Samenvatting cultuur
Eileen Gray (1878-1976) –> ierse ontwerper
• Inleiding
- Ierse ontwerpster
- Geeft al haar geheimen prijs
- Werd 98 jaar
- Vernietigd in Parijs (1976) al haar persoonlijke documenten en briezen in haar appartement
- Wou herinnerd worden door haar werk niet door haar leven
- Er zijn meer foto’s van Le Corbusier in haar huizen dan van zichzelf.
- Nergens zien we een beeld van ‘Gray aan het werk, of ‘Gray met collega’s’, of ‘Gray mét…’.
- Gray vond dat in elk huis, men alleen of eenzaam moest kunnen zijn.
- Bij Gray bén je er altijd, maar bén je altijd ook ergens anders.
- Haar werk is gelaagd van begin tot einde.
- In haar schilderwerk, kamerschermen, tapijten, lakwerk, architectuur of meubilair. Het is
nooit alleen maar een tapijt, of alleen maar een krukje, of alleen maar een huis .
• Londen en parijs
- Als jonge ontwerpster haalt ze veel uit creatieve en literaire gezeldschap in Londen en Parijs
Haar literaire helden die ook vrienden of geliefden waren: Ezra Pound, Aleister Crowley,
Virginia Woolf, Hilda Doolittle, Gertrude Stein,….
- Het is de cultuur die in het vooruitgaande Parijs die ervoor zorgt dat ze creatiever wordt.
- De voorliefde voor codes en mythologieën en het sterke feminisme beïnvloeden haar sterk.
- Ze hield van reizen, ze nam je mee. In de kano van het appartement rue de Lota voor
Madame Lévy, word je weggevoerd met abstracte intergalactische motieven op de wanden.
Lampen en stoelen (Dragon chair) die verwijzen naar primitieve exotische beschavingen met
hun eigen rituelen en rites. Je bent hier, maar je bent ook ergens anders.
- Nadat Grey in de leer was gegaan bij Japanse lakspecialist Seizo Sugawara, toont ze in 1913
haar eerste lakwerk ‘Le magicien de la nuit’. 20 Jaar lang werkt ze samen met Sugawara in de
eeuwenoude oosterse kunst: de zeer langzame kunst van het onthullen, verbergen en
opnieuw onthullen en verbergen. Lakwerk is tijd maken om glans tevoorschijn te brengen.
Lakwerk is hout de glans van edelsteen schenken door lakken, drogen en polieren.
• Kamerschermen-tapijten-meubels
- In dat gevoelige spel van onthullen en verbergen, maakt ze haar eerste kamerschermen, een
spel van… onthullen en verbergen. Het kamerscherm verdeelt en brengt samen, scheidt af en
verbindt, maakt dubbel wat eerst één was. In het kamerscherm en in de lak, schuilt de
essentie van al het werk in Eileen Gray: de gelaagdheid en de meerduidigheid. Tegelijk
ontwikkelt ze schilderijen en schetsen die tot tapijten evolueren en die in drie dimensies tot
meubels groeien. Heel eenvoudig zien we de beeldvorming en composities van de meubels in
de tapijten terugkeren en vice-versa. Het platte → wordt interieur en het interieur →
architectuur.
-
1
, - Elk meubel heeft wel een greep om het snel vast te nemen, ook zeer licht. De oorspronkelijke
nikkel uitvoering was zeer licht en gemakkelijk transporteerbaar.
- Het is de ‘nomade’ Eileen Gray.
- Haar interesse gaat bij het meubel uit naar de lichtheid, het tijdelijke, beweegbare. Alles is
beweegbaar, draait of kantelt in de meest verrassende richting. Elke handeling is een plezier,
toegevoegd aan de dagelijkse banaliteit. Poëzie maken van de dag. Vandaar haar onbegrip als
ze gecategoriseerd werd onder ‘modernisme’ of ‘art deco’.
- Ze had geen intresse voor een rationele benadering van het meubel. Ze zocht niet naar een
meubel om het eindeloos te laten produceren, ze zocht naar prototypes, pièce unique, en alle
aandacht ging naar het ambachtelijke.
- Hoè het gemaakt is, de dialoog tussen de materialen, de verbindingen en scharnieren wilde
ze detailleren.
