LOKALE POLITIEK
Samenvatting
Joren Brauwers
Academiejaar 2023-2024
, H1: INTRODUCTIE VAN LOKALE POLITIEK
Deel 1: algemeen
WAT IS LOKALE POLITIEK ?
Met lokale politiek in België bedoelt men het bestuur en de besluitvorming op het niveau van de gemeenten, steden &
provincies. Dit is het laagste bestuursniveau in het land en richt zich op zaken die direct betrekking hebben op de
inwoners van een bepaalde plaats.
Gemeente = de gemeentelijke politiek georganiseerd via gemeenteraadsverkiezingen, die om de zes jaar plaatsvinden. Hierbij
kiezen de inwoners hun gemeenteraad, die vervolgens het schepencollege (college van burgemeester en schepenen) aanstelt,
met de burgemeester als hoofd. Lokale politiek is dus sterk gericht op de directe leefomgeving van de burgers en de praktische
zaken die daar spelen
Provincie = De provinciale politiek houdt zich bezig met zaken die een grotere regio betreffen dan de gemeenten, maar kleiner
zijn dan het gewestelijk of federaal niveau. Daarom is het ook een INTERMEDIAIRE positie (tussenliggende) De provinciale
politiek wordt vormgegeven door de provincieraad, die eveneens om de zes jaar verkozen wordt tijdens de
provincieraadsverkiezingen. Deze raad stelt de deputatie aan, die het dagelijks bestuur van de provincie waarneemt, onder
leiding van de gouverneur, die als voorzitter optreedt.
WAT IS POLITIEK IN HET ALGEMEEN?
Politiek = het besturen van een samenleving, hiermee wordt een bepaalde bevolking op een territorium bedoeld, om deze te
besturen worden bindende collectieve beslissingen voor die samenleving (om ze te organiseren, & problemen op te lossen),
bindende collectieve beslissingen zijn beslissingen/regels die DWINGEND ZIJN voor iedereen op dat territorium.
- LOKALE politiek = bestuur van een samenleving, op het laagste niveau (bevolking in een gemeente of provincie)
VERGELIJKING GEMEENTE -PROVINCIES
Wetgevend niveau (rechtsreeks verkozen)
- Gemeente = gemeenteraad
- Provincie = provincieraad
Uitvoerend niveau (coalitie/meerderheid op het wetgevend niveau)
- Gemeente = college burgemeester en schepenen (voorzitter burgemeester)
- Provincies = deputatie (voorzitter gouverneur maar zonder stemrecht mag geen beslissingen nemen, wordt
niet verkozen. Is een soort toezichthouder, en is het GEZICHT van de provincie)
Gezicht van het niveau
- Gemeente = Burgemeester
- Provincie = Provinciegouverneur
1
,In Vlaanderen kennen wij het systeem van MONISME, & geen dualisme (dit is in Nederland)
- Dualisme = scheiding van functies, hierbij kun je NIET tegelijkertijd lid zijn van
o (1) Het college van burgemeester & schepenen – Gemeenteraad
o (2) Provincieraad & deputatie
- Monisme = Je moet het lokale bestuur eigenlijk zien als één geheel, je kan dus in beide wetgevende &
uitvoerende tak zitten, echter heb ik PERSOONLIJK wel vragen bij (scheiding der machten?)
BELANGRIJK
Zoals eerder vermeld, draait LOKALE POLITIEK rond het bestuur & de
beslissingsvorming in (1) Gemeente & (2) Provincies, belangrijk hierbij is dat je wel
moet beseffen dat LOKALE politiek veel ruimer is dan enkel het lokale bestuur…
Er zijn nog andere actoren in de samenleving die ok ene impact hebben op de lokale
politiek
- (1) Kernspelers: Het lokale bestuur, bestaande uit:
o Politiek bestuur (politieke organen)
o Administratief bestuur: Dit zijn de ambtenaren die
verantwoordelijk zijn voor de praktische uitvoering van het
beleid dat de politici hebben vastgesteld
▪ GEMEENTE: De top van de ambtelijke organisatie bestaat uit een algemeen directeur en een
financieel directeur, Nu de ambtelijke organisatie heeft nog wel een belangrijke figuur, namelijk
het managementteam (vergader orgaan, waar de belangrijkste spelers samenkomen, met veel
andere leden) = scharnier tussen bestuur/politiek en administratie
▪ Provincie: gaat het over PROVINCIEGRIFFIER, FINANCIEEL DIRECTEUR & MANAGEMENTTEAM
- (2) MAAR lokale politiek is ruimer dan enkel & alleen he bestuur OOK ANDERE actoren spelen een belangrijke rol in
de lokale politiek
o Privé-sector (bedrijven,..)
