Samenvatting chronische zorg

Module chronische zorg
DEEL I: INLEIDING TOT ONCOLOGISCHE
VERPLEEGKUNDE

1. Kanker biomedisch bekeken
1.1. Inleiding
Ontwikkeling kanker
 = mutaties van het genetisch materiaal  ongecontroleerde
celdeling

Terminologie
 Homologe chromosomen= zelfde opbouw, niet identiek
 stuk van mama en stuk van papa
o Locus= plaats van een gen op homologe
chromosomen
o Allel= variant van dit gen op deze locus

1.1.1. Celdeling
Gecontroleerde celdeling
 G1-fase: stimuli
o Receptor ontvangt een stimuli (vb. liganden, hormonen, …)
o Restriction point: eens de cel dit punt passeert, is de celdeling
niet meer tegen te houden  Receptor geeft signaal af voor de
start van de celdeling
 S-fase: synthese-fase
o Verdubbeling van het aantal chromosomen (= genetisch
materiaal)
o 23 chromosomen  46 chromosomen (1 paar=
geslachtschromosoom)
 G2-fase: rustperiode
o Proeflezen en herstellen= corrigeren van fouten
o Indien correctie niet lukt= stopzetting celdeling
 M-fase: mitose-fase
o Mitose= verdeling van het DNA (= kerndeling)
o Cytokinese= effectieve cel splitsing (=in twee)
o Celdeling= mitose  wordt volledig aangestuurd door de
genen

Genen
 Gen= codeert voor een eiwit
 Tumorsupressorgenen
o Toezicht houden op het verloop van een gecontroleerde
celdeling
o Kan de celcyclus tegenhouden
o Kan kankercellen onderdrukken zodat deze zich niet kunnen
ontwikkelen

1

, o Gatekeepers: controleren/beschermen celcyclus (Vb. RB1,
TP53)
o Caretakers: corrigeren, DNA-herstel (Vb. BRACA1 en BRACA2-
gen)
 Proto-oncogenen
o Bijdragen tot de aanzet en voortgang van een gecontroleerde
celdeling
o Verantwoordelijk voor celstructuren die zorgen dat celdeling
plaatsvindt




2

,1.1.2. Onderdelen van een cel
Onderdelen van de cel
 Celkern  Cytoplasma  Celmembraan

Celkern
 Bevat DNA= drager erfelijk materiaal + bijhorende eigenschappen
 DNA bestaat uit 4 bouwstenen
o A: Adenine – T: Thymine – C: Cytosine – G: Guanine
o Specifieke manier met elkaar verbonden: A – T en C – G
o 1 bouwsteen= nucleotide / 3 bouwstenen= codon (=
aminozuur)

Organellen
 Bevindt zich in het cytoplasma
 Voorbeelden
o Mitochondriën: productie energie
 Glucose en vetzuren worden afgebroken  vrijkomen
van energie
 Afbraak glucose (=glycolyse) in ATP (2x) en pyruvaat.
Pyruvaat zorgt voor activatie Krebscyclus  aanmaak
36x ATP
 Te weinig O2= lactaat i.p.v. pyruvaat  vorming
melkzuurcyclus
o Ribosomen: aanmaak eiwitten met informatie uit genen in
celkern
 Celkern maakt kopie van DNA= RNA  RNA verlaat
celkern= mRNA (m= messenger)  mRNA komt in
contact met ribosoom  ribosoom leest informatie af
van het mRNA  aanmaak eiwitten

1.1.3. Gen en genexpressie
 Gen= gedeelte van DNA dat instructies bevat om eiwit te
produceren
 Genexpressie= omzetting van genetische code in een eiwit=
activatie gen
o Vb. omzetting van DNA tot RNA

1.1.4. Signaaltransductie
 = interacties tussen eiwitten, doorgeven van signalen binnen een cel

Extracellulair  Intracellulair
 Receptor bevindt zich zowel extra- als intracellulair
 Ligand= molecule dat zich bindt aan receptor
 Signaaltransductieroute: ligand koppelt zich en prikkelt extracellulair
de receptor  signaal wordt intracellulair doorgegeven door de
receptor

Intracellulair


3

,  Activatie receptor  activatie tyrosinekinasedomein (door
autofosforylering)
 Fosforylering= tyrosinemoleculen (eiwitten) worden gekoppeld aan
fosfaatgroepen d.m.v. kinase (enzymen)  bevordering
signaaltransductieroute naar celkern  activatie gen  instructies
tot productie eiwit  eiwitten vervullen verschillende functies,
waaronder regulatie celdeling




4