De tijd die je met het meubel doorbrengt door het te maken, mààkt het meubel. Er is ook
niets logisch of rationeel aan de meubels van Eileen Gray, in tegenstelling met de
dogmatische, bijna wetenschappelijke benadering van de meubels van Marcel Breuer, Mart
Stam, Gerrit Rietveld en zelfs Mies Van der Rohe.
- ‘Désaxer’ was haar motto: wég van de symmetrie, zoeken naar interactie in het materiaal of
in de draagstructuur. Ontdubbelen, verplaatsing, verschuiving zoals bij het Russische
constructivisme, zonder ook maar op één moment de harmonie te verliezen.
- Bibendum chair, Tube light, Chaise Non-Conformiste, Transat, Adjustable Table, Armoire
ovale e pivotant,…. Ze vertellen meer dan alleen hun ‘design’. Bijna een eeuw later zijn het
dan toch producten geworden die in grote hoeveelheid worden gemaakt.
• E1027
- Nergens komt de wereld van Gray mooier samen dan in de villa die ze samen en voor haar
toenmalige geliefde Jean Badovici heeft ontworpen. Villa E1027, een cryptische omschrijving
voor hun liefde, brengt op meerdere lagen een ruimtelijk gevoel op gang. Woorden vormen
een gedicht (‘entrez lentement’) of verwijzen naar een gedicht (‘invitation au voy-age’). De
villa fluistert ook via het meubilair, dat overal dichtbij en intiem is. Van de ingenieuze
lichtknop tot het wapperende doek rond de pergola: alleen en eenzaam in confrontatie met
de dagelijkse lichtheid van het bestaan.
- De villa is klein maar lijkt groter, door de vele opdelingen en de meubels rondom. Het is de
intieme vertaling van het modernisme, een ‘vrouwelijk’, ‘behaaglijk’ modernisme. Was le
corbusier jaloers? Le Corbusier was vanaf 1938 voortdurend aanwezig in en rond Villa E1027.
- Eileen Gray was er al sinds 1932 weg en zal opnieuw en nog verfijnder bouwen in Menton
(Tempe a Pailla) en verbouwen in Saint Troper (Lou Pérou). Maar Le Corbusier was niet weg
te slaan uit Rocquebrune: vanaf Jean Badovici hem er in 1938 uitnodigde: Le Corbusier’s
- verdrinkingsdood van Le Corbusier in 1965… het werd zo erg dat iedereen dacht dat Le
Corbusier de villa had ontworpen, of Jean Badovici, of Jean Prouvé… maar nièt Eileen Gray!
2
, 2. Bauhaus
• inleiding
- Nog steeds spreekt het Bauhaus tot de verbeelding.
- Het korte bestaan van de kunstschool, van 1919 - 1932, de roem van haar lesgevers en haar
blijvende invloed op de hedendaagse kunstscène, dragen bij tot de mythe. De kunststroming
van bijna een eeuw geleden, kan nog steeds als fris en vernieuwend omschreven worden.
- Het manifest van Walter Gropius uit 1919 sprak duidelijke taal: de nieuwe school zou weg van
de academische kunstscholen haar eigen weg zoeken naar een nieuwe synthese van de
kunsten en dit door een voortdurende wisselwerking tussen kunstenaars en ambachtslieden.
- Het einddoel = de ‘grote bouw’ of het Bauhaus. De houtsnede van Lyonel Feininger die het
begeleidde stelt het bauhaus voor als een nieuw geloof - een geloof dat kunst geboren wordt
uit de ambacht, het handwerk. ‘Architekten, Bildhauer, Maler, wir alle müssen zum Handwerk
zurück! Den es gibt keine “Kunst von Beruf”. Es gibt keinen Wesensunterschied zwischen dem
Künstler und dem Handwerker. Der Künstler ist eine Steigerung des Handwerkers.’
- In één beweging ontvouwt de school zich als anti-academisch, avantgarde en antiburgerlijk.
Gropius besluit in zijn manifest: “Laten wij gezamenlijk de nieuwe bouwkunst van de
toekomst, die alles in één zal zijn, wensen, bedenken en scheppen: architectuur,
beeldhouwkunst en schilderkunst die, voortgekomen uit miljoenen handen van handwerkers,
eens ten hemel zal rijzen als een kristallen symbool van een nieuw geloof.” Net zoals in de
middeleeuwen vormt de kathedraal het symbool voor de vereniging van alle kunsten.
