2a. Voortplan ng
Vrouwelijk voortplan ngsstelsel
Perimenopauze (± 40 jaar)
▪ Ovula e + menstruele cyclus worden onregelma g
▪ Oorzaak: tekort aan follikels
▫ Bij geboorte: ± 2 miljoen oöcyten
▫ Puberteit: enkele honderdduizenden
▫ Rond 50 jaar: geen secundaire follikels meer
▪ Premature menopauze: vóór 40 jaar
Menopauze
= einde ovula e/menstrua e (± 45-55 jaar)
Hormonale veranderingen:
▪ Oestrogeen ↓ = minder botvorming, vaginale atrofie
▪ Progesteron ↓
▪ GnRH ↑
▪ FSH ↑
▪ LH ↑
Lichamelijke gevolgen
▪ Uterus/borsten verkleinen
▪ Vaginale/urethrale wanden dunner
▪ Botmassa neemt af → risico op osteopenie/osteoporose
▪ Neurale effecten: opvliegers, prikkelbaarheid, depressieve gevoelens (variëren sterk per vrouw)
▪ Cardiovasculaire risico’s:
→ Hoger risico op hart/vaatziekten en atherosclerose (= vernauwing slagaders door kalk- en vetafze ng)
Uitwendige vrouwelijke genitaliën
▪ Mons pubis (schaamheuvel)
▪ Labia majora (grote schaamlippen): beschermen indirect vaginale/urethrale opening
▪ Labia minora (kleine schaamlippen): beva en erec el weefsel en veel bloedvaatjes/zenuwen
▪ Clitoris: gevoelig erec el orgaan + reac ef op s mula e →zwelt op door bloedtoevoer
▪ Hymen (maagdenvlies)
▪ Vestbilulum vaginae
▫ Os um vaginae + os um urethrae externum
▫ Glandulae vas bulares minores (klieren van Skene): produceren bevoch gend slijm
▫ Belbus ves buli
▫ Klieren van Bartholini
Inwendige vrouwelijke genitaliën
▪ Vagina
▫ Elas sche buis
▫ Verbindt fornix met ves bulum vaginae
▫ Func es:
→ Onderdeel geboortekanaal
→ Ontvangt penis en ejaculaat
→ Afvoer menstrua ebloed
▫ Wand:
→ Glad spierweefsel + veel bloedvaten
→ Zuur milieu door bacteriële ac viteit = beschermt tegen infec es
, ▪ Baarmoeder (uterus)
▫ Hol spierorgaan
▫ Func es:
→ Bescherming + voeding embryo/foetus
→ Innesteling bevruchte eicel
▫ bloedvoorziening:
→ arteriën/venen: ligamentum latum uteri
→ veneuze afvoer: vena iliaca interna
▫ opbouw:
→ corpus uteri: fundus uteri + isthmus uteri
→ Cervix uteri: supravaginaal deel + vaginaal deel
▫ wandlagen:
→ endometrium: slijmvlies (innesteling/menstruele cyclus)
→ myometrium: glad spierweefsel, dikker bij zwangerschap
→ perimetrium: buitenste laag, viscerale peritoneum
▪ Eileiders (tuba uterina)
▫ Verbinding uterus – ovaria + transporteren eicel
▫ Opbouw:
→ Infundibulum
→ Ampulla: breedste/langste deel (plaats v bevruch ng)
→ Isthmus
→ Uterien gedeelde
▪ Eierstokken (ovaria)
▫ Amandelvormig orgaan in de peritoneale ruimte
▫ Structuur:
→ Buitenste laag: kiemepitheel
→ Cortex: bevat follikels (eicellen + hormoonproduc e)
→ Medulla: centraal, bevat bloedvaten
▫ Func es:
→ Produc e eicellen (gameten)
→ Afgi e hormonen: oestrogenen en progestagenen
→ Afgi e inhibine
Hormonale regula e
= ovariële cyclus
1) Folliculaire fase (dag 1-13)
- primordiale follikels in eierstokken beginnen te rijpen
- secundaire follikel ontwikkelt zich tot een mature (Graafse) follikel
- deze follikels produceren oestrogeen
2) Ovula e (dag 14)
- rijpe follikel barst open + laat eicel vrij (=ovula e)
- ges muleerd door een piek in LH
3) Luteale fase (dag 15-28)