o Middenveld: (Vakbonden, verenigingen,…)
o Burgers = Verhouding politiek-burger, we moeten zien dat het volk ook wat
te zeggen heeft in de politiek & dat er naar de belangen wordt geluisterd. En
dat volksvertegenwoordigers het VOLK OOK VERTEGENWOORDIGEN!!!!!
▪ Doel van lokale politiek, is om politiek ook zo dicht mogelijk bij de
burger te brengen, dan men het idee heeft dat er ook werkelijk
naar alle burgers wordt geluisterd
• De vraag is of de burger nog wel inspraak heeft bij de burger,
veel mensen denken dat hun invloed beperkt blijft tot het stemmen om de 6 jaar, echter zijn
er nog wel een aantal INSPRAAKmogelijkheden. Dit zijn instrumenten waardoor de burger
toch de politiek kan beïnvloeden
o Bv: Adviesraden, burgerpanel, volksraadpleging, klachtenbehandeling,
verzoekschrift,,…
Er zijn eigenlijk 3 belangrijke kenmerken van LOKALE POLITIEK, namelijk
(1) Nabijheid = politiek dat dicht bij de burger ligt. Het gaat over zaken die je in je directe leefomgeving merkt, zoals
wegen, afvalophaling, en veiligheid (politie & brandweer)
a. De gemeentelijke bevoegdheden zijn erg ruim en omvatten alles wat te maken heeft met het "gemeentelijk
belang", met andere woorden met de collectieve noden van de inwoners. In theorie kan een gemeente
alles doen wat haar niet is verboden, gaande van het bouwen van een sporthal tot het aanleggen van
wegen, huisvesting, sociale bijstand (OCMW), te werkstelling,…
(2) Vertrouwen = vertrouwen in politiek in België, ligt de lokale overheid het hoogste (hoger dan federaal). Dit komt
doordat mensen vaak direct resultaten zien van lokale beslissingen.
(3) Tevredenheid = Burger zijn vaak tevreden over lokale overheden. Ze ervaren dat problemen zoals openbare werken,
veiligheid en dienstverlening goed worden aangepakt.
2
, LOKALE POLITIEK IN EUROPA
Page & Goldsmith hebben in 1987 eigenlijk een onderzoek gedaan naar hoe het LOKALE BESTUUR in verschillende Europese
Landen toen werd georganiseerd. Hierbij maakten ze eigenlijk een onderscheid tussen 2 verschillende Bestuurstradities,
namelijk:
- (1) Noordelijke traditie (bv: Scandinavische landen)
o Kenmerk 1: Grote Gemeenten (bv: Zweden kent maar 268 gemeente)
o Kenmerk 2: Grote autonomie
- (2) Zuidelijke traditie (bv: Frankrijk)
o Kenmerk 1: Veel & kleine gemeente (bv; Frankrijk kent meer als 30.000
o Kenmerk 2: Strikt toezicht van hogere niveau’s
o Kenmerk 3: Veel Cumulatie van politieke mandaten, waarbij lokale politici eigenlijk ook politieke taken
opnam op hogere niveau’s (omdat gemeente eigenlijk niet zoveel te zeggen heeft)
België kun je in dit opzicht eerder zien als een tussenpositie, maar toch wel wat meer leunend naar de kant van de noordelijke
tradities. Aangezien wij niet zo extreem veel gemeente hebben, & toch wel een zekere autonomie, MAAR hedendaagse
kritiek (van de auteurs zelf): De opdeling tussen Noord & Zuid is vandaag NIET meer relevant, omwille van convergentie:
Landen uit het zuidelijke mdoel hebben elementen van het noordelijk model overgenomen & omgekeerd
- Bv: België is verminderd in het aantal gemeente ten opzichte van toen, omwille van Fusies!!!
CUMUL
De term cumul (afkorting van cumulatie) verwijst naar het cumuleren of samenvoegen van meerdere politieke
mandaten door één persoon. In de Belgische politiek betekent dit dat een politicus zowel op nationaal, regionaal,
provinciaal als op lokaal niveau mandaten kan combineren.