Centraal afgebeeld op de houtsnede, zal het bouwwerk opnieuw alle kunsten in zich
verenigen in plaats van in afzonderlijk aangeleerde disciplines een eigen leven te leiden. Via
het leven en werk van vier protagonisten onderzoeken we hoe het Bauhaus dit manifest
verder uitwerkt. Telkens vanuit een andere invalshoek - architectuur, schilderkunst, theater
en meubilair.
• Walter gropius
- Waarom het altijd over het Bauhaus gaat, is te danken aan Walter Gropius zelf. Gedurende
zijn hele leven heeft hij zelf het belang van zijn eigen kunstschool voortdurend opnieuw in het
daglicht gesteld. Ook lang na zijn vertrek uit Duitsland, bleef hij vanuit de Verenigde Staten,
het Bauhaus promoten via tentoonstellingen, lezingen en publicaties.
- Hij was niet alleen een uitstekend architect maar ook een voortreffelijk pr-man. Boeken,
lezingen en artikelen over architectuur waren net zo belangrijk als het bouwen zelf.
- Méér dan eender wie is hij erin geslaagd de moderne architectuur, niet alleen in Europa,
maar ook in de Verenigde Staten aan de man te brengen. Samen met Ludwig Mies van der
Rohe, een andere Bauhaus-directeur, was hij de voornaamste vertegenwoordiger van de
‘International Style’, de naam die de moderne beweging verkreeg na de gelijknamige
tentoonstelling in het Museum of Modern Art te New York (1932). Walter Gropius was een
begenadigd spreker, een overtuigd teamworker en een boeiend leraar. De naam ‘Gropius’
was reeds bekend in Berlijn van rond de eeuwwisseling, een welgestelde familie
(boekhandelaars, architecten).
- Gropius studeerde architectuur maar heeft het nooit afgemaakt. Hij was geen groot
tekentalent maar heeft zich steeds met de juiste mensen omringd om zijn projecten te
kunnen verkopen. Zijn carrière loopt gelijk met de tijdspanne waarbinnen het begrip
‘moderne architectuur’ gestalte kreeg. Het Bauhaus zal de hefboom blijken.
3
Eileen Gray (1878-1976) –> ierse ontwerper
• Inleiding
- Ierse ontwerpster
- Geeft al haar geheimen prijs
- Werd 98 jaar
- Vernietigd in Parijs (1976) al haar persoonlijke documenten en briezen in haar appartement
- Wou herinnerd worden door haar werk niet door haar leven
- Er zijn meer foto’s van Le Corbusier in haar huizen dan van zichzelf.
- Nergens zien we een beeld van ‘Gray aan het werk, of ‘Gray met collega’s’, of ‘Gray mét…’.
- Gray vond dat in elk huis, men alleen of eenzaam moest kunnen zijn.
- Bij Gray bén je er altijd, maar bén je altijd ook ergens anders.
- Haar werk is gelaagd van begin tot einde.
- In haar schilderwerk, kamerschermen, tapijten, lakwerk, architectuur of meubilair. Het is
nooit alleen maar een tapijt, of alleen maar een krukje, of alleen maar een huis .
• Londen en parijs
- Als jonge ontwerpster haalt ze veel uit creatieve en literaire gezeldschap in Londen en Parijs
Haar literaire helden die ook vrienden of geliefden waren: Ezra Pound, Aleister Crowley,
Virginia Woolf, Hilda Doolittle, Gertrude Stein,….
- Het is de cultuur die in het vooruitgaande Parijs die ervoor zorgt dat ze creatiever wordt.
- De voorliefde voor codes en mythologieën en het sterke feminisme beïnvloeden haar sterk.
- Ze hield van reizen, ze nam je mee. In de kano van het appartement rue de Lota voor
Madame Lévy, word je weggevoerd met abstracte intergalactische motieven op de wanden.
Lampen en stoelen (Dragon chair) die verwijzen naar primitieve exotische beschavingen met
hun eigen rituelen en rites. Je bent hier, maar je bent ook ergens anders.
- Nadat Grey in de leer was gegaan bij Japanse lakspecialist Seizo Sugawara, toont ze in 1913
haar eerste lakwerk ‘Le magicien de la nuit’. 20 Jaar lang werkt ze samen met Sugawara in de
eeuwenoude oosterse kunst: de zeer langzame kunst van het onthullen, verbergen en
opnieuw onthullen en verbergen. Lakwerk is tijd maken om glans tevoorschijn te brengen.
