Pediatrie: oncologie, Ilse De Marès
1. Inleiding
● Kinderkanker is zeldzaam, maar kent veel verschillende vormen en behandelingen.
● Behandeling is complex: vaak met bijwerkingen en latere gezondheidsproblemen.
● Genezingskans is ~75%, maar kanker blijft de meest voorkomende
ziekte-doodsoorzaak bij kinderen.
● Behandeling wordt steeds individueler en complexer, dankzij beter begrip van
het ziekteproces.
● Gespecialiseerde centra zijn essentieel voor optimale zorg:
○ Nederland: Prinses Máxima Centrum (landelijk, gespecialiseerd).
○ Vlaanderen: UZ Gent, Leuven, Brussel, Antwerpen.
1.1 Soorten kinderkanker
● Verschilt van volwassen kanker: andere verdeling en types.
● Hoofdgroepen:
○ Hemato-oncologische tumoren (ca. 45%): bv. leukemie.
○ Solide tumoren (30–35%): bv. neuroblastoom.
○ Neuro-oncologische tumoren (20–25%): hersen- en ruggenmergtumoren.
● Meest voorkomende types:
○ Leukemie (30%)
○ Hersen- en ruggenmergtumoren (20–25%)
○ Maligne lymfomen (11%)
● Let op: termen als leukemie of hersentumor zijn verzamelbegrippen met meerdere
subtypes.
1.2 Epidemiologie
● België: jaarlijks ±460 nieuwe gevallen, vaker bij jongens.
● Leeftijd is bepalend voor type kanker:
○ <8 jaar: acute lymfatische leukemie, blastomen.
○ Oudere kinderen: Hodgkinlymfoom, testiscarcinoom, botkanker.
● Oorzaken meestal onbekend, maar enkele bekende risicofactoren:
○ Mogelijke rol van infecties en straling.
○ Erfelijke factoren in <10% van de gevallen (bv. retinoblastoom).
○ Aangeboren syndromen met verhoogd risico:
■ Syndroom van Down
■ Congenitale neutropenie (Kostmann)
■ Fanconi-anemie
■ Li-Fraumeni-syndroom
1.3 Prognose
● Sterke stijging in genezingskans in de laatste 60 jaar (nu ±75%).
● Huidige behandeling bereikt grenzen, dus verdere vooruitgang vereist innovatie.
● Toekomstige hoop ligt bij onderzoek, nieuwe geneesmiddelen en behandelingen.
1
, ● Dit motiveert de centralisatie van zorg in gespecialiseerde centra.
1.4 Organisatie van de kinderoncologische centra in België
● BSPHO (Belgian Society of Pediatric Hematology-Oncology):
○ Stimuleert wetenschappelijke samenwerking en kennisdeling.
● Vier SP-centra (gespecialiseerd) + vier Sat-centra (satellieten) sinds 2014:
○ SP: bieden complexe zorg zoals stamceltransplantatie.
○ Sat: beperkt zorgaanbod, werken altijd in overleg met SP.
● Internationale samenwerking is belangrijk, o.a. met:
○ St. Jude Children’s Research Hospital (VS)
○ NOPHO (Scandinavië)
Hoofdstuk 2: Presenterend klachten en verschijnselen bij kinderkanker:
2.1 Inleiding
● Klachten bij kinderkanker zijn vaak aspecifiek (bv. moeheid, koorts).
● Deze symptomen kunnen lijken op onschuldige aandoeningen (bv. infecties).
● Verdenking op maligniteit:
○ Bij langdurige klachten, afwijkend beloop of progressieve symptomen.
● Sommige symptomen zijn alarmerend → directe doorverwijzing naar kinderarts
vereist.
2.2 Algemene aspecifieke symptomen
(Mogelijke signalen van kanker, maar niet specifiek)
Systeem Symptomen
Algemeen Malaise, moeheid
Ademhaling Benauwdheid, hoesten, herhaalde infecties
Circulatie Bleekheid, vermoeidheid, bloedingsneiging, hypertensie
Neurologisc Hoofdpijn, braken, prikkelbaarheid, krachtverlies, convulsies
h
GI Buikpijn, diarree, braken, opgezette buik
Infectieus Koorts, vergrote lymfeklieren, huidafwijkingen
Skelet Bot- en gewrichtspijn, zwelling, roodheid
Extra alertheid bij kinderen met syndromen zoals:
● Trisomie 21 → verhoogde kans op leukemie
● Neurofibromatose → hersentumoren
● Beckwith-Wiedemann → hepatoblastoom, Wilmstumor
2
, 2.3 Specifieke klachten bij leukemie
● Bleekheid, moeheid, bloedingen → beenmergverdringing
● Koorts, lymfeklierzwelling, hepatosplenomegalie → door blasten
● Neurologisch: hoofdpijn, visusklachten, facialisparese → CZS-infiltratie
● Bot-/gewrichtspijn, huidafwijkingen (leukemische infiltraten)
● Benauwdheid: mediastinale massa
2.4 Specifieke klachten bij lymfoom
● B-symptomen: nachtzweten, koorts, gewichtsverlies
● Lymfeklierzwelling: >1 cm, hard, niet pijnlijk → verdacht
● Benauwdheid: mediastinale massa
● Buikpijn/geelzucht: door obstructie
● Invaginatie (>6 jaar) → maligniteit overwegen
● Verminderde mictie → obstructie urinewegen
2.5 Specifieke klachten bij CZS-tumor
● Verhoogde intracraniële druk:
○ Hoofdpijn, misselijkheid, (ochtend)braken, dubbelzien
○ Bij <18 maanden: toename schedelomtrek!
