het advies zelf de motivering bevat en van
het advies kennis is of wordt gegeven.”
Het rechtsgevolg dat intreedt: ter motivering van een besluit of een onderdeel daarvan kan worden
volstaan met een verwijzing naar een met het oog daarop uitgebracht advies
De voorwaarden waaronder het rechtsgevolg intreedt:
1) indien het advies zelf de motivering bevat
2a) en van het advies kennis is gegeven
2b) of van het advies kennis wordt gegeven
Wat wordt verstaan onder cumulatieve en alternatieve voorwaarden en hoe herken je deze?
Cumulatieve voorwaarden: Daarbij treedt het gevolg slechts in als aan alle voorwaarden wordt
voldaan. Cumulatieve voorwaarden zijn soms te herkennen aan het gebruik van het woord “en”.
Alternatieve voorwaarden: Daarbij treedt een gevolg in als er aan tenminste 1 voorwaarde wordt
voldaan. Alternatieve voorwaarden zijn soms te herkennen aan het gebruik van woorden als “of” en
“hetzij”.
Leereenheid 2: Wetten en wetgeving
Wat is de betekenis en vorm van de trias politica in Nederland?
Trias politica: Is de klassieke leer over hoe de staatsmacht het best verdeeld kan worden. In 1748
kwam de Fransman Montesquieu met de leer van de drie politieke machten ‘De l’esprit des lois’. De
opvatting van de trias politica is dat er sprake is van een machtenscheiding. De term “macht” duidt in
dit verband op een staatsorgaan of een samenstel van staatsorganen. Aan elke macht wordt maar
één bepaald soort functie toegekend, zodat een macht niet twee verschillende functies kan
uitoefenen.
Trias politica in Nederland: In Nederland is de gematigde versie gerealiseerd. Dit betekent dat er
geen sprake is van een volledige scheiding maar eerder van een machtenspreiding en van een
systeem van evenwicht, de check and balances. Zo wordt de wetgevende functie mede uitgeoefend
door de regering, een orgaan dat tot de uitvoerende macht behoort.
- Wetgevende macht: De Staten-Generaal en de regering.
- Uitvoerende macht: De ministers en de Koning in beperkte mate.
- Rechtsprekende macht: Rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad.
Uitgewerkte leerdoelen leereenheid 1 t/m 10
Leereenheid 1: Rechtsbegrippen en wettenbundel
Wat wordt verstaan onder positief recht, en wat is het verschil met ideaal recht?
Positief recht: Het recht dat in een bepaalde gemeenschap door mensen is vastgesteld of erkend is.
Ideale recht: Het recht wat men wens en nastrevenswaardig vindt.
Verschil tussen positief recht en ideaal recht: Het positieve recht onderscheidt zich van het ideale
recht doordat het door mensen is vastgesteld.
Wat wordt verstaan onder objectief en subjectief recht en wat zijn de verschillen daartussen?
Objectief recht: Het geheel van alle rechtsregels wat in een samenleving geldt.
Subjectief recht: Juridische bevoegdheden die een persoon kan hebben. Het gaat over de
bevoegdheid die iemand heeft om aanspraak te maken op het objectieve recht.
Voorbeeld: Grondrechten of het recht van de werknemer op zijn loon en het recht van de
verhuurder op de huurprijs.
Verschil objectief recht en subjectief recht: Het objectieve recht gaat over regels en het subjectieve
recht gaat over de rechten die iemand kan hebben.
Wat wordt onder codificatie wordt verstaan?
Alle rechtsregels op een rechtsgebied op een systematische wijze in een wetboek (codex) op te
nemen. Het doel van codificatie was een einde maken aan de bestaande lokale en regionale
verschillen in rechtsregels en in de juridische praktijk. Hiermee kwam er een einde aan de
rechtsonzekerheid en kon willekeur in de toepassing van het recht worden bestreden.
Wat is het verschil is tussen dwingend en aanvullend recht
Dwingend recht: Rechtsregels waarvan niet mag worden afgeweken.
Voorbeeld: Zijn te vinden in het arbeidsrecht, huurrecht, strafrecht en het goederenrecht.
Aanvullend recht: Rechtsregels waarvan wel mag worden afgeweken voor zover er niks anders is
afgesproken.
Voorbeeld: Is te vinden in het verbintenissenrecht.
Wat wordt verstaan onder formeel en materieel recht en wat zijn de verschillen daartussen?
Formeel recht: Daarin staat hoe het materiele recht gehandhaafd moet worden als dat geschonden
is.
Materieel recht: Regels die aangeven welke rechten, plichten en bevoegdheden de burger heeft. De
inhoud staat centraal en niet de procedure.
Voorbeeld: Te vinden in het Burgerlijk Wetboek, Wetboek van Strafrecht en de Grondwet.
Verschil tussen formeel recht en materieel recht: Het heeft geen betrekking op de verschillen tussen
de rechtsgebieden, maar op de vraag of een rechtsregel aangeeft welke rechten en plichten er zijn of
hoe die rechten en plichten gerealiseerd of gehandhaafd kunnen worden.