Lakwerk is hout de glans van edelsteen schenken door lakken, drogen en polieren.
• Kamerschermen-tapijten-meubels
- In dat gevoelige spel van onthullen en verbergen, maakt ze haar eerste kamerschermen, een
spel van… onthullen en verbergen. Het kamerscherm verdeelt en brengt samen, scheidt af en
verbindt, maakt dubbel wat eerst één was. In het kamerscherm en in de lak, schuilt de
essentie van al het werk in Eileen Gray: de gelaagdheid en de meerduidigheid. Tegelijk
ontwikkelt ze schilderijen en schetsen die tot tapijten evolueren en die in drie dimensies tot
meubels groeien. Heel eenvoudig zien we de beeldvorming en composities van de meubels in
de tapijten terugkeren en vice-versa. Het platte → wordt interieur en het interieur →
architectuur.
-
1
, - Elk meubel heeft wel een greep om het snel vast te nemen, ook zeer licht. De oorspronkelijke
nikkel uitvoering was zeer licht en gemakkelijk transporteerbaar.
- Het is de ‘nomade’ Eileen Gray.
- Haar interesse gaat bij het meubel uit naar de lichtheid, het tijdelijke, beweegbare. Alles is
beweegbaar, draait of kantelt in de meest verrassende richting. Elke handeling is een plezier,
toegevoegd aan de dagelijkse banaliteit. Poëzie maken van de dag. Vandaar haar onbegrip als
ze gecategoriseerd werd onder ‘modernisme’ of ‘art deco’.
- Ze had geen intresse voor een rationele benadering van het meubel. Ze zocht niet naar een
meubel om het eindeloos te laten produceren, ze zocht naar prototypes, pièce unique, en alle
aandacht ging naar het ambachtelijke.
- Hoè het gemaakt is, de dialoog tussen de materialen, de verbindingen en scharnieren wilde
ze detailleren.
De tijd die je met het meubel doorbrengt door het te maken, mààkt het meubel. Er is ook
niets logisch of rationeel aan de meubels van Eileen Gray, in tegenstelling met de
dogmatische, bijna wetenschappelijke benadering van de meubels van Marcel Breuer, Mart
Stam, Gerrit Rietveld en zelfs Mies Van der Rohe.
- ‘Désaxer’ was haar motto: wég van de symmetrie, zoeken naar interactie in het materiaal of
in de draagstructuur. Ontdubbelen, verplaatsing, verschuiving zoals bij het Russische
constructivisme, zonder ook maar op één moment de harmonie te verliezen.
- Bibendum chair, Tube light, Chaise Non-Conformiste, Transat, Adjustable Table, Armoire
ovale e pivotant,…. Ze vertellen meer dan alleen hun ‘design’. Bijna een eeuw later zijn het
dan toch producten geworden die in grote hoeveelheid worden gemaakt.
• E1027
- Nergens komt de wereld van Gray mooier samen dan in de villa die ze samen en voor haar
toenmalige geliefde Jean Badovici heeft ontworpen. Villa E1027, een cryptische omschrijving
voor hun liefde, brengt op meerdere lagen een ruimtelijk gevoel op gang. Woorden vormen
een gedicht (‘entrez lentement’) of verwijzen naar een gedicht (‘invitation au voy-age’). De
villa fluistert ook via het meubilair, dat overal dichtbij en intiem is. Van de ingenieuze
lichtknop tot het wapperende doek rond de pergola: alleen en eenzaam in confrontatie met
de dagelijkse lichtheid van het bestaan.
- De villa is klein maar lijkt groter, door de vele opdelingen en de meubels rondom. Het is de
intieme vertaling van het modernisme, een ‘vrouwelijk’, ‘behaaglijk’ modernisme. Was le
corbusier jaloers? Le Corbusier was vanaf 1938 voortdurend aanwezig in en rond Villa E1027.