● Bewustzijnsdaling, convulsies
● Motorische/coördinatieproblemen: breed looppatroon, scheelzien
● Visusproblemen, pubertas praecox
● Urine-incontinentie, obstipatie → ruggenmergcompressie
2.6 Specifieke klachten bij tumor in borstholte
● Benauwdheid: druk op trachea, pleuravocht
● Circulatieproblemen: mediastinale massa verstoort hartfunctie
● Neurologisch uitval (blaas, darmen, benen): tumorinvasie in ruggenmerg
(Ewingsarcoom, neuroblastoom)
● Pijn: door pleura- of wervelinvasie
2.7 Specifieke klachten bij tumor in de buikholte
● Opgezette buik, buikpijn → grote tumoren (bv. Wilmstumor, neuroblastoom)
● Hypertensie: nierinvasie of catecholamineproductie
● Mictieproblemen, incontinentie, obstipatie, krachtverlies benen → ruggenmergdruk
● Verminderde eetlust, braken: obstructie
● Pijnloze zwelling, geelzucht, hematurie
● Uitwendige zwelling vagina: rabdomyosarcoom
2.8 Specifieke klachten bij spieren, weke delen & botten
● Zwelling: van bot, spier of gewricht
● Pijn: vooral nachtelijk of éénzijdig
● Bewegingsbeperking: tumorinvasie
● Ruggenmergcompressie: incontinentie, krachtverlies, obstipatie
● Visusproblemen: tumor nabij oog (rabdomyosarcoom)
3
1. Inleiding
● Kinderkanker is zeldzaam, maar kent veel verschillende vormen en behandelingen.
● Behandeling is complex: vaak met bijwerkingen en latere gezondheidsproblemen.
● Genezingskans is ~75%, maar kanker blijft de meest voorkomende
ziekte-doodsoorzaak bij kinderen.
● Behandeling wordt steeds individueler en complexer, dankzij beter begrip van
het ziekteproces.
● Gespecialiseerde centra zijn essentieel voor optimale zorg:
○ Nederland: Prinses Máxima Centrum (landelijk, gespecialiseerd).
○ Vlaanderen: UZ Gent, Leuven, Brussel, Antwerpen.
1.1 Soorten kinderkanker
● Verschilt van volwassen kanker: andere verdeling en types.
● Hoofdgroepen:
○ Hemato-oncologische tumoren (ca. 45%): bv. leukemie.
○ Solide tumoren (30–35%): bv. neuroblastoom.
○ Neuro-oncologische tumoren (20–25%): hersen- en ruggenmergtumoren.
● Meest voorkomende types:
○ Leukemie (30%)
○ Hersen- en ruggenmergtumoren (20–25%)
○ Maligne lymfomen (11%)
● Let op: termen als leukemie of hersentumor zijn verzamelbegrippen met meerdere
subtypes.
1.2 Epidemiologie
● België: jaarlijks ±460 nieuwe gevallen, vaker bij jongens.
● Leeftijd is bepalend voor type kanker:
○ <8 jaar: acute lymfatische leukemie, blastomen.
○ Oudere kinderen: Hodgkinlymfoom, testiscarcinoom, botkanker.
● Oorzaken meestal onbekend, maar enkele bekende risicofactoren:
○ Mogelijke rol van infecties en straling.
○ Erfelijke factoren in <10% van de gevallen (bv. retinoblastoom).
○ Aangeboren syndromen met verhoogd risico:
■ Syndroom van Down
■ Congenitale neutropenie (Kostmann)
■ Fanconi-anemie
■ Li-Fraumeni-syndroom
1.3 Prognose
● Sterke stijging in genezingskans in de laatste 60 jaar (nu ±75%).
● Huidige behandeling bereikt grenzen, dus verdere vooruitgang vereist innovatie.
● Toekomstige hoop ligt bij onderzoek, nieuwe geneesmiddelen en behandelingen.