- Voorbeelden van cumuls zijn:
• Een politicus kan zowel federaal parlementslid zijn als burgemeester van een gemeente.
• Iemand kan lid zijn van het Vlaams Parlement en tegelijkertijd een uitvoerende functie uitoefenen
op lokaal niveau, zoals schepen
CUMULATIE gebeurt enorm veel in België, men spreekt eigenlijk over 2 grote vormen:
- (1) Nationalisatie van de gemeentepolitiek: Ministers/parlementslid van Federaal of regionaal (Vlaams)
niveau, die kandidaat zijn op de LOKALE verkiezen (voor in de gemeenteraad)
- (2) Lokalisatie van de nationale politiek (omgekeerde): Waarbij lokale politici ook kandidaat zijn op hoog
niveau
CUMULVERBOD
FEDERAAL & REGIONAAL NIVEAU: Hierbij mag een PARLEMENTSLID GEEN lid zijn van de uitvoerende macht (regering)… Als
een volksvertegenwoordiger (wetgevende macht) minister (uitvoerende macht) wordt, dan wordt hij automatisch tijdelijk
vervangen in het parlement!!!!!
LOKAAL NIVEAU: Er geldt in België echter wel 1 belangrijke cumulregel: “Een uitvoerend of Vlaams mandaat (het
ministerschap) mag niet gecombineerd worden met een uitvoerend gemeentelijk mandaat (burgmeester, schepenen)” Je mag
dus NOOIT 2 uitvoerende mandaten vervullen
- Voor Burgemeester & Schepenen gelden ONVERENIGBAARHEDEN met diverse mandaten (die mag je niet opnemen
in combinatie met college van burgemeester & schepenen
o (1) Gedeputeerde (lid van deputatie = uitvoerend orgaan van de provincie)
o (2) Ministers (uitvoerend orgaan van andere niveaus)
- (!!!!) ONVERENIGBAARHEID geldt NIET bij lidmaatschap GEMEENTERAAD
o Zowel de burgemeester & schepenen kunnen zowel lid zijn van het college (uitvoerende tak) als van de
gemeenteraad (wetgevende tak)
3
Samenvatting
Joren Brauwers
Academiejaar 2023-2024
, H1: INTRODUCTIE VAN LOKALE POLITIEK
Deel 1: algemeen
WAT IS LOKALE POLITIEK ?
Met lokale politiek in België bedoelt men het bestuur en de besluitvorming op het niveau van de gemeenten, steden &
provincies. Dit is het laagste bestuursniveau in het land en richt zich op zaken die direct betrekking hebben op de
inwoners van een bepaalde plaats.
Gemeente = de gemeentelijke politiek georganiseerd via gemeenteraadsverkiezingen, die om de zes jaar plaatsvinden. Hierbij
kiezen de inwoners hun gemeenteraad, die vervolgens het schepencollege (college van burgemeester en schepenen) aanstelt,
met de burgemeester als hoofd. Lokale politiek is dus sterk gericht op de directe leefomgeving van de burgers en de praktische
zaken die daar spelen
Provincie = De provinciale politiek houdt zich bezig met zaken die een grotere regio betreffen dan de gemeenten, maar kleiner
zijn dan het gewestelijk of federaal niveau. Daarom is het ook een INTERMEDIAIRE positie (tussenliggende) De provinciale
politiek wordt vormgegeven door de provincieraad, die eveneens om de zes jaar verkozen wordt tijdens de
provincieraadsverkiezingen. Deze raad stelt de deputatie aan, die het dagelijks bestuur van de provincie waarneemt, onder
leiding van de gouverneur, die als voorzitter optreedt.
WAT IS POLITIEK IN HET ALGEMEEN?
Politiek = het besturen van een samenleving, hiermee wordt een bepaalde bevolking op een territorium bedoeld, om deze te
besturen worden bindende collectieve beslissingen voor die samenleving (om ze te organiseren, & problemen op te lossen),
bindende collectieve beslissingen zijn beslissingen/regels die DWINGEND ZIJN voor iedereen op dat territorium.