- Eileen Gray was er al sinds 1932 weg en zal opnieuw en nog verfijnder bouwen in Menton
(Tempe a Pailla) en verbouwen in Saint Troper (Lou Pérou). Maar Le Corbusier was niet weg
te slaan uit Rocquebrune: vanaf Jean Badovici hem er in 1938 uitnodigde: Le Corbusier’s
- verdrinkingsdood van Le Corbusier in 1965… het werd zo erg dat iedereen dacht dat Le
Corbusier de villa had ontworpen, of Jean Badovici, of Jean Prouvé… maar nièt Eileen Gray!
2
, 2. Bauhaus
• inleiding
- Nog steeds spreekt het Bauhaus tot de verbeelding.
- Het korte bestaan van de kunstschool, van 1919 - 1932, de roem van haar lesgevers en haar
blijvende invloed op de hedendaagse kunstscène, dragen bij tot de mythe. De kunststroming
van bijna een eeuw geleden, kan nog steeds als fris en vernieuwend omschreven worden.
- Het manifest van Walter Gropius uit 1919 sprak duidelijke taal: de nieuwe school zou weg van
de academische kunstscholen haar eigen weg zoeken naar een nieuwe synthese van de
kunsten en dit door een voortdurende wisselwerking tussen kunstenaars en ambachtslieden.
- Het einddoel = de ‘grote bouw’ of het Bauhaus. De houtsnede van Lyonel Feininger die het
begeleidde stelt het bauhaus voor als een nieuw geloof - een geloof dat kunst geboren wordt
uit de ambacht, het handwerk. ‘Architekten, Bildhauer, Maler, wir alle müssen zum Handwerk
zurück! Den es gibt keine “Kunst von Beruf”. Es gibt keinen Wesensunterschied zwischen dem
Künstler und dem Handwerker. Der Künstler ist eine Steigerung des Handwerkers.’
- In één beweging ontvouwt de school zich als anti-academisch, avantgarde en antiburgerlijk.
Gropius besluit in zijn manifest: “Laten wij gezamenlijk de nieuwe bouwkunst van de
toekomst, die alles in één zal zijn, wensen, bedenken en scheppen: architectuur,
beeldhouwkunst en schilderkunst die, voortgekomen uit miljoenen handen van handwerkers,
eens ten hemel zal rijzen als een kristallen symbool van een nieuw geloof.” Net zoals in de
middeleeuwen vormt de kathedraal het symbool voor de vereniging van alle kunsten.
Centraal afgebeeld op de houtsnede, zal het bouwwerk opnieuw alle kunsten in zich
verenigen in plaats van in afzonderlijk aangeleerde disciplines een eigen leven te leiden. Via
het leven en werk van vier protagonisten onderzoeken we hoe het Bauhaus dit manifest
verder uitwerkt. Telkens vanuit een andere invalshoek - architectuur, schilderkunst, theater
en meubilair.
• Walter gropius
- Waarom het altijd over het Bauhaus gaat, is te danken aan Walter Gropius zelf. Gedurende
zijn hele leven heeft hij zelf het belang van zijn eigen kunstschool voortdurend opnieuw in het
daglicht gesteld. Ook lang na zijn vertrek uit Duitsland, bleef hij vanuit de Verenigde Staten,
het Bauhaus promoten via tentoonstellingen, lezingen en publicaties.
- Hij was niet alleen een uitstekend architect maar ook een voortreffelijk pr-man. Boeken,
lezingen en artikelen over architectuur waren net zo belangrijk als het bouwen zelf.
- Méér dan eender wie is hij erin geslaagd de moderne architectuur, niet alleen in Europa,
maar ook in de Verenigde Staten aan de man te brengen. Samen met Ludwig Mies van der
Rohe, een andere Bauhaus-directeur, was hij de voornaamste vertegenwoordiger van de
‘International Style’, de naam die de moderne beweging verkreeg na de gelijknamige
tentoonstelling in het Museum of Modern Art te New York (1932). Walter Gropius was een
begenadigd spreker, een overtuigd teamworker en een boeiend leraar. De naam ‘Gropius’
was reeds bekend in Berlijn van rond de eeuwwisseling, een welgestelde familie
(boekhandelaars, architecten).
- Gropius studeerde architectuur maar heeft het nooit afgemaakt. Hij was geen groot
tekentalent maar heeft zich steeds met de juiste mensen omringd om zijn projecten te
kunnen verkopen. Zijn carrière loopt gelijk met de tijdspanne waarbinnen het begrip
‘moderne architectuur’ gestalte kreeg. Het Bauhaus zal de hefboom blijken.
3