,Wat is het onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht en wat zijn voorbeelden daarbij?
Formeel strafrecht: Daarin worden de regels en beginselen over procedures beschreven hoe het
materiële strafrecht gehandhaafd kan worden. Te vinden in het Wetboek van Strafvordering.
Voorbeeld: Wanneer iemand wordt opgepakt voor diefstal van een fiets staan zijn rechten en hoe
het proces verloopt beschreven in het Wetboek van Strafvordering.
Materieel strafrecht: De regels die aangeven welke gedragingen strafbaar zijn en welke straf op
welke strafbare gedragingen staan. Te vinden in het Wetboek van Strafrecht.
Voorbeeld: “Je bestelt op internet een aantal boeken. Wat zijn de rechten en plichten van jou, de
koper? En wat zijn de rechten en plichten van de verkoper? Degene die iets besteld is verplicht om
de verkoper het bedrag te betalen wat hij daarvoor vraagt. De verkoper is daarna verplicht om de
bestelde artikelen te leveren aan de koper” 1.
Wat zijn strafbepalingen en sanctienormen?
Strafbepalingen: Bevatten een omschrijving van het strafbare feit en zijn te vinden in het Wetboek
van Strafrecht en in een aantal bijzondere wetten zoals de Wegenverkeerswet.
Sanctienormen: Specificatie van de straf die iemand kan krijgen wanneer hij zich niet aan een
gedragsnorm houdt.
Wat is het verschil tussen misdrijven en overtredingen?
Misdrijven: Zijn rechtsdelicten waarbij het gaat om gedragingen die altijd en overal in brede kring als
(moreel) afkeurenswaardig worden gezien.
Overtredingen: Zijn wetsdelicten en hebben betrekking op gedragingen die pas hun diskwalificatie
door de wetgever hun afkeurenswaardige karakter zouden verkrijgen.
Wat wordt er bedoeld wanneer er gezegd wordt dat het strafrecht het ultimum remedium is?
Dat het een uiterst middel is en dat dit alleen gebruikt mag worden wanneer andere mogelijkheden
van de rechtsorde niet toereikend zijn.
Wat is het verschil tussen de begrippen dolus en culpa?
Dolus: Opzet en dat wil zeggen dat de dader willens en wetens de bestanddelen van de
delictsomschrijving vervult.
Voorbeeld: Mishandling en moord.
Culpa: Schuld en dat wil zeggen dat het aspect ‘willens en wetens’ ontbreekt en dat het gaat om
onachtzaamheid. Dus men had beter moeten weten en handelen. Schuld is aanwezig wanneer men
tekortschiet in een zorgplicht, in verantwoordelijkheid ten aanzien van een bepaald rechtsgoed. Men
is nalatig geweest en er is sprake van onvoorzichtigheid.
Voorbeeld: Dood door schuld of brand door schuld.
Verschil tussen dolus en culpa: Bij dolus handelt de dader opzettelijk en bij culpa is het handelen
onopzettelijk. Het verschil zit hem vooral in de bedoeling van de dader.
1
http://www.advocaatvoorstrafrecht.nl/materieel-strafrecht-procedure
,Welke tekst in een wettenbundel is van de wetgever afkomstig is en welke van de uitgever?
De volgende elementen in de wet- en regelgeving zijn afkomstig van de wet- of regelgever:
- Opschrift: Bevat de naam van de wet of regeling en vaak tussen haakjes de citeertitel, de
korte naam van de wet of regelgeving.
- Aanhef: Bestaat (afhankelijk van de soort regelgeving) uit één of meer standaardzinnen: ‘Wij
Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje Naussau,
enz. enz. enz.’ of ‘Allen die deze zullen zien of horen lezen, saluut! Doen te weten’.
- Considerans: Hierin wordt in korte standaardzinnen de bestaansreden van de wet of regeling
uiteengezet. Vaak wordt verwezen naar reeds bestaande wetgeving waarop de wet of
regeling is gebaseerd.
- Corpus: De eigenlijke inhoud van de wet of regeling, bestaande uit genummerde artikelen.
- Slot: Bevat de ondertekening van de wet of regeling, met daarin een bevel tot publicatie,
plaats en datum van bekrachtiging, plaats en datum van bekendmaking en de handtekening
van één of meer ministers en/of staatssecretarissen en (bij wetgeving) van de koning.
- Bijlagen: Soms wordt de tekst gevolgd door een bijlage. Deze bestaat vaak uit een
opsomming van regelgeving waarnaar een artikel in de wet of regeling verwijst. Voor de
leesbaarheid van de tekst wordt deze opsomming niet in het artikel zelf opgenomen, maar
vindt een verwijzing plaats.
De volgende elementen zijn het werk van de uitgever van een wetseditie:
- Thematische indeling: Ingedeeld in bijv.: Publiekrecht, Privaatrecht, Strafrecht, Staatsrecht,
Bestuursrecht, Procesrecht, Verdragen etc.