- lege follikel verandert ih corpus luteum →produceert progesteron en oestrogeen
- geen bevruch ng? →corpus luteum degradeert tot corpus albicans
, = concentra e FSH en LH
1) FSH (follikels mulerend hormoon):
- s muleert rijping follikel in eierstokken
- hoge concentra e begin cyclus
2) LH (luteïniserend hormoon):
- plotse LH-piek rond dag 13-14 veroorzaakt de ovula e (daalt erna weer)
= concentra e oestrogeen en progesteron
1) Oestrogeen:
- s jgt jdens folliculaire fase (aangemaakt door rijpe follikels)
- zorgt voor opbouw baarmoederslijmvlies (prolifera eve fase)
- na ovula e daling, maar opnieuw geproduceerd door corpus luteum
2) Progesteron
- vooral geproduceerd na ovula e door corpus luteum
- zorgt voor verdikken + vasculair maken vh baarmoederslijmvlies (secre efase)
- daalt bij afwezigheid van bevruch ng →menstrua e
= verandering endometrium (onderaan)
1) Menstruale fase (dag 1-5)
- oude baarmoederslijmvlies wordt afgestoten
- bloedverlies (menstrua e)
2) Prolifera eve fase (dag 6-14)
- oestrogeen s muleert heropbouw baarmoederslijmvlies
- klieren, bloedvaten en epitheel regenereren
3) Secretorische fase (dag 15-28)
- progesteron zorgt voor verdere rijping vh endometrium
→ Klieren wijder
→ Meer bloedvoorziening
→ Ideale voorbereiding innesteling embryo
- geen bevruch ng?: progesteron ↓ →slijmvlies afgestoten →nieuwe menstrua e
, Hormonaal regelmechanisme menstrua ecyclus
Hypothalamus: maakt GnRH →s muleert hypofyse
Hypofyse: maakt FSH →s muleert follikelrijping
+ maakt LH →zorgt voor ovula e
Ovaria:
Voor dag 10 (follikels groeien)
- maken oestrogeen →bouwt baarmoederslijmvlies
- maken inhibine →remt FSH
Na dag 10 (na ovula e)
- corpus luteum maakt progesteron
- progesteron + oestrogeen →remt GnRH, FSH en LH
Effecten oestrogeen:
- op centrale zenuwstelsel: stemming, libido,..
- bot en spiergroei
- ontwikkeling/behoud secundaire geslachtskenmerk
- s mula e baarmoederslijmvlies (voor innesteling)
Vrouwelijke borst
▪ Func e:
▫ Accessoire klier
▫ Voeding v pasgeborene via moedermelk (melkproduc e = lacta e)
▪ Opbouw/volume:
▫ Melkklieren (glandulae mammariae): produceren melk
▫ Vetweefsel (subcutaan): bepaalt borstvolume buiten zwangerschap
jdens zwangerschap →toename klierweefsel
▪ Tepelgebied:
▫ Papilla mammae (tepel): uitmonding melkklierafvoergangen
▫ Areola mammae gepigmenteerde huid rond tepel met talgkleiren
▪ Klierstructuur:
▫ Klierweefsel →lobus →kleinere lobjes
▪ Lymfedrainage:
▫ ± 75% →axillaire lymfeknopen
▫ Overig →parasternale/abdominale knopen
Lacta eproces
Eind 6e maand zwangerschap →melkklieren volledig ontwikkeld + kliercellen: vormen voormelk
2-3 dagen na bevalling voormelk geven →bevat meer eiwi en + minder vet dan moedermelk
→bevat an stoffen tegen infec es →nodig tot het eigen afweerstelsel gaat func oneren
Vorming voormelk afneemt? →melkklieren schakelen over tot het vormen v moedermelk
Moedermelk= water + eiwi en + aminozuren + ve en + zouten
(+ lysosomen + enzymen an bio sche eigenschappen)
Fysiologie lacta e (door 2 hormonen)
▪ Prolac ne (thv hypofysevoorkwab)
→voor melksecre e
▪ Oxytocine (thv hypofyseachterkwab)