1
, ● Dit motiveert de centralisatie van zorg in gespecialiseerde centra.
1.4 Organisatie van de kinderoncologische centra in België
● BSPHO (Belgian Society of Pediatric Hematology-Oncology):
○ Stimuleert wetenschappelijke samenwerking en kennisdeling.
● Vier SP-centra (gespecialiseerd) + vier Sat-centra (satellieten) sinds 2014:
○ SP: bieden complexe zorg zoals stamceltransplantatie.
○ Sat: beperkt zorgaanbod, werken altijd in overleg met SP.
● Internationale samenwerking is belangrijk, o.a. met:
○ St. Jude Children’s Research Hospital (VS)
○ NOPHO (Scandinavië)
Hoofdstuk 2: Presenterend klachten en verschijnselen bij kinderkanker:
2.1 Inleiding
● Klachten bij kinderkanker zijn vaak aspecifiek (bv. moeheid, koorts).
● Deze symptomen kunnen lijken op onschuldige aandoeningen (bv. infecties).
● Verdenking op maligniteit:
○ Bij langdurige klachten, afwijkend beloop of progressieve symptomen.
● Sommige symptomen zijn alarmerend → directe doorverwijzing naar kinderarts
vereist.
2.2 Algemene aspecifieke symptomen
(Mogelijke signalen van kanker, maar niet specifiek)
Systeem Symptomen
Algemeen Malaise, moeheid
Ademhaling Benauwdheid, hoesten, herhaalde infecties
Circulatie Bleekheid, vermoeidheid, bloedingsneiging, hypertensie
Neurologisc Hoofdpijn, braken, prikkelbaarheid, krachtverlies, convulsies
h
GI Buikpijn, diarree, braken, opgezette buik
Infectieus Koorts, vergrote lymfeklieren, huidafwijkingen
Skelet Bot- en gewrichtspijn, zwelling, roodheid
Extra alertheid bij kinderen met syndromen zoals:
● Trisomie 21 → verhoogde kans op leukemie
● Neurofibromatose → hersentumoren
● Beckwith-Wiedemann → hepatoblastoom, Wilmstumor
2
, 2.3 Specifieke klachten bij leukemie
● Bleekheid, moeheid, bloedingen → beenmergverdringing
● Koorts, lymfeklierzwelling, hepatosplenomegalie → door blasten
● Neurologisch: hoofdpijn, visusklachten, facialisparese → CZS-infiltratie
● Bot-/gewrichtspijn, huidafwijkingen (leukemische infiltraten)
● Benauwdheid: mediastinale massa
2.4 Specifieke klachten bij lymfoom
● B-symptomen: nachtzweten, koorts, gewichtsverlies
● Lymfeklierzwelling: >1 cm, hard, niet pijnlijk → verdacht
● Benauwdheid: mediastinale massa
● Buikpijn/geelzucht: door obstructie
● Invaginatie (>6 jaar) → maligniteit overwegen
● Verminderde mictie → obstructie urinewegen
2.5 Specifieke klachten bij CZS-tumor
● Verhoogde intracraniële druk:
○ Hoofdpijn, misselijkheid, (ochtend)braken, dubbelzien
○ Bij <18 maanden: toename schedelomtrek!
● Bewustzijnsdaling, convulsies
● Motorische/coördinatieproblemen: breed looppatroon, scheelzien
● Visusproblemen, pubertas praecox
● Urine-incontinentie, obstipatie → ruggenmergcompressie
2.6 Specifieke klachten bij tumor in borstholte
● Benauwdheid: druk op trachea, pleuravocht
● Circulatieproblemen: mediastinale massa verstoort hartfunctie
● Neurologisch uitval (blaas, darmen, benen): tumorinvasie in ruggenmerg
(Ewingsarcoom, neuroblastoom)
● Pijn: door pleura- of wervelinvasie
2.7 Specifieke klachten bij tumor in de buikholte
● Opgezette buik, buikpijn → grote tumoren (bv. Wilmstumor, neuroblastoom)
● Hypertensie: nierinvasie of catecholamineproductie
● Mictieproblemen, incontinentie, obstipatie, krachtverlies benen → ruggenmergdruk
● Verminderde eetlust, braken: obstructie
● Pijnloze zwelling, geelzucht, hematurie
● Uitwendige zwelling vagina: rabdomyosarcoom
2.8 Specifieke klachten bij spieren, weke delen & botten
● Zwelling: van bot, spier of gewricht
● Pijn: vooral nachtelijk of éénzijdig
● Bewegingsbeperking: tumorinvasie
● Ruggenmergcompressie: incontinentie, krachtverlies, obstipatie
● Visusproblemen: tumor nabij oog (rabdomyosarcoom)
3