- Paginanummering
- Indexen van wet en regelgeving: Voor of achterin de wetbundel staan indexen van de
opgenomen wetteksten, alfabetisch en/of per deel gerangschikt.
- Trefwoordenregister: Dit is handig wanneer je een wetsartikel wilt opzoeken.
- Margeteksten: Een korte aanduiding van de inhoud van het nevenstaande artikel.
- Verwijzingen: Soms staan er verwijzingen bij een wetsartikel naar verwante regelgeving.
- Redactionele toevoegingen: Soms geeft de redactie van een wetseditie aan dat een
onderdeel niet is opgenomen, zoals een bijlage van een wet.
Een gelaagde structuur in een wet herkennen.
Gelaagde structuur: Er worden eerst algemene artikelen genoemd en op een andere plaats in het
wetboek worden er specifiekere artikelen genoemd waarbij de algemene artikelen ook van
toepassing zijn.
Wat wordt er bedoeld met een definitiebepaling en hoe herken je deze?
Definitiebepaling: Staan vaak in de eerste artikelen van een wet of regelgeving en gelden slechts
voor de desbetreffende wet. Het zijn begrippen uit de wet die worden uitgelegd zodat er geen
verwarring over de betekenis ontstaat.
In een wettelijke bepaling het rechtsgevolg en de voorwaarden waaronder dat in kan treden
herkennen
Rechtsgevolg: Hetgeen wat volgt nadat een natuurlijk of rechtspersoon een rechtshandeling heeft
verricht.
, Voorbeeld 1: Bepaal welk rechtsgevolg intreedt onder welke voorwaarde.
Artikel 6:31 Burgerlijk wetboek luidt:
“Betaling aan een onbekwame schuldeiser bevrijdt de schuldenaar, voor zover het betaalde de
onbekwame tot werkelijk voordeel heeft gestrekt of in de macht is gekomen van diens wettelijke
vertegenwoordiger.”
Het rechtsgevolg dat intreedt: bevrijding van de schuldenaar
De voorwaarden waaronder het rechtsgevolg intreedt:
1) betaling aan een onbekwame schuldeiser
2a) voor zover het betaalde de onbekwame tot werkelijk voordeel heeft gestrekt
2b) of in de macht is gekomen van diens wettelijke vertegenwoordiger
Voorbeeld 2: Bepaal welk rechtsgevolg intreedt onder welke voorwaarde.
Artikel 3:49 Algemene wet bestuursrecht luidt:
“Ter motivering van een besluit of een onderdeel daarvan kan worden volstaan met een verwijzing
naar een met het oog daarop uitgebracht advies, indien het advies zelf de motivering bevat en van
het advies kennis is of wordt gegeven.”
Het rechtsgevolg dat intreedt: ter motivering van een besluit of een onderdeel daarvan kan worden
volstaan met een verwijzing naar een met het oog daarop uitgebracht advies
De voorwaarden waaronder het rechtsgevolg intreedt:
1) indien het advies zelf de motivering bevat
2a) en van het advies kennis is gegeven
2b) of van het advies kennis wordt gegeven
Wat wordt verstaan onder cumulatieve en alternatieve voorwaarden en hoe herken je deze?
Cumulatieve voorwaarden: Daarbij treedt het gevolg slechts in als aan alle voorwaarden wordt
voldaan. Cumulatieve voorwaarden zijn soms te herkennen aan het gebruik van het woord “en”.
Alternatieve voorwaarden: Daarbij treedt een gevolg in als er aan tenminste 1 voorwaarde wordt
voldaan. Alternatieve voorwaarden zijn soms te herkennen aan het gebruik van woorden als “of” en
“hetzij”.
Leereenheid 2: Wetten en wetgeving
Wat is de betekenis en vorm van de trias politica in Nederland?
Trias politica: Is de klassieke leer over hoe de staatsmacht het best verdeeld kan worden. In 1748
kwam de Fransman Montesquieu met de leer van de drie politieke machten ‘De l’esprit des lois’. De
opvatting van de trias politica is dat er sprake is van een machtenscheiding. De term “macht” duidt in
dit verband op een staatsorgaan of een samenstel van staatsorganen. Aan elke macht wordt maar
één bepaald soort functie toegekend, zodat een macht niet twee verschillende functies kan
uitoefenen.
Trias politica in Nederland: In Nederland is de gematigde versie gerealiseerd. Dit betekent dat er
geen sprake is van een volledige scheiding maar eerder van een machtenspreiding en van een
systeem van evenwicht, de check and balances. Zo wordt de wetgevende functie mede uitgeoefend
door de regering, een orgaan dat tot de uitvoerende macht behoort.
- Wetgevende macht: De Staten-Generaal en de regering.
- Uitvoerende macht: De ministers en de Koning in beperkte mate.
- Rechtsprekende macht: Rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad.