- LOKALE politiek = bestuur van een samenleving, op het laagste niveau (bevolking in een gemeente of provincie)
VERGELIJKING GEMEENTE -PROVINCIES
Wetgevend niveau (rechtsreeks verkozen)
- Gemeente = gemeenteraad
- Provincie = provincieraad
Uitvoerend niveau (coalitie/meerderheid op het wetgevend niveau)
- Gemeente = college burgemeester en schepenen (voorzitter burgemeester)
- Provincies = deputatie (voorzitter gouverneur maar zonder stemrecht mag geen beslissingen nemen, wordt
niet verkozen. Is een soort toezichthouder, en is het GEZICHT van de provincie)
Gezicht van het niveau
- Gemeente = Burgemeester
- Provincie = Provinciegouverneur
1
,In Vlaanderen kennen wij het systeem van MONISME, & geen dualisme (dit is in Nederland)
- Dualisme = scheiding van functies, hierbij kun je NIET tegelijkertijd lid zijn van
o (1) Het college van burgemeester & schepenen – Gemeenteraad
o (2) Provincieraad & deputatie
- Monisme = Je moet het lokale bestuur eigenlijk zien als één geheel, je kan dus in beide wetgevende &
uitvoerende tak zitten, echter heb ik PERSOONLIJK wel vragen bij (scheiding der machten?)
BELANGRIJK
Zoals eerder vermeld, draait LOKALE POLITIEK rond het bestuur & de
beslissingsvorming in (1) Gemeente & (2) Provincies, belangrijk hierbij is dat je wel
moet beseffen dat LOKALE politiek veel ruimer is dan enkel het lokale bestuur…
Er zijn nog andere actoren in de samenleving die ok ene impact hebben op de lokale
politiek
- (1) Kernspelers: Het lokale bestuur, bestaande uit:
o Politiek bestuur (politieke organen)
o Administratief bestuur: Dit zijn de ambtenaren die
verantwoordelijk zijn voor de praktische uitvoering van het
beleid dat de politici hebben vastgesteld
▪ GEMEENTE: De top van de ambtelijke organisatie bestaat uit een algemeen directeur en een
financieel directeur, Nu de ambtelijke organisatie heeft nog wel een belangrijke figuur, namelijk
het managementteam (vergader orgaan, waar de belangrijkste spelers samenkomen, met veel
andere leden) = scharnier tussen bestuur/politiek en administratie
▪ Provincie: gaat het over PROVINCIEGRIFFIER, FINANCIEEL DIRECTEUR & MANAGEMENTTEAM
- (2) MAAR lokale politiek is ruimer dan enkel & alleen he bestuur OOK ANDERE actoren spelen een belangrijke rol in
de lokale politiek
o Privé-sector (bedrijven,..)
o Middenveld: (Vakbonden, verenigingen,…)
o Burgers = Verhouding politiek-burger, we moeten zien dat het volk ook wat
te zeggen heeft in de politiek & dat er naar de belangen wordt geluisterd. En
dat volksvertegenwoordigers het VOLK OOK VERTEGENWOORDIGEN!!!!!
▪ Doel van lokale politiek, is om politiek ook zo dicht mogelijk bij de
burger te brengen, dan men het idee heeft dat er ook werkelijk
naar alle burgers wordt geluisterd
• De vraag is of de burger nog wel inspraak heeft bij de burger,
veel mensen denken dat hun invloed beperkt blijft tot het stemmen om de 6 jaar, echter zijn
er nog wel een aantal INSPRAAKmogelijkheden. Dit zijn instrumenten waardoor de burger
toch de politiek kan beïnvloeden
o Bv: Adviesraden, burgerpanel, volksraadpleging, klachtenbehandeling,
verzoekschrift,,…
Er zijn eigenlijk 3 belangrijke kenmerken van LOKALE POLITIEK, namelijk
(1) Nabijheid = politiek dat dicht bij de burger ligt. Het gaat over zaken die je in je directe leefomgeving merkt, zoals
wegen, afvalophaling, en veiligheid (politie & brandweer)
a. De gemeentelijke bevoegdheden zijn erg ruim en omvatten alles wat te maken heeft met het "gemeentelijk
belang", met andere woorden met de collectieve noden van de inwoners. In theorie kan een gemeente
alles doen wat haar niet is verboden, gaande van het bouwen van een sporthal tot het aanleggen van
wegen, huisvesting, sociale bijstand (OCMW), te werkstelling,…
(2) Vertrouwen = vertrouwen in politiek in België, ligt de lokale overheid het hoogste (hoger dan federaal). Dit komt
doordat mensen vaak direct resultaten zien van lokale beslissingen.