→voor melkejec e
Vrouwelijk voortplan ngsstelsel
Perimenopauze (± 40 jaar)
▪ Ovula e + menstruele cyclus worden onregelma g
▪ Oorzaak: tekort aan follikels
▫ Bij geboorte: ± 2 miljoen oöcyten
▫ Puberteit: enkele honderdduizenden
▫ Rond 50 jaar: geen secundaire follikels meer
▪ Premature menopauze: vóór 40 jaar
Menopauze
= einde ovula e/menstrua e (± 45-55 jaar)
Hormonale veranderingen:
▪ Oestrogeen ↓ = minder botvorming, vaginale atrofie
▪ Progesteron ↓
▪ GnRH ↑
▪ FSH ↑
▪ LH ↑
Lichamelijke gevolgen
▪ Uterus/borsten verkleinen
▪ Vaginale/urethrale wanden dunner
▪ Botmassa neemt af → risico op osteopenie/osteoporose
▪ Neurale effecten: opvliegers, prikkelbaarheid, depressieve gevoelens (variëren sterk per vrouw)
▪ Cardiovasculaire risico’s:
→ Hoger risico op hart/vaatziekten en atherosclerose (= vernauwing slagaders door kalk- en vetafze ng)
Uitwendige vrouwelijke genitaliën
▪ Mons pubis (schaamheuvel)
▪ Labia majora (grote schaamlippen): beschermen indirect vaginale/urethrale opening
▪ Labia minora (kleine schaamlippen): beva en erec el weefsel en veel bloedvaatjes/zenuwen
▪ Clitoris: gevoelig erec el orgaan + reac ef op s mula e →zwelt op door bloedtoevoer
▪ Hymen (maagdenvlies)
▪ Vestbilulum vaginae
▫ Os um vaginae + os um urethrae externum
▫ Glandulae vas bulares minores (klieren van Skene): produceren bevoch gend slijm
▫ Belbus ves buli
▫ Klieren van Bartholini
Inwendige vrouwelijke genitaliën
▪ Vagina
▫ Elas sche buis
▫ Verbindt fornix met ves bulum vaginae
▫ Func es:
→ Onderdeel geboortekanaal
→ Ontvangt penis en ejaculaat
→ Afvoer menstrua ebloed
▫ Wand:
→ Glad spierweefsel + veel bloedvaten
→ Zuur milieu door bacteriële ac viteit = beschermt tegen infec es
, ▪ Baarmoeder (uterus)
▫ Hol spierorgaan
▫ Func es:
→ Bescherming + voeding embryo/foetus
→ Innesteling bevruchte eicel
▫ bloedvoorziening:
→ arteriën/venen: ligamentum latum uteri
→ veneuze afvoer: vena iliaca interna
▫ opbouw:
→ corpus uteri: fundus uteri + isthmus uteri
→ Cervix uteri: supravaginaal deel + vaginaal deel
▫ wandlagen:
→ endometrium: slijmvlies (innesteling/menstruele cyclus)
→ myometrium: glad spierweefsel, dikker bij zwangerschap
→ perimetrium: buitenste laag, viscerale peritoneum
▪ Eileiders (tuba uterina)
▫ Verbinding uterus – ovaria + transporteren eicel
▫ Opbouw:
→ Infundibulum
→ Ampulla: breedste/langste deel (plaats v bevruch ng)
→ Isthmus
→ Uterien gedeelde
▪ Eierstokken (ovaria)
▫ Amandelvormig orgaan in de peritoneale ruimte
▫ Structuur:
→ Buitenste laag: kiemepitheel
→ Cortex: bevat follikels (eicellen + hormoonproduc e)
→ Medulla: centraal, bevat bloedvaten
▫ Func es:
→ Produc e eicellen (gameten)
→ Afgi e hormonen: oestrogenen en progestagenen
→ Afgi e inhibine
Hormonale regula e
= ovariële cyclus
1) Folliculaire fase (dag 1-13)
- primordiale follikels in eierstokken beginnen te rijpen
- secundaire follikel ontwikkelt zich tot een mature (Graafse) follikel
- deze follikels produceren oestrogeen
2) Ovula e (dag 14)
- rijpe follikel barst open + laat eicel vrij (=ovula e)
- ges muleerd door een piek in LH
3) Luteale fase (dag 15-28)
- lege follikel verandert ih corpus luteum →produceert progesteron en oestrogeen
- geen bevruch ng? →corpus luteum degradeert tot corpus albicans
, = concentra e FSH en LH
1) FSH (follikels mulerend hormoon):
- s muleert rijping follikel in eierstokken
- hoge concentra e begin cyclus
2) LH (luteïniserend hormoon):
- plotse LH-piek rond dag 13-14 veroorzaakt de ovula e (daalt erna weer)
= concentra e oestrogeen en progesteron
1) Oestrogeen:
- s jgt jdens folliculaire fase (aangemaakt door rijpe follikels)
- zorgt voor opbouw baarmoederslijmvlies (prolifera eve fase)
- na ovula e daling, maar opnieuw geproduceerd door corpus luteum
2) Progesteron
- vooral geproduceerd na ovula e door corpus luteum
- zorgt voor verdikken + vasculair maken vh baarmoederslijmvlies (secre efase)
- daalt bij afwezigheid van bevruch ng →menstrua e
= verandering endometrium (onderaan)
1) Menstruale fase (dag 1-5)
- oude baarmoederslijmvlies wordt afgestoten
- bloedverlies (menstrua e)
2) Prolifera eve fase (dag 6-14)
- oestrogeen s muleert heropbouw baarmoederslijmvlies
- klieren, bloedvaten en epitheel regenereren
3) Secretorische fase (dag 15-28)
- progesteron zorgt voor verdere rijping vh endometrium
→ Klieren wijder
→ Meer bloedvoorziening
→ Ideale voorbereiding innesteling embryo
- geen bevruch ng?: progesteron ↓ →slijmvlies afgestoten →nieuwe menstrua e
, Hormonaal regelmechanisme menstrua ecyclus
Hypothalamus: maakt GnRH →s muleert hypofyse
Hypofyse: maakt FSH →s muleert follikelrijping
+ maakt LH →zorgt voor ovula e
Ovaria:
Voor dag 10 (follikels groeien)
- maken oestrogeen →bouwt baarmoederslijmvlies
- maken inhibine →remt FSH
Na dag 10 (na ovula e)
- corpus luteum maakt progesteron
- progesteron + oestrogeen →remt GnRH, FSH en LH
Effecten oestrogeen:
- op centrale zenuwstelsel: stemming, libido,..
- bot en spiergroei
- ontwikkeling/behoud secundaire geslachtskenmerk
- s mula e baarmoederslijmvlies (voor innesteling)
Vrouwelijke borst
▪ Func e:
▫ Accessoire klier
▫ Voeding v pasgeborene via moedermelk (melkproduc e = lacta e)
▪ Opbouw/volume:
▫ Melkklieren (glandulae mammariae): produceren melk
▫ Vetweefsel (subcutaan): bepaalt borstvolume buiten zwangerschap
jdens zwangerschap →toename klierweefsel
▪ Tepelgebied:
▫ Papilla mammae (tepel): uitmonding melkklierafvoergangen
▫ Areola mammae gepigmenteerde huid rond tepel met talgkleiren
▪ Klierstructuur:
▫ Klierweefsel →lobus →kleinere lobjes
▪ Lymfedrainage:
▫ ± 75% →axillaire lymfeknopen
▫ Overig →parasternale/abdominale knopen
Lacta eproces
Eind 6e maand zwangerschap →melkklieren volledig ontwikkeld + kliercellen: vormen voormelk
2-3 dagen na bevalling voormelk geven →bevat meer eiwi en + minder vet dan moedermelk
→bevat an stoffen tegen infec es →nodig tot het eigen afweerstelsel gaat func oneren
Vorming voormelk afneemt? →melkklieren schakelen over tot het vormen v moedermelk
Moedermelk= water + eiwi en + aminozuren + ve en + zouten
(+ lysosomen + enzymen an bio sche eigenschappen)
Fysiologie lacta e (door 2 hormonen)
▪ Prolac ne (thv hypofysevoorkwab)
→voor melksecre e
▪ Oxytocine (thv hypofyseachterkwab)
→voor melkejec e