(3) Tevredenheid = Burger zijn vaak tevreden over lokale overheden. Ze ervaren dat problemen zoals openbare werken,
veiligheid en dienstverlening goed worden aangepakt.
2
, LOKALE POLITIEK IN EUROPA
Page & Goldsmith hebben in 1987 eigenlijk een onderzoek gedaan naar hoe het LOKALE BESTUUR in verschillende Europese
Landen toen werd georganiseerd. Hierbij maakten ze eigenlijk een onderscheid tussen 2 verschillende Bestuurstradities,
namelijk:
- (1) Noordelijke traditie (bv: Scandinavische landen)
o Kenmerk 1: Grote Gemeenten (bv: Zweden kent maar 268 gemeente)
o Kenmerk 2: Grote autonomie
- (2) Zuidelijke traditie (bv: Frankrijk)
o Kenmerk 1: Veel & kleine gemeente (bv; Frankrijk kent meer als 30.000
o Kenmerk 2: Strikt toezicht van hogere niveau’s
o Kenmerk 3: Veel Cumulatie van politieke mandaten, waarbij lokale politici eigenlijk ook politieke taken
opnam op hogere niveau’s (omdat gemeente eigenlijk niet zoveel te zeggen heeft)
België kun je in dit opzicht eerder zien als een tussenpositie, maar toch wel wat meer leunend naar de kant van de noordelijke
tradities. Aangezien wij niet zo extreem veel gemeente hebben, & toch wel een zekere autonomie, MAAR hedendaagse
kritiek (van de auteurs zelf): De opdeling tussen Noord & Zuid is vandaag NIET meer relevant, omwille van convergentie:
Landen uit het zuidelijke mdoel hebben elementen van het noordelijk model overgenomen & omgekeerd
- Bv: België is verminderd in het aantal gemeente ten opzichte van toen, omwille van Fusies!!!
CUMUL
De term cumul (afkorting van cumulatie) verwijst naar het cumuleren of samenvoegen van meerdere politieke
mandaten door één persoon. In de Belgische politiek betekent dit dat een politicus zowel op nationaal, regionaal,
provinciaal als op lokaal niveau mandaten kan combineren.
- Voorbeelden van cumuls zijn:
• Een politicus kan zowel federaal parlementslid zijn als burgemeester van een gemeente.
• Iemand kan lid zijn van het Vlaams Parlement en tegelijkertijd een uitvoerende functie uitoefenen
op lokaal niveau, zoals schepen
CUMULATIE gebeurt enorm veel in België, men spreekt eigenlijk over 2 grote vormen:
- (1) Nationalisatie van de gemeentepolitiek: Ministers/parlementslid van Federaal of regionaal (Vlaams)
niveau, die kandidaat zijn op de LOKALE verkiezen (voor in de gemeenteraad)
- (2) Lokalisatie van de nationale politiek (omgekeerde): Waarbij lokale politici ook kandidaat zijn op hoog
niveau
CUMULVERBOD
FEDERAAL & REGIONAAL NIVEAU: Hierbij mag een PARLEMENTSLID GEEN lid zijn van de uitvoerende macht (regering)… Als
een volksvertegenwoordiger (wetgevende macht) minister (uitvoerende macht) wordt, dan wordt hij automatisch tijdelijk
vervangen in het parlement!!!!!
LOKAAL NIVEAU: Er geldt in België echter wel 1 belangrijke cumulregel: “Een uitvoerend of Vlaams mandaat (het
ministerschap) mag niet gecombineerd worden met een uitvoerend gemeentelijk mandaat (burgmeester, schepenen)” Je mag
dus NOOIT 2 uitvoerende mandaten vervullen
- Voor Burgemeester & Schepenen gelden ONVERENIGBAARHEDEN met diverse mandaten (die mag je niet opnemen
in combinatie met college van burgemeester & schepenen
o (1) Gedeputeerde (lid van deputatie = uitvoerend orgaan van de provincie)
o (2) Ministers (uitvoerend orgaan van andere niveaus)
- (!!!!) ONVERENIGBAARHEID geldt NIET bij lidmaatschap GEMEENTERAAD
o Zowel de burgemeester & schepenen kunnen zowel lid zijn van het college (uitvoerende tak) als van de
gemeenteraad (wetgevende tak)
3